Book 10 Chapter 12 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | tasmin prayāte durdharṣe yadūnām ṛṣabhas tataḥ
abravīt puṇḍarīkākṣaḥ kuntīputraṃ yudhiṣṭhiram |
2 | eṣa pāṇḍava te bhrātā putraśokam apārayan
jighāṃsur drauṇim ākrande yāti bhārata bhārataḥ |
3 | bhīmaḥ priyas te sarvebhyo bhrātṛbhyo bharatarṣabha
taṃ kṛcchragatam adya tvaṃ kasmān nābhyavapadyase |
4 | yat tad ācaṣṭa putrāya droṇaḥ parapuraṃjayaḥ
astraṃ brahmaśiro nāma dahed yat pṛthivīm api |
5 | tan mahātmā mahābhāgaḥ ketuḥ sarvadhanuṣmatām
pratyapādayad ācāryaḥ prīyamāṇo dhanaṃjayam |
6 | tatputro 'syaivam evainam anvayācad amarṣaṇaḥ
tataḥ provāca putrāya nātihṛṣṭamanā iva |
7 | viditaṃ cāpalaṃ hy āsīd ātmajasya mahātmanaḥ
sarvadharmavid ācāryo nānviṣat satataṃ sutam |
8 | paramāpadgatenāpi na sma tāta tvayā raṇe
idam astraṃ prayoktavyaṃ mānuṣeṣu viśeṣataḥ |
9 | ity uktavān guruḥ putraṃ droṇaḥ paścād athoktavān
na tvaṃ jātu satāṃ mārge sthāteti puruṣarṣabha |
10 | sa tad ājñāya duṣṭātmā pitur vacanam apriyam
nirāśaḥ sarvakalyāṇaiḥ śocan paryapatan mahīm |
11 | tatas tadā kuruśreṣṭha vanasthe tvayi bhārata
avasad dvārakām etya vṛṣṇibhiḥ paramārcitaḥ |
12 | sa kadā cit samudrānte vasan drāravatīm anu
eka ekaṃ samāgamya mām uvāca hasann iva |
13 | yat tad ugraṃ tapaḥ kṛṣṇa caran satyaparākramaḥ
agastyād bhāratācāryaḥ pratyapadyata me pitā |
14 | astraṃ brahmaśiro nāma devagandharvapūjitam
tad adya mayi dāśārha yathā pitari me tathā |
15 | asmattas tad upādāya divyam astraṃ yadūttama
mamāpy astraṃ prayaccha tvaṃ cakraṃ ripuharaṃ raṇe |
16 | sa rājan prīyamāṇena mayāpy uktaḥ kṛtāñjaliḥ
yācamānaḥ prayatnena matto 'straṃ bharatarṣabha |
17 | devadānavagandharvamanuṣyapatagoragāḥ
na samā mama vīryasya śatāṃśenāpi piṇḍitāḥ |
18 | idaṃ dhanur iyaṃ śaktir idaṃ cakram iyaṃ gadā
yad yad icchasi ced astraṃ mattas tat tad dadāni te |
19 | yac chaknoṣi samudyantuṃ prayoktum api vā raṇe
tad gṛhāṇa vināstreṇa yan me dātum abhīpsasi |
20 | sa sunābhaṃ sahasrāraṃ vajranābham ayasmayam
vavre cakraṃ mahābāho spardhamāno mayā saha |
21 | gṛhāṇa cakram ity ukto mayā tu tadanantaram
jagrāhopetya sahasā cakraṃ savyena pāṇinā na caitad aśakat sthānāt saṃcālayitum acyuta |
22 | atha tad dakṣiṇenāpi grahītum upacakrame
sarvayatnena tenāpi gṛhṇann etad akalpayat |
23 | tataḥ sarvabalenāpi yac caitan na śaśāka saḥ
uddhartuṃ vā cālayituṃ drauṇiḥ paramadurmanāḥ kṛtvā yatnaṃ paraṃ śrāntaḥ sa nyavartata bhārata |
24 | nivṛttam atha taṃ tasmād abhiprāyād vicetasam
aham āmantrya susnigdham aśvatthāmānam abruvam |
25 | yaḥ sa devamanuṣyeṣu pramāṇaṃ paramaṃ gataḥ
gāṇḍīvadhanvā śvetāśvaḥ kapipravaraketanaḥ |
26 | yaḥ sākṣād devadeveśaṃ śitikaṇṭham umāpatim
dvaṃdvayuddhe parājiṣṇus toṣayām āsa śaṃkaram |
27 | yasmāt priyataro nāsti mamānyaḥ puruṣo bhuvi
nādeyaṃ yasya me kiṃ cid api dārāḥ sutās tathā |
28 | tenāpi suhṛdā brahman pārthenākliṣṭakarmaṇā
noktapurvam idaṃ vākyaṃ yat tvaṃ mām abhibhāṣase |
29 | brahmacaryaṃ mahad ghoraṃ cīrtvā dvādaśavārṣikam
himavatpārśvam abhyetya yo mayā tapasārcitaḥ |
30 | samānavratacāriṇyāṃ rukmiṇyāṃ yo 'nvajāyata
sanatkumāras tejasvī pradyumno nāma me sutaḥ |
31 | tenāpy etan mahad divyaṃ cakram apratimaṃ mama
na prārthitam abhūn mūḍha yad idaṃ prārthitaṃ tvayā |
32 | rāmeṇātibalenaitan noktapūrvaṃ kadā cana
na gadena na sāmbena yad idaṃ prārthitaṃ tvayā |
33 | dvārakāvāsibhiś cānyair vṛṣṇyandhakamahārathaiḥ
noktapūrvam idaṃ jātu yad idaṃ prārthitaṃ tvayā |
34 | bhāratācāryaputraḥ san mānitaḥ sarvayādavaiḥ
cakreṇa rathināṃ śreṣṭha kiṃ nu tāta yuyutsase |
35 | evam ukto mayā drauṇir mām idaṃ pratyuvāca ha
prayujya bhavate pūjāṃ yotsye kṛṣṇa tvayety uta |
36 | tatas te prārthitaṃ cakraṃ devadānavapūjitam
ajeyaḥ syām iti vibho satyam etad bravīmi te |
37 | tvatto 'haṃ durlabhaṃ kāmam anavāpyaiva keśava
pratiyāsyāmi govinda śivenābhivadasva mām |
38 | etat sunābhaṃ vṛṣṇīnām ṛṣabheṇa tvayā dhṛtam
cakram apraticakreṇa bhuvi nānyo 'bhipadyate |
39 | etāvad uktvā drauṇir māṃ yugyam aśvān dhanāni ca
ādāyopayayau bālo ratnāni vividhāni ca |
40 | sa saṃrambhī durātmā ca capalaḥ krūra eva ca
veda cāstraṃ brahmaśiras tasmād rakṣyo vṛkodaraḥ |