Book 9 Chapter 55 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | tato vāgyuddham abhavat tumulaṃ janamejaya
yatra duḥkhānvito rājā dhṛtarāṣṭro 'bravīd idam |
2 | dhig astu khalu mānuṣyaṃ yasya niṣṭheyam īdṛśī
ekādaśacamūbhartā yatra putro mamābhibhūḥ |
3 | ājñāpya sarvān nṛpatīn bhuktvā cemāṃ vasuṃdharām
gadām ādāya vegena padātiḥ prasthito raṇam |
4 | bhūtvā hi jagato nātho hy anātha iva me sutaḥ
gadām udyamya yo yāti kim anyad bhāgadheyataḥ |
5 | aho duḥkhaṃ mahat prāptaṃ putreṇa mama saṃjaya
evam uktvā sa duḥkhārto virarāma janādhipaḥ |
6 | saṃjaya uvāca |
6 | sa meghaninado harṣād vinadann iva govṛṣaḥ
ājuhāva tataḥ pārthaṃ yuddhāya yudhi vīryavān |
7 | bhīmam āhvayamāne tu kururāje mahātmani
prādurāsan sughorāṇi rūpāṇi vividhāny uta |
8 | vavur vātāḥ sanirghātāḥ pāṃsuvarṣaṃ papāta ca
babhūvuś ca diśaḥ sarvās timireṇa samāvṛtāḥ |
9 | mahāsvanāḥ sanirghātās tumulā romaharṣaṇāḥ
petus tatholkāḥ śataśaḥ sphoṭayantyo nabhastalam |
10 | rāhuś cāgrasad ādityam aparvaṇi viśāṃ pate
cakampe ca mahākampaṃ pṛthivī savanadrumā |
11 | rūkṣāś ca vātāḥ pravavur nīcaiḥ śarkaravarṣiṇaḥ
girīṇāṃ śikharāṇy eva nyapatanta mahītale |
12 | mṛgā bahuvidhākārāḥ saṃpatanti diśo daśa
dīptāḥ śivāś cāpy anadan ghorarūpāḥ sudāruṇāḥ |
13 | nirghātāś ca mahāghorā babhūvū romaharṣaṇāḥ
dīptāyāṃ diśi rājendra mṛgāś cāśubhavādinaḥ |
14 | udapānagatāś cāpo vyavardhanta samantataḥ
aśarīrā mahānādāḥ śrūyante sma tadā nṛpa |
15 | evamādīni dṛṣṭvātha nimittāni vṛkodaraḥ
uvāca bhrātaraṃ jyeṣṭhaṃ dharmarājaṃ yudhiṣṭhiram |
16 | naiṣa śakto raṇe jetuṃ mandātmā māṃ suyodhanaḥ
adya krodhaṃ vimokṣyāmi nigūḍhaṃ hṛdaye ciram suyodhane kauravendre khāṇḍave pāvako yathā |
17 | śalyam adyoddhariṣyāmi tava pāṇḍava hṛcchayam
nihatya gadayā pāpam imaṃ kurukulādhamam |
18 | adya kīrtimayīṃ mālāṃ pratimokṣyāmy ahaṃ tvayi
hatvemaṃ pāpakarmāṇaṃ gadayā raṇamūrdhani |
19 | adyāsya śatadhā dehaṃ bhinadmi gadayānayā
nāyaṃ praveṣṭā nagaraṃ punar vāraṇasāhvayam |
20 | sarpotsargasya śayane viṣadānasya bhojane
pramāṇakoṭyāṃ pātasya dāhasya jatuveśmani |
21 | sabhāyām avahāsasya sarvasvaharaṇasya ca
varṣam ajñātavāsasya vanavāsasya cānagha |
22 | adyāntam eṣāṃ duḥkhānāṃ gantā bharatasattama
ekāhnā vinihatyemaṃ bhaviṣyāmy ātmano 'nṛṇaḥ |
23 | adyāyur dhārtarāṣṭrasya durmater akṛtātmanaḥ
samāptaṃ bharataśreṣṭha mātāpitroś ca darśanam |
24 | adyāyaṃ kururājasya śaṃtanoḥ kulapāṃsanaḥ
prāṇāñ śriyaṃ ca rājyaṃ ca tyaktvā śeṣyati bhūtale |
25 | rājā ca dhṛtarāṣṭro 'dya śrutvā putraṃ mayā hatam
smariṣyaty aśubhaṃ karma yat tac chakunibuddhijam |
26 | ity uktvā rājaśārdūla gadām ādāya vīryavān
avātiṣṭhata yuddhāya śakro vṛtram ivāhvayan |
27 | tam udyatagadaṃ dṛṣṭvā kailāsam iva śṛṅgiṇam
bhīmasenaḥ punaḥ kruddho duryodhanam uvāca ha |
28 | rājñaś ca dhṛtarāṣṭrasya tathā tvam api cātmanaḥ
smara tad duṣkṛtaṃ karma yad vṛttaṃ vāraṇāvate |
29 | draupadī ca parikliṣṭā sabhāyāṃ yad rajasvalā
dyūte ca vañcito rājā yat tvayā saubalena ca |
30 | vane duḥkhaṃ ca yat prāptam asmābhis tvatkṛtaṃ mahat
virāṭanagare caiva yonyantaragatair iva tat sarvaṃ yātayāmy adya diṣṭyā dṛṣṭo 'si durmate |
31 | tvatkṛte 'sau hataḥ śete śaratalpe pratāpavān
gāṅgeyo rathināṃ śreṣṭho nihato yājñaseninā |
32 | hato droṇaś ca karṇaś ca tathā śalyaḥ pratāpavān
vairāgner ādikartā ca śakuniḥ saubalo hataḥ |
33 | prātikāmī tathā pāpo draupadyāḥ kleśakṛd dhataḥ
bhrātaras te hatāḥ sarve śūrā vikrāntayodhinaḥ |
34 | ete cānye ca bahavo nihatās tvatkṛte nṛpāḥ
tvām adya nihaniṣyāmi gadayā nātra saṃśayaḥ |
35 | ity evam uccai rājendra bhāṣamāṇaṃ vṛkodaram
uvāca vītabhī rājan putras te satyavikramaḥ |
36 | kiṃ katthitena bahudhā yudhyasva tvaṃ vṛkodara
adya te 'haṃ vineṣyāmi yuddhaśraddhāṃ kulādhama |
37 | naiva duryodhanaḥ kṣudra kena cit tvadvidhena vai
śakyas trāsayituṃ vācā yathānyaḥ prākṛto naraḥ |
38 | cirakālepsitaṃ diṣṭyā hṛdayastham idaṃ mama
tvayā saha gadāyuddhaṃ tridaśair upapāditam |
39 | kiṃ vācā bahunoktena katthitena ca durmate
vāṇī saṃpadyatām eṣā karmaṇā mā ciraṃ kṛthāḥ |
40 | tasya tad vacanaṃ śrutvā sarva evābhyapūjayan
rājānaḥ somakāś caiva ye tatrāsan samāgatāḥ |
41 | tataḥ saṃpūjitaḥ sarvaiḥ saṃprahṛṣṭatanūruhaḥ
bhūyo dhīraṃ manaś cakre yuddhāya kurunandanaḥ |
42 | taṃ mattam iva mātaṅgaṃ talatālair narādhipāḥ
bhūyaḥ saṃharṣayāṃ cakrur duryodhanam amarṣaṇam |
43 | taṃ mahātmā mahātmānaṃ gadām udyamya pāṇḍavaḥ
abhidudrāva vegena dhārtarāṣṭraṃ vṛkodaraḥ |
44 | bṛṃhanti kuñjarās tatra hayā heṣanti cāsakṛt
śastrāṇi cāpy adīpyanta pāṇḍavānāṃ jayaiṣiṇām |