Book 9 Chapter 50
1	vaiśaṃpāyana uvāca
1	yatrejivān uḍupatī rājasūyena bhārata tasmin vṛtte mahān āsīt saṃgrāmas tārakāmayaḥ
2	tatrāpy upaspṛśya balo dattvā dānāni cātmavān sārasvatasya dharmātmā munes tīrthaṃ jagāma ha
3	yatra dvādaśavārṣikyām anāvṛṣṭyāṃ dvijottamān vedān adhyāpayām āsa purā sārasvato muniḥ
4	janamejaya uvāca
4	kathaṃ dvādaśavārṣikyām anāvṛṣṭyāṃ tapodhanaḥ vedān adhyāpayām āsa purā sārasvato muniḥ
5	vaiśaṃpāyana uvāca
5	āsīt pūrvaṃ mahārāja munir dhīmān mahātapāḥ dadhīca iti vikhyāto brahmacārī jitendriyaḥ
6	tasyātitapasaḥ śakro bibheti satataṃ vibho na sa lobhayituṃ śakyaḥ phalair bahuvidhair api
7	pralobhanārthaṃ tasyātha prāhiṇot pākaśāsanaḥ divyām apsarasaṃ puṇyāṃ darśanīyām alambusām
8	tasya tarpayato devān sarasvatyāṃ mahātmanaḥ samīpato mahārāja sopātiṣṭhata bhāminī
9	tāṃ divyavapuṣaṃ dṛṣṭvā tasyarṣer bhāvitātmanaḥ retaḥ skannaṃ sarasvatyāṃ tat sā jagrāha nimnagā
10	kukṣau cāpy adadhad dṛṣṭvā tad retaḥ puruṣarṣabha sā dadhāra ca taṃ garbhaṃ putrahetor mahānadī
11	suṣuve cāpi samaye putraṃ sā saritāṃ varā jagāma putram ādāya tam ṛṣiṃ prati ca prabho
12	ṛṣisaṃsadi taṃ dṛṣṭvā sā nadī munisattamam tataḥ provāca rājendra dadatī putram asya tam brahmarṣe tava putro 'yaṃ tvadbhaktyā dhārito mayā
13	dṛṣṭvā te 'psarasaṃ reto yat skannaṃ prāg alambusām tat kukṣiṇā vai brahmarṣe tvadbhaktyā dhṛtavaty aham
14	na vināśam idaṃ gacchet tvatteja iti niścayāt pratigṛhṇīṣva putraṃ svaṃ mayā dattam aninditam
15	ity uktaḥ pratijagrāha prītiṃ cāvāpa uttamām mantravac copajighrat taṃ mūrdhni premṇā dvijottamaḥ
16	pariṣvajya ciraṃ kālaṃ tadā bharatasattama sarasvatyai varaṃ prādāt prīyamāṇo mahāmuniḥ
17	viśve devāḥ sapitaro gandharvāpsarasāṃ gaṇāḥ tṛptiṃ yāsyanti subhage tarpyamāṇās tavāmbhasā
18	ity uktvā sa tu tuṣṭāva vacobhir vai mahānadīm prītaḥ paramahṛṣṭātmā yathāvac chṛṇu pārthiva
19	prasṛtāsi mahābhāge saraso brahmaṇaḥ purā jānanti tvāṃ saricchreṣṭhe munayaḥ saṃśitavratāḥ
20	mama priyakarī cāpi satataṃ priyadarśane tasmāt sārasvataḥ putro mahāṃs te varavarṇini
21	tavaiva nāmnā prathitaḥ putras te lokabhāvanaḥ sārasvata iti khyāto bhaviṣyati mahātapāḥ
22	eṣa dvādaśavārṣikyām anāvṛṣṭyāṃ dvijarṣabhān sārasvato mahābhāge vedān adhyāpayiṣyati
23	puṇyābhyaś ca saridbhyas tvaṃ sadā puṇyatamā śubhe bhaviṣyasi mahābhāge matprasādāt sarasvati
24	evaṃ sā saṃstutā tena varaṃ labdhvā mahānadī putram ādāya muditā jagāma bharatarṣabha
25	etasminn eva kāle tu virodhe devadānavaiḥ śakraḥ praharaṇānveṣī lokāṃs trīn vicacāra ha
26	na copalebhe bhagavāñ śakraḥ praharaṇaṃ tadā yad vai teṣāṃ bhaved yogyaṃ vadhāya vibudhadviṣām
27	tato 'bravīt surāñ śakro na me śakyā mahāsurāḥ ṛte 'sthibhir dadhīcasya nihantuṃ tridaśadviṣaḥ
28	tasmād gatvā ṛṣiśreṣṭho yācyatāṃ surasattamāḥ dadhīcāsthīni dehīti tair vadhiṣyāmahe ripūn
29	sa devair yācito 'sthīni yatnād ṛṣivaras tadā prāṇatyāgaṃ kuruṣveti cakāraivāvicārayan sa lokān akṣayān prāpto devapriyakaras tadā
30	tasyāsthibhir atho śakraḥ saṃprahṛṣṭamanās tadā kārayām āsa divyāni nānāpraharaṇāny uta vajrāṇi cakrāṇi gadā gurudaṇḍāṃś ca puṣkalān
31	sa hi tīvreṇa tapasā saṃbhṛtaḥ paramarṣiṇā prajāpatisutenātha bhṛguṇā lokabhāvanaḥ
32	atikāyaḥ sa tejasvī lokasāravinirmitaḥ jajñe śailaguruḥ prāṃśur mahimnā prathitaḥ prabhuḥ nityam udvijate cāsya tejasā pākaśāsanaḥ
33	tena vajreṇa bhagavān mantrayuktena bhārata bhṛśaṃ krodhavisṛṣṭena brahmatejobhavena ca daityadānavavīrāṇāṃ jaghāna navatīr nava
34	atha kāle vyatikrānte mahaty atibhayaṃkare anāvṛṣṭir anuprāptā rājan dvādaśavārṣikī
35	tasyāṃ dvādaśavārṣikyām anāvṛṣṭyāṃ maharṣayaḥ vṛttyarthaṃ prādravan rājan kṣudhārtāḥ sarvatodiśam
36	digbhyas tān pradrutān dṛṣṭvā muniḥ sārasvatas tadā gamanāya matiṃ cakre taṃ provāca sarasvatī
37	na gantavyam itaḥ putra tavāhāram ahaṃ sadā dāsyāmi matsyapravarān uṣyatām iha bhārata
38	ity uktas tarpayām āsa sa pitṝn devatās tathā āhāram akaron nityaṃ prāṇān vedāṃś ca dhārayan
39	atha tasyām atītāyām anāvṛṣṭyāṃ maharṣayaḥ anyonyaṃ paripapracchuḥ punaḥ svādhyāyakāraṇāt
40	teṣāṃ kṣudhāparītānāṃ naṣṭā vedā vidhāvatām sarveṣām eva rājendra na kaś cit pratibhānavān
41	atha kaś cid ṛṣis teṣāṃ sārasvatam upeyivān kurvāṇaṃ saṃśitātmānaṃ svādhyāyam ṛṣisattamam
42	sa gatvācaṣṭa tebhyaś ca sārasvatam atiprabham svādhyāyam amaraprakhyaṃ kurvāṇaṃ vijane jane
43	tataḥ sarve samājagmus tatra rājan maharṣayaḥ sārasvataṃ muniśreṣṭham idam ūcuḥ samāgatāḥ
44	asmān adhyāpayasveti tān uvāca tato muniḥ śiṣyatvam upagacchadhvaṃ vidhivad bho mamety uta
45	tato 'bravīd ṛṣigaṇo bālas tvam asi putraka sa tān āha na me dharmo naśyed iti punar munīn
46	yo hy adharmeṇa vibrūyād gṛhṇīyād vāpy adharmataḥ mriyatāṃ tāv ubhau kṣipraṃ syātāṃ vā vairiṇāv ubhau
47	na hāyanair na palitair na vittena na bandhubhiḥ ṛṣayaś cakrire dharmaṃ yo 'nūcānaḥ sa no mahān
48	etac chrutvā vacas tasya munayas te vidhānataḥ tasmād vedān anuprāpya punar dharmaṃ pracakrire
49	ṣaṣṭir munisahasrāṇi śiṣyatvaṃ pratipedire sārasvatasya viprarṣer vedasvādhyāyakāraṇāt
50	muṣṭiṃ muṣṭiṃ tataḥ sarve darbhāṇāṃ te 'bhyupāharan tasyāsanārthaṃ viprarṣer bālasyāpi vaśe sthitāḥ
51	tatrāpi dattvā vasu rauhiṇeyo; mahābalaḥ keśavapūrvajo 'tha jagāma tīrthaṃ muditaḥ krameṇa; khyātaṃ mahad vṛddhakanyā sma yatra