Book 9 Chapter 36
1	vaiśaṃpāyana uvāca
1	tato vinaśanaṃ rājann ājagāma halāyudhaḥ śūdrābhīrān prati dveṣād yatra naṣṭā sarasvatī
2	yasmāt sā bharataśreṣṭha dveṣān naṣṭā sarasvatī tasmāt tad ṛṣayo nityaṃ prāhur vinaśaneti ha
3	tac cāpy upaspṛśya balaḥ sarasvatyāṃ mahābalaḥ subhūmikaṃ tato 'gacchat sarasvatyās taṭe vare
4	tatra cāpsarasaḥ śubhrā nityakālam atandritāḥ krīḍābhir vimalābhiś ca krīḍanti vimalānanāḥ
5	tatra devāḥ sagandharvā māsi māsi janeśvara abhigacchanti tat tīrthaṃ puṇyaṃ brāhmaṇasevitam
6	tatrādṛśyanta gandharvās tathaivāpsarasāṃ gaṇāḥ sametya sahitā rājan yathāprāptaṃ yathāsukham
7	tatra modanti devāś ca pitaraś ca savīrudhaḥ puṇyaiḥ puṣpaiḥ sadā divyaiḥ kīryamāṇāḥ punaḥ punaḥ
8	ākrīḍabhūmiḥ sā rājaṃs tāsām apsarasāṃ śubhā subhūmiketi vikhyātā sarasvatyās taṭe vare
9	tatra snātvā ca dattvā ca vasu vipreṣu mādhavaḥ śrutvā gītaṃ ca tad divyaṃ vāditrāṇāṃ ca niḥsvanam
10	chāyāś ca vipulā dṛṣṭvā devagandharvarakṣasām gandharvāṇāṃ tatas tīrtham āgacchad rohiṇīsutaḥ
11	viśvāvasumukhās tatra gandharvās tapasānvitāḥ nṛttavāditragītaṃ ca kurvanti sumanoramam
12	tatra dattvā haladharo viprebhyo vividhaṃ vasu ajāvikaṃ gokharoṣṭraṃ suvarṇaṃ rajataṃ tathā
13	bhojayitvā dvijān kāmaiḥ saṃtarpya ca mahādhanaiḥ prayayau sahito vipraiḥ stūyamānaś ca mādhavaḥ
14	tasmād gandharvatīrthāc ca mahābāhur ariṃdamaḥ gargasroto mahātīrtham ājagāmaikakuṇḍalī
15	yatra gargeṇa vṛddhena tapasā bhāvitātmanā kālajñānagatiś caiva jyotiṣāṃ ca vyatikramaḥ
16	utpātā dāruṇāś caiva śubhāś ca janamejaya sarasvatyāḥ śubhe tīrthe vihitā vai mahātmanā tasya nāmnā ca tat tīrthaṃ gargasrota iti smṛtam
17	tatra gargaṃ mahābhāgam ṛṣayaḥ suvratā nṛpa upāsāṃ cakrire nityaṃ kālajñānaṃ prati prabho
18	tatra gatvā mahārāja balaḥ śvetānulepanaḥ vidhivad dhi dhanaṃ dattvā munīnāṃ bhāvitātmanām
19	uccāvacāṃs tathā bhakṣyān dvijebhyo vipradāya saḥ nīlavāsās tato 'gacchac chaṅkhatīrthaṃ mahāyaśāḥ
20	tatrāpaśyan mahāśaṅkhaṃ mahāmerum ivocchritam śvetaparvatasaṃkāśam ṛṣisaṃghair niṣevitam sarasvatyās taṭe jātaṃ nagaṃ tāladhvajo balī
21	yakṣā vidyādharāś caiva rākṣasāś cāmitaujasaḥ piśācāś cāmitabalā yatra siddhāḥ sahasraśaḥ
22	te sarve hy aśanaṃ tyaktvā phalaṃ tasya vanaspateḥ vrataiś ca niyamaiś caiva kāle kāle sma bhuñjate
23	prāptaiś ca niyamais tais tair vicarantaḥ pṛthak pṛthak adṛśyamānā manujair vyacaran puruṣarṣabha
24	evaṃ khyāto narapate loke 'smin sa vanaspatiḥ tatra tīrthaṃ sarasvatyāḥ pāvanaṃ lokaviśrutam
25	tasmiṃś ca yaduśārdūlo dattvā tīrthe yaśasvinām tāmrāyasāni bhāṇḍāni vastrāṇi vividhāni ca
26	pūjayitvā dvijāṃś caiva pūjitaś ca tapodhanaiḥ puṇyaṃ dvaitavanaṃ rājann ājagāma halāyudhaḥ
27	tatra gatvā munīn dṛṣṭvā nānāveṣadharān balaḥ āplutya salile cāpi pūjayām āsa vai dvijān
28	tathaiva dattvā viprebhyaḥ paribhogān supuṣkalān tataḥ prāyād balo rājan dakṣiṇena sarasvatīm
29	gatvā caiva mahābāhur nātidūraṃ mahāyaśāḥ dharmātmā nāgadhanvānaṃ tīrtham āgamad acyutaḥ
30	yatra pannagarājasya vāsukeḥ saṃniveśanam mahādyuter mahārāja bahubhiḥ pannagair vṛtam yatrāsann ṛṣayaḥ siddhāḥ sahasrāṇi caturdaśa
31	yatra devāḥ samāgamya vāsukiṃ pannagottamam sarvapannagarājānam abhyaṣiñcan yathāvidhi pannagebhyo bhayaṃ tatra vidyate na sma kaurava
32	tatrāpi vidhivad dattvā viprebhyo ratnasaṃcayān prāyāt prācīṃ diśaṃ rājan dīpyamānaḥ svatejasā
33	āplutya bahuśo hṛṣṭas teṣu tīrtheṣu lāṅgalī dattvā vasu dvijātibhyo jagāmāti tapasvinaḥ
34	tatrasthān ṛṣisaṃghāṃs tān abhivādya halāyudhaḥ tato rāmo 'gamat tīrtham ṛṣibhiḥ sevitaṃ mahat
35	yatra bhūyo nivavṛte prāṅmukhā vai sarasvatī ṛṣīṇāṃ naimiṣeyāṇām avekṣārthaṃ mahātmanām
36	nivṛttāṃ tāṃ saricchreṣṭhāṃ tatra dṛṣṭvā tu lāṅgalī babhūva vismito rājan balaḥ śvetānulepanaḥ
37	janamejaya uvāca
37	kasmāt sarasvatī brahman nivṛttā prāṅmukhī tataḥ vyākhyātum etad icchāmi sarvam adhvaryusattama
38	kasmiṃś ca kāraṇe tatra vismito yadunandanaḥ vinivṛttā saricchreṣṭhā katham etad dvijottama
39	vaiśaṃpāyana uvāca
39	pūrvaṃ kṛtayuge rājan naimiṣeyās tapasvinaḥ vartamāne subahule satre dvādaśavārṣike ṛṣayo bahavo rājaṃs tatra saṃpratipedire
40	uṣitvā ca mahābhāgās tasmin satre yathāvidhi nivṛtte naimiṣeye vai satre dvādaśavārṣike ājagmur ṛṣayas tatra bahavas tīrthakāraṇāt
41	ṛṣīṇāṃ bahulatvāt tu sarasvatyā viśāṃ pate tīrthāni nagarāyante kūle vai dakṣiṇe tadā
42	samantapañcakaṃ yāvat tāvat te dvijasattamāḥ tīrthalobhān naravyāghra nadyās tīraṃ samāśritāḥ
43	juhvatāṃ tatra teṣāṃ tu munīnāṃ bhāvitātmanām svādhyāyenāpi mahatā babhūvuḥ pūritā diśaḥ
44	agnihotrais tatas teṣāṃ hūyamānair mahātmanām aśobhata saricchreṣṭhā dīpyamānaiḥ samantataḥ
45	vālakhilyā mahārāja aśmakuṭṭāś ca tāpasāḥ dantolūkhalinaś cānye saṃprakṣālās tathāpare
46	vāyubhakṣā jalāhārāḥ parṇabhakṣāś ca tāpasāḥ nānāniyamayuktāś ca tathā sthaṇḍilaśāyinaḥ
47	āsan vai munayas tatra sarasvatyāḥ samīpataḥ śobhayantaḥ saricchreṣṭhāṃ gaṅgām iva divaukasaḥ
48	tataḥ paścāt samāpetur ṛṣayaḥ satrayājinaḥ te 'vakāśaṃ na dadṛśuḥ kurukṣetre mahāvratāḥ
49	tato yajñopavītais te tat tīrthaṃ nirmimāya vai juhuvuś cāgnihotrāṇi cakruś ca vividhāḥ kriyāḥ
50	tatas tam ṛṣisaṃghātaṃ nirāśaṃ cintayānvitam darśayām āsa rājendra teṣām arthe sarasvatī
51	tataḥ kuñjān bahūn kṛtvā saṃnivṛttā saridvarā ṛṣīṇāṃ puṇyatapasāṃ kāruṇyāj janamejaya
52	tato nivṛtya rājendra teṣām arthe sarasvatī bhūyaḥ pratīcyabhimukhī susrāva saritāṃ varā
53	amoghā gamanaṃ kṛtvā teṣāṃ bhūyo vrajāmy aham ity adbhutaṃ mahac cakre tato rājan mahānadī
54	evaṃ sa kuñjo rājendra naimiṣeya iti smṛtaḥ kurukṣetre kuruśreṣṭha kuruṣva mahatīḥ kriyāḥ
55	tatra kuñjān bahūn dṛṣṭvā saṃnivṛttāṃ ca tāṃ nadīm babhūva vismayas tatra rāmasyātha mahātmanaḥ
56	upaspṛśya tu tatrāpi vidhivad yadunandanaḥ dattvā dāyān dvijātibhyo bhāṇḍāni vividhāni ca bhakṣyaṃ peyaṃ ca vividhaṃ brāhmaṇān pratyapādayat
57	tataḥ prāyād balo rājan pūjyamāno dvijātibhiḥ sarasvatītīrthavaraṃ nānādvijagaṇāyutam
58	badareṅgudakāśmaryaplakṣāśvatthavibhītakaiḥ panasaiś ca palāśaiś ca karīraiḥ pīlubhis tathā
59	sarasvatītīraruhair bandhanaiḥ syandanais tathā parūṣakavanaiś caiva bilvair āmrātakais tathā
60	atimuktakaṣaṇḍaiś ca pārijātaiś ca śobhitam kadalīvanabhūyiṣṭham iṣṭaṃ kāntaṃ manoramam
61	vāyvambuphalaparṇādair dantolūkhalikair api tathāśmakuṭṭair vāneyair munibhir bahubhir vṛtam
62	svādhyāyaghoṣasaṃghuṣṭaṃ mṛgayūthaśatākulam ahiṃsrair dharmaparamair nṛbhir atyantasevitam
63	saptasārasvataṃ tīrtham ājagāma halāyudhaḥ yatra maṅkaṇakaḥ siddhas tapas tepe mahāmuniḥ