Book 11 Chapter 4 | |
1 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
1 | kathaṃ saṃsāragahanaṃ vijñeyaṃ vadatāṃ vara
etad icchāmy ahaṃ śrotuṃ tattvam ākhyāhi pṛcchataḥ |
2 | vidura uvāca |
2 | janmaprabhṛti bhūtānāṃ kriyāḥ sarvāḥ śṛṇu prabho
pūrvam eveha kalale vasate kiṃ cid antaram |
3 | tataḥ sa pañcame 'tīte māse māṃsaṃ prakalpayet
tataḥ sarvāṅgasaṃpūrṇo garbho māse prajāyate |
4 | amedhyamadhye vasati māṃsaśoṇitalepane
tatas tu vāyuvegena ūrdhvapādo hy adhaḥśirāḥ |
5 | yonidvāram upāgamya bahūn kleśān samṛcchati
yonisaṃpīḍanāc caiva pūrvakarmabhir anvitaḥ |
6 | tasmān muktaḥ sa saṃsārād anyān paśyaty upadravān
grahās tam upasarpanti sārameyā ivāmiṣam |
7 | tataḥ prāptottare kāle vyādhayaś cāpi taṃ tathā
upasarpanti jīvantaṃ badhyamānaṃ svakarmabhiḥ |
8 | baddham indriyapāśais taṃ saṅgasvādubhir āturam
vyasanāny upavartante vividhāni narādhipa badhyamānaś ca tair bhūyo naiva tṛptim upaiti saḥ |
9 | ayaṃ na budhyate tāvad yamalokam athāgatam
yamadūtair vikṛṣyaṃś ca mṛtyuṃ kālena gacchati |
10 | vāgghīnasya ca yanmātram iṣṭāniṣṭaṃ kṛtaṃ mukhe
bhūya evātmanātmānaṃ badhyamānam upekṣate |
11 | aho vinikṛto loko lobhena ca vaśīkṛtaḥ
lobhakrodhamadonmatto nātmānam avabudhyate |
12 | kulīnatvena ramate duṣkulīnān vikutsayan
dhanadarpeṇa dṛptaś ca daridrān parikutsayan |
13 | mūrkhān iti parān āha nātmānaṃ samavekṣate
śikṣāṃ kṣipati cānyeṣāṃ nātmānaṃ śāstum icchati |
14 | adhruve jīvaloke 'smin yo dharmam anupālayan
janmaprabhṛti varteta prāpnuyāt paramāṃ gatim |
15 | evaṃ sarvaṃ viditvā vai yas tattvam anuvartate
sa pramokṣāya labhate panthānaṃ manujādhipa |