 | Book 11 Chapter 3
|
| 1 | dhṛtarāṣṭra uvāca
|
| 1 | subhāṣitair mahāprājña śoko 'yaṃ vigato mama
bhuya eva tu vākyāni śrotum icchāmi tattvataḥ
|
| 2 | aniṣṭānāṃ ca saṃsargād iṣṭānāṃ ca vivarjanāt
kathaṃ hi mānasair duḥkhaiḥ pramucyante 'tra paṇḍitāḥ
|
| 3 | vidura uvāca
|
| 3 | yato yato mano duḥkhāt sukhād vāpi pramucyate
tatas tataḥ śamaṃ labdhvā sugatiṃ vindate budhaḥ
|
| 4 | aśāśvatam idaṃ sarvaṃ cintyamānaṃ nararṣabha
kadalīsaṃnibho lokaḥ sāro hy asya na vidyate
|
| 5 | gṛhāṇy eva hi martyānām āhur dehāni paṇḍitāḥ
kālena viniyujyante sattvam ekaṃ tu śobhanam
|
| 6 | yathā jīrṇam ajīrṇaṃ vā vastraṃ tyaktvā tu vai naraḥ
anyad rocayate vastram evaṃ dehāḥ śarīriṇām
|
| 7 | vaicitravīrya vāsaṃ hi duḥkhaṃ vā yadi vā sukham
prāpnuvantīha bhūtāni svakṛtenaiva karmaṇā
|
| 8 | karmaṇā prāpyate svargaṃ sukhaṃ duḥkhaṃ ca bhārata
tato vahati taṃ bhāram avaśaḥ svavaśo 'pi vā
|
| 9 | yathā ca mṛnmayaṃ bhāṇḍaṃ cakrārūḍhaṃ vipadyate
kiṃ cit prakriyamāṇaṃ vā kṛtamātram athāpi vā
|
| 10 | chinnaṃ vāpy avaropyantam avatīrṇam athāpi vā
ārdraṃ vāpy atha vā śuṣkaṃ pacyamānam athāpi vā
|
| 11 | avatāryamāṇam āpākād uddhṛtaṃ vāpi bhārata
atha vā paribhujyantam evaṃ dehāḥ śarīriṇām
|
| 12 | garbhastho vā prasūto vāpy atha vā divasāntaraḥ
ardhamāsagato vāpi māsamātragato 'pi vā
|
| 13 | saṃvatsaragato vāpi dvisaṃvatsara eva vā
yauvanastho 'pi madhyastho vṛddho vāpi vipadyate
|
| 14 | prākkarmabhis tu bhūtāni bhavanti na bhavanti ca
evaṃ sāṃsiddhike loke kimartham anutapyase
|
| 15 | yathā ca salile rājan krīḍārtham anusaṃcaran
unmajjec ca nimajjec ca kiṃ cit sattvaṃ narādhipa
|
| 16 | evaṃ saṃsāragahanād unmajjananimajjanāt
karmabhogena badhyantaḥ kliśyante ye 'lpabuddhayaḥ
|
| 17 | ye tu prājñāḥ sthitāḥ satye saṃsārāntagaveṣiṇaḥ
samāgamajñā bhūtānāṃ te yānti paramāṃ gatim
|