Book 9 Chapter 54 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | evaṃ tad abhavad yuddhaṃ tumulaṃ janamejaya
yatra duḥkhānvito rājā dhṛtarāṣṭro 'bravīd idam |
2 | rāmaṃ saṃnihitaṃ dṛṣṭvā gadāyuddha upasthite
mama putraḥ kathaṃ bhīmaṃ pratyayudhyata saṃjaya |
3 | saṃjaya uvāca |
3 | rāmasāṃnidhyam āsādya putro duryodhanas tava
yuddhakāmo mahābāhuḥ samahṛṣyata vīryavān |
4 | dṛṣṭvā lāṅgalinaṃ rājā pratyutthāya ca bhārata
prītyā paramayā yukto yudhiṣṭhiram athābravīt |
5 | samantapañcakaṃ kṣipram ito yāma viśāṃ pate
prathitottaravedī sā devaloke prajāpateḥ |
6 | tasmin mahāpuṇyatame trailokyasya sanātane
saṃgrāme nidhanaṃ prāpya dhruvaṃ svargo bhaviṣyati |
7 | tathety uktvā mahārāja kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ
samantapañcakaṃ vīraḥ prāyād abhimukhaḥ prabhuḥ |
8 | tato duryodhano rājā pragṛhya mahatīṃ gadām
padbhyām amarṣād dyutimān agacchat pāṇḍavaiḥ saha |
9 | tathā yāntaṃ gadāhastaṃ varmaṇā cāpi daṃśitam
antarikṣagatā devāḥ sādhu sādhv ity apūjayan vātikāś ca narā ye 'tra dṛṣṭvā te harṣam āgatāḥ |
10 | sa pāṇḍavaiḥ parivṛtaḥ kururājas tavātmajaḥ
mattasyeva gajendrasya gatim āsthāya so 'vrajat |
11 | tataḥ śaṅkhaninādena bherīṇāṃ ca mahāsvanaiḥ
siṃhanādaiś ca śūrāṇāṃ diśaḥ sarvāḥ prapūritāḥ |
12 | pratīcyabhimukhaṃ deśaṃ yathoddiṣṭaṃ sutena te
gatvā ca taiḥ parikṣiptaṃ samantāt sarvatodiśam |
13 | dakṣiṇena sarasvatyāḥ svayanaṃ tīrtham uttamam
tasmin deśe tv aniriṇe tatra yuddham arocayan |
14 | tato bhīmo mahākoṭiṃ gadāṃ gṛhyātha varmabhṛt
bibhrad rūpaṃ mahārāja sadṛśaṃ hi garutmataḥ |
15 | avabaddhaśirastrāṇaḥ saṃkhye kāñcanavarmabhṛt
rarāja rājan putras te kāñcanaḥ śailarāḍ iva |
16 | varmabhyāṃ saṃvṛtau vīrau bhīmaduryodhanāv ubhau
saṃyuge ca prakāśete saṃrabdhāv iva kuñjarau |
17 | raṇamaṇḍalamadhyasthau bhrātarau tau nararṣabhau
aśobhetāṃ mahārāja candrasūryāv ivoditau |
18 | tāv anyonyaṃ nirīkṣetāṃ kruddhāv iva mahādvipau
dahantau locanai rājan parasparavadhaiṣiṇau |
19 | saṃprahṛṣṭamanā rājan gadām ādāya kauravaḥ
sṛkkiṇī saṃlihan rājan krodharaktekṣaṇaḥ śvasan |
20 | tato duryodhano rājā gadām ādāya vīryavān
bhīmasenam abhiprekṣya gajo gajam ivāhvayat |
21 | adrisāramayīṃ bhīmas tathaivādāya vīryavān
āhvayām āsa nṛpatiṃ siṃhaḥ siṃhaṃ yathā vane |
22 | tāv udyatagadāpāṇī duryodhanavṛkodarau
saṃyuge sma prakāśete girī saśikharāv iva |
23 | tāv ubhāv abhisaṃkruddhāv ubhau bhīmaparākramau
ubhau śiṣyau gadāyuddhe rauhiṇeyasya dhīmataḥ |
24 | ubhau sadṛśakarmāṇau yamavāsavayor iva
tathā sadṛśakarmāṇau varuṇasya mahābalau |
25 | vāsudevasya rāmasya tathā vaiśravaṇasya ca
sadṛśau tau mahārāja madhukaiṭabhayor yudhi |
26 | ubhau sadṛśakarmāṇau raṇe sundopasundayoḥ
tathaiva kālasya samau mṛtyoś caiva paraṃtapau |
27 | anyonyam abhidhāvantau mattāv iva mahādvipau
vāśitāsaṃgame dṛptau śaradīva madotkaṭau |
28 | mattāv iva jigīṣantau mātaṅgau bharatarṣabhau
ubhau krodhaviṣaṃ dīptaṃ vamantāv uragāv iva |
29 | anyonyam abhisaṃrabdhau prekṣamāṇāv ariṃdamau
ubhau bharataśārdūlau vikrameṇa samanvitau |
30 | siṃhāv iva durādharṣau gadāyuddhe paraṃtapau
nakhadaṃṣṭrāyudhau vīrau vyāghrāv iva durutsahau |
31 | prajāsaṃharaṇe kṣubdhau samudrāv iva dustarau
lohitāṅgāv iva kruddhau pratapantau mahārathau |
32 | raśmimantau mahātmānau dīptimantau mahābalau
dadṛśāte kuruśreṣṭhau kālasūryāv ivoditau |
33 | vyāghrāv iva susaṃrabdhau garjantāv iva toyadau
jahṛṣāte mahābāhū siṃhau kesariṇāv iva |
34 | gajāv iva susaṃrabdhau jvalitāv iva pāvakau
dadṛśus tau mahātmānau saśṛṅgāv iva parvatau |
35 | roṣāt prasphuramāṇoṣṭhau nirīkṣantau parasparam
tau sametau mahātmānau gadāhastau narottamau |
36 | ubhau paramasaṃhṛṣṭāv ubhau paramasaṃmatau
sadaśvāv iva heṣantau bṛṃhantāv iva kuñjarau |
37 | vṛṣabhāv iva garjantau duryodhanavṛkodarau
daityāv iva balonmattau rejatus tau narottamau |
38 | tato duryodhano rājann idam āha yudhiṣṭhiram
sṛñjayaiḥ saha tiṣṭhantaṃ tapantam iva bhāskaram |
39 | idaṃ vyavasitaṃ yuddhaṃ mama bhīmasya cobhayoḥ
upopaviṣṭāḥ paśyadhvaṃ vimardaṃ nṛpasattamāḥ |
40 | tataḥ samupaviṣṭaṃ tat sumahad rājamaṇḍalam
virājamānaṃ dadṛśe divīvādityamaṇḍalam |
41 | teṣāṃ madhye mahābāhuḥ śrīmān keśavapūrvajaḥ
upaviṣṭo mahārāja pūjyamānaḥ samantataḥ |
42 | śuśubhe rājamadhyastho nīlavāsāḥ sitaprabhaḥ
nakṣatrair iva saṃpūrṇo vṛto niśi niśākaraḥ |
43 | tau tathā tu mahārāja gadāhastau durāsadau
anyonyaṃ vāgbhir ugrābhis takṣamāṇau vyavasthitau |
44 | apriyāṇi tato 'nyonyam uktvā tau kurupuṃgavau
udīkṣantau sthitau vīrau vṛtraśakrāv ivāhave |