Book 9 Chapter 42 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | sā śaptā tena kruddhena viśvāmitreṇa dhīmatā
tasmiṃs tīrthavare śubhre śoṇitaṃ samupāvahat |
2 | athājagmus tato rājan rākṣasās tatra bhārata
tatra te śoṇitaṃ sarve pibantaḥ sukham āsate |
3 | tṛptāś ca subhṛśaṃ tena sukhitā vigatajvarāḥ
nṛtyantaś ca hasantaś ca yathā svargajitas tathā |
4 | kasya cit tv atha kālasya ṛṣayaḥ satapodhanāḥ
tīrthayātrāṃ samājagmuḥ sarasvatyāṃ mahīpate |
5 | teṣu sarveṣu tīrtheṣu āplutya munipuṃgavāḥ
prāpya prītiṃ parāṃ cāpi tapolubdhā viśāradāḥ prayayur hi tato rājan yena tīrthaṃ hi tat tathā |
6 | athāgamya mahābhāgās tat tīrthaṃ dāruṇaṃ tadā
dṛṣṭvā toyaṃ sarasvatyāḥ śoṇitena pariplutam pīyamānaṃ ca rakṣobhir bahubhir nṛpasattama |
7 | tān dṛṣṭvā rākṣasān rājan munayaḥ saṃśitavratāḥ
paritrāṇe sarasvatyāḥ paraṃ yatnaṃ pracakrire |
8 | te tu sarve mahābhāgāḥ samāgamya mahāvratāḥ
āhūya saritāṃ śreṣṭhām idaṃ vacanam abruvan |
9 | kāraṇaṃ brūhi kalyāṇi kimarthaṃ te hrado hy ayam
evam ākulatāṃ yātaḥ śrutvā pāsyāmahe vayam |
10 | tataḥ sā sarvam ācaṣṭa yathāvṛttaṃ pravepatī
duḥkhitām atha tāṃ dṛṣṭvā ta ūcur vai tapodhanāḥ |
11 | kāraṇaṃ śrutam asmābhiḥ śāpaś caiva śruto 'naghe
kariṣyanti tu yat prāptaṃ sarva eva tapodhanāḥ |
12 | evam uktvā saricchreṣṭhām ūcus te 'tha parasparam
vimocayāmahe sarve śāpād etāṃ sarasvatīm |
13 | teṣāṃ tu vacanād eva prakṛtisthā sarasvatī
prasannasalilā jajñe yathā pūrvaṃ tathaiva hi vimuktā ca saricchreṣṭhā vibabhau sā yathā purā |
14 | dṛṣṭvā toyaṃ sarasvatyā munibhis tais tathā kṛtam
kṛtāñjalīs tato rājan rākṣasāḥ kṣudhayārditāḥ ūcus tān vai munīn sarvān kṛpāyuktān punaḥ punaḥ |
15 | vayaṃ hi kṣudhitāś caiva dharmād dhīnāś ca śāśvatāt
na ca naḥ kāmakāro 'yaṃ yad vayaṃ pāpakāriṇaḥ |
16 | yuṣmākaṃ cāprasādena duṣkṛtena ca karmaṇā
pakṣo 'yaṃ vardhate 'smākaṃ yataḥ sma brahmarākṣasāḥ |
17 | evaṃ hi vaiśyaśūdrāṇāṃ kṣatriyāṇāṃ tathaiva ca
ye brāhmaṇān pradviṣanti te bhavantīha rākṣasāḥ |
18 | ācāryam ṛtvijaṃ caiva guruṃ vṛddhajanaṃ tathā
prāṇino ye 'vamanyante te bhavantīha rākṣasāḥ yoṣitāṃ caiva pāpānāṃ yonidoṣeṇa vardhate |
19 | tat kurudhvam ihāsmākaṃ kāruṇyaṃ dvijasattamāḥ
śaktā bhavantaḥ sarveṣāṃ lokānām api tāraṇe |
20 | teṣāṃ te munayaḥ śrutvā tuṣṭuvus tāṃ mahānadīm
mokṣārthaṃ rakṣasāṃ teṣām ūcuḥ prayatamānasāḥ |
21 | kṣutakīṭāvapannaṃ ca yac cocchiṣṭāśitaṃ bhavet
keśāvapannam ādhūtam ārugṇam api yad bhavet śvabhiḥ saṃspṛṣṭam annaṃ ca bhāgo 'sau rakṣasām iha |
22 | tasmāj jñātvā sadā vidvān etāny annāni varjayet
rākṣasānnam asau bhuṅkte yo bhuṅkte hy annam īdṛśam |
23 | śodhayitvā tatas tīrtham ṛṣayas te tapodhanāḥ
mokṣārthaṃ rākṣasānāṃ ca nadīṃ tāṃ pratyacodayan |
24 | maharṣīṇāṃ mataṃ jñātvā tataḥ sā saritāṃ varā
aruṇām ānayām āsa svāṃ tanuṃ puruṣarṣabha |
25 | tasyāṃ te rākṣasāḥ snātvā tanūs tyaktvā divaṃ gatāḥ
aruṇāyāṃ mahārāja brahmahatyāpahā hi sā |
26 | etam artham abhijñāya devarājaḥ śatakratuḥ
tasmiṃs tīrthavare snātvā vimuktaḥ pāpmanā kila |
27 | janamejaya uvāca |
27 | kimarthaṃ bhagavāñ śakro brahmahatyām avāptavān
katham asmiṃś ca tīrthe vai āplutyākalmaṣo 'bhavat |
28 | vaiśaṃpāyana uvāca |
28 | śṛṇuṣvaitad upākhyānaṃ yathāvṛttaṃ janeśvara
yathā bibheda samayaṃ namucer vāsavaḥ purā |
29 | namucir vāsavād bhītaḥ sūryaraśmiṃ samāviśat
tenendraḥ sakhyam akarot samayaṃ cedam abravīt |
30 | nārdreṇa tvā na śuṣkeṇa na rātrau nāpi vāhani
vadhiṣyāmy asuraśreṣṭha sakhe satyena te śape |
31 | evaṃ sa kṛtvā samayaṃ sṛṣṭvā nīhāram īśvaraḥ
cicchedāsya śiro rājann apāṃ phenena vāsavaḥ |
32 | tac chiro namuceś chinnaṃ pṛṣṭhataḥ śakram anvayāt
he mitrahan pāpa iti bruvāṇaṃ śakram antikāt |
33 | evaṃ sa śirasā tena codyamānaḥ punaḥ punaḥ
pitāmahāya saṃtapta evam arthaṃ nyavedayat |
34 | tam abravīl lokagurur aruṇāyāṃ yathāvidhi
iṣṭvopaspṛśa devendra brahmahatyāpahā hi sā |
35 | ity uktaḥ sa sarasvatyāḥ kuñje vai janamejaya
iṣṭvā yathāvad balabhid aruṇāyām upāspṛśat |
36 | sa muktaḥ pāpmanā tena brahmahatyākṛtena ha
jagāma saṃhṛṣṭamanās tridivaṃ tridaśeśvaraḥ |
37 | śiras tac cāpi namuces tatraivāplutya bhārata
lokān kāmadughān prāptam akṣayān rājasattama |
38 | tatrāpy upaspṛśya balo mahātmā; dattvā ca dānāni pṛthagvidhāni
avāpya dharmaṃ param āryakarmā; jagāma somasya mahat sa tīrtham |
39 | yatrāyajad rājasūyena somaḥ; sākṣāt purā vidhivat pārthivendra
atrir dhīmān vipramukhyo babhūva; hotā yasmin kratumukhye mahātmā |
40 | yasyānte 'bhūt sumahān dānavānāṃ; daiteyānāṃ rākṣasānāṃ ca devaiḥ
sa saṃgrāmas tārakākhyaḥ sutīvro; yatra skandas tārakākhyaṃ jaghāna |
41 | senāpatyaṃ labdhavān devatānāṃ; mahāseno yatra daityāntakartā
sākṣāc cātra nyavasat kārttikeyaḥ; sadā kumāro yatra sa plakṣarājaḥ |