Book 9 Chapter 53 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | kurukṣetraṃ tato dṛṣṭvā dattvā dāyāṃś ca sātvataḥ
āśramaṃ sumahad divyam agamaj janamejaya |
2 | madhūkāmravanopetaṃ plakṣanyagrodhasaṃkulam
ciribilvayutaṃ puṇyaṃ panasārjunasaṃkulam |
3 | taṃ dṛṣṭvā yādavaśreṣṭhaḥ pravaraṃ puṇyalakṣaṇam
papraccha tān ṛṣīn sarvān kasyāśramavaras tv ayam |
4 | te tu sarve mahātmānam ūcū rājan halāyudham
śṛṇu vistarato rāma yasyāyaṃ pūrvam āśramaḥ |
5 | atra viṣṇuḥ purā devas taptavāṃs tapa uttamam
atrāsya vidhivad yajñāḥ sarve vṛttāḥ sanātanāḥ |
6 | atraiva brāhmaṇī siddhā kaumārabrahmacāriṇī
yogayuktā divaṃ yātā tapaḥsiddhā tapasvinī |
7 | babhūva śrīmatī rājañ śāṇḍilyasya mahātmanaḥ
sutā dhṛtavratā sādhvī niyatā brahmacāriṇī |
8 | sā tu prāpya paraṃ yogaṃ gatā svargam anuttamam
bhuktvāśrame 'śvamedhasya phalaṃ phalavatāṃ śubhā gatā svargaṃ mahābhāgā pūjitā niyatātmabhiḥ |
9 | abhigamyāśramaṃ puṇyaṃ dṛṣṭvā ca yadupuṃgavaḥ
ṛṣīṃs tān abhivādyātha pārśve himavato 'cyutaḥ skandhāvārāṇi sarvāṇi nivartyāruruhe 'calam |
10 | nātidūraṃ tato gatvā nagaṃ tāladhvajo balī
puṇyaṃ tīrthavaraṃ dṛṣṭvā vismayaṃ paramaṃ gataḥ |
11 | prabhavaṃ ca sarasvatyāḥ plakṣaprasravaṇaṃ balaḥ
saṃprāptaḥ kārapacanaṃ tīrthapravaram uttamam |
12 | halāyudhas tatra cāpi dattvā dānaṃ mahābalaḥ
āplutaḥ salile śīte tasmāc cāpi jagāma ha āśramaṃ paramaprīto mitrasya varuṇasya ca |
13 | indro 'gnir aryamā caiva yatra prāk prītim āpnuvan
taṃ deśaṃ kārapacanād yamunāyāṃ jagāma ha |
14 | snātvā tatrāpi dharmātmā parāṃ tuṣṭim avāpya ca
ṛṣibhiś caiva siddhaiś ca sahito vai mahābalaḥ upaviṣṭaḥ kathāḥ śubhrāḥ śuśrāva yadupuṃgavaḥ |
15 | tathā tu tiṣṭhatāṃ teṣāṃ nārado bhagavān ṛṣiḥ
ājagāmātha taṃ deśaṃ yatra rāmo vyavasthitaḥ |
16 | jaṭāmaṇḍalasaṃvītaḥ svarṇacīrī mahātapāḥ
hemadaṇḍadharo rājan kamaṇḍaludharas tathā |
17 | kacchapīṃ sukhaśabdāṃ tāṃ gṛhya vīṇāṃ manoramām
nṛtye gīte ca kuśalo devabrāhmaṇapūjitaḥ |
18 | prakartā kalahānāṃ ca nityaṃ ca kalahapriyaḥ
taṃ deśam agamad yatra śrīmān rāmo vyavasthitaḥ |
19 | pratyutthāya tu te sarve pūjayitvā yatavratam
devarṣiṃ paryapṛcchanta yathāvṛttaṃ kurūn prati |
20 | tato 'syākathayad rājan nāradaḥ sarvadharmavit
sarvam eva yathāvṛttam atītaṃ kurusaṃkṣayam |
21 | tato 'bravīd rauhiṇeyo nāradaṃ dīnayā girā
kim avasthaṃ tu tat kṣatraṃ ye ca tatrābhavan nṛpāḥ |
22 | śrutam etan mayā pūrvaṃ sarvam eva tapodhana
vistaraśravaṇe jātaṃ kautūhalam atīva me |
23 | nārada uvāca |
23 | pūrvam eva hato bhīṣmo droṇaḥ sindhupatis tathā
hato vaikartanaḥ karṇaḥ putrāś cāsya mahārathāḥ |
24 | bhūriśravā rauhiṇeya madrarājaś ca vīryavān
ete cānye ca bahavas tatra tatra mahābalāḥ |
25 | priyān prāṇān parityajya priyārthaṃ kauravasya vai
rājāno rājaputrāś ca samareṣv anivartinaḥ |
26 | ahatāṃs tu mahābāho śṛṇu me tatra mādhava
dhārtarāṣṭrabale śeṣāḥ kṛpo bhojaś ca vīryavān aśvatthāmā ca vikrānto bhagnasainyā diśo gatāḥ |
27 | duryodhano hate sainye pradruteṣu kṛpādiṣu
hradaṃ dvaipāyanaṃ nāma viveśa bhṛśaduḥkhitaḥ |
28 | śayānaṃ dhārtarāṣṭraṃ tu stambhite salile tadā
pāṇḍavāḥ saha kṛṣṇena vāgbhir ugrābhir ārdayan |
29 | sa tudyamāno balavān vāgbhī rāma samantataḥ
utthitaḥ prāg ghradād vīraḥ pragṛhya mahatīṃ gadām |
30 | sa cāpy upagato yuddhaṃ bhīmena saha sāṃpratam
bhaviṣyati ca tat sadyas tayo rāma sudāruṇam |
31 | yadi kautūhalaṃ te 'sti vraja mādhava mā ciram
paśya yuddhaṃ mahāghoraṃ śiṣyayor yadi manyase |
32 | vaiśaṃpāyana uvāca |
32 | nāradasya vacaḥ śrutvā tān abhyarcya dvijarṣabhān
sarvān visarjayām āsa ye tenābhyāgatāḥ saha gamyatāṃ dvārakāṃ ceti so 'nvaśād anuyāyinaḥ |
33 | so 'vatīryācalaśreṣṭhāt plakṣaprasravaṇāc chubhāt
tataḥ prītamanā rāmaḥ śrutvā tīrthaphalaṃ mahat viprāṇāṃ saṃnidhau ślokam agāyad idam acyutaḥ |
34 | sarasvatīvāsasamā kuto ratiḥ; sarasvatīvāsasamāḥ kuto guṇāḥ
sarasvatīṃ prāpya divaṃ gatā janāḥ; sadā smariṣyanti nadīṃ sarasvatīm |
35 | sarasvatī sarvanadīṣu puṇyā; sarasvatī lokasukhāvahā sadā
sarasvatīṃ prāpya janāḥ suduṣkṛtāḥ; sadā na śocanti paratra ceha ca |
36 | tato muhur muhuḥ prītyā prekṣamāṇaḥ sarasvatīm
hayair yuktaṃ rathaṃ śubhram ātiṣṭhata paraṃtapaḥ |
37 | sa śīghragāminā tena rathena yadupuṃgavaḥ
didṛkṣur abhisaṃprāptaḥ śiṣyayuddham upasthitam |