Book 9 Chapter 32 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | evaṃ duryodhane rājan garjamāne muhur muhuḥ
yudhiṣṭhirasya saṃkruddho vāsudevo 'bravīd idam |
2 | yadi nāma hy ayaṃ yuddhe varayet tvāṃ yudhiṣṭhira
arjunaṃ nakulaṃ vāpi sahadevam athāpi vā |
3 | kim idaṃ sāhasaṃ rājaṃs tvayā vyāhṛtam īdṛśam
ekam eva nihatyājau bhava rājā kuruṣv iti |
4 | etena hi kṛtā yogyā varṣāṇīha trayodaśa
āyase puruṣe rājan bhīmasenajighāṃsayā |
5 | kathaṃ nāma bhavet kāryam asmābhir bharatarṣabha
sāhasaṃ kṛtavāṃs tvaṃ tu hy anukrośān nṛpottama |
6 | nānyam asyānupaśyāmi pratiyoddhāram āhave
ṛte vṛkodarāt pārthāt sa ca nātikṛtaśramaḥ |
7 | tad idaṃ dyūtam ārabdhaṃ punar eva yathā purā
viṣamaṃ śakuneś caiva tava caiva viśāṃ pate |
8 | balī bhīmaḥ samarthaś ca kṛtī rājā suyodhanaḥ
balavān vā kṛtī veti kṛtī rājan viśiṣyate |
9 | so 'yaṃ rājaṃs tvayā śatruḥ same pathi niveśitaḥ
nyastaś cātmā suviṣame kṛcchram āpāditā vayam |
10 | ko nu sarvān vinirjitya śatrūn ekena vairiṇā
paṇitvā caikapāṇena rocayed evam āhavam |
11 | na hi paśyāmi taṃ loke gadāhastaṃ narottamam
yudhyed duryodhanaṃ saṃkhye kṛtitvād dhi viśeṣayet |
12 | phalgunaṃ vā bhavantaṃ vā mādrīputrāv athāpi vā
na samarthān ahaṃ manye gadāhastasya saṃyuge |
13 | sa kathaṃ vadase śatruṃ yudhyasva gadayeti ha
ekaṃ ca no nihatyājau bhava rājeti bhārata |
14 | vṛkodaraṃ samāsādya saṃśayo vijaye hi naḥ
nyāyato yudhyamānānāṃ kṛtī hy eṣa mahābalaḥ |
15 | bhīma uvāca |
15 | madhusūdana mā kārṣīr viṣādaṃ yadunandana
adya pāraṃ gamiṣyāmi vairasya bhṛśadurgamam |
16 | ahaṃ suyodhanaṃ saṃkhye haniṣyāmi na saṃśayaḥ
vijayo vai dhruvaṃ kṛṣṇa dharmarājasya dṛśyate |
17 | adhyardhena guṇeneyaṃ gadā gurutarī mama
na tathā dhārtarāṣṭrasya mā kārṣīr mādhava vyathām |
18 | sāmarān api lokāṃs trīn nānāśastradharān yudhi
yodhayeyaṃ raṇe hṛṣṭaḥ kim utādya suyodhanam |
19 | saṃjaya uvāca |
19 | tathā saṃbhāṣamāṇaṃ tu vāsudevo vṛkodaram
hṛṣṭaḥ saṃpūjayām āsa vacanaṃ cedam abravīt |
20 | tvām āśritya mahābāho dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ
nihatāriḥ svakāṃ dīptāṃ śriyaṃ prāpto na saṃśayaḥ |
21 | tvayā vinihatāḥ sarve dhṛtarāṣṭrasutā raṇe
rājāno rājaputrāś ca nāgāś ca vinipātitāḥ |
22 | kaliṅgā māgadhāḥ prācyā gāndhārāḥ kuravas tathā
tvām āsādya mahāyuddhe nihatāḥ pāṇḍunandana |
23 | hatvā duryodhanaṃ cāpi prayacchorvīṃ sasāgarām
dharmarājāya kaunteya yathā viṣṇuḥ śacīpateḥ |
24 | tvāṃ ca prāpya raṇe pāpo dhārtarāṣṭro vinaṅkṣyati
tvam asya sakthinī bhaṅktvā pratijñāṃ pārayiṣyasi |
25 | yatnena tu sadā pārtha yoddhavyo dhṛtarāṣṭrajaḥ
kṛtī ca balavāṃś caiva yuddhaśauṇḍaś ca nityadā |
26 | tatas tu sātyakī rājan pūjayām āsa pāṇḍavam
vividhābhiś ca tāṃ vāgbhiḥ pūjayām āsa mādhavaḥ |
27 | pāñcālāḥ pāṇḍaveyāś ca dharmarājapurogamāḥ
tad vaco bhīmasenasya sarva evābhyapūjayan |
28 | tato bhīmabalo bhīmo yudhiṣṭhiram athābravīt
sṛñjayaiḥ saha tiṣṭhantaṃ tapantam iva bhāskaram |
29 | aham etena saṃgamya saṃyuge yoddhum utsahe
na hi śakto raṇe jetuṃ mām eṣa puruṣādhamaḥ |
30 | adya krodhaṃ vimokṣyāmi nihitaṃ hṛdaye bhṛśam
suyodhane dhārtarāṣṭre khāṇḍave 'gnim ivārjunaḥ |
31 | śalyam adyoddhariṣyāmi tava pāṇḍava hṛcchayam
nihatya gadayā pāpam adya rājan sukhī bhava |
32 | adya kīrtimayīṃ mālāṃ pratimokṣye tavānagha
prāṇāñ śriyaṃ ca rājyaṃ ca mokṣyate 'dya suyodhanaḥ |
33 | rājā ca dhṛtarāṣṭro 'dya śrutvā putraṃ mayā hatam
smariṣyaty aśubhaṃ karma yat tac chakunibuddhijam |
34 | ity uktvā bharataśreṣṭho gadām udyamya vīryavān
udatiṣṭhata yuddhāya śakro vṛtram ivāhvayan |
35 | tam ekākinam āsādya dhārtarāṣṭraṃ mahābalam
niryūtham iva mātaṅgaṃ samahṛṣyanta pāṇḍavāḥ |
36 | tam udyatagadaṃ dṛṣṭvā kailāsam iva śṛṅgiṇam
bhīmasenas tadā rājan duryodhanam athābravīt |
37 | rājñāpi dhṛtarāṣṭreṇa tvayā cāsmāsu yat kṛtam
smara tad duṣkṛtaṃ karma yad vṛttaṃ vāraṇāvate |
38 | draupadī ca parikliṣṭā sabhāmadhye rajasvalā
dyūte yad vijito rājā śakuner buddhiniścayāt |
39 | yāni cānyāni duṣṭātman pāpāni kṛtavān asi
anāgaḥsu ca pārtheṣu tasya paśya mahat phalam |
40 | tvatkṛte nihataḥ śete śaratalpe mahāyaśāḥ
gāṅgeyo bharataśreṣṭhaḥ sarveṣāṃ naḥ pitāmahaḥ |
41 | hato droṇaś ca karṇaś ca hataḥ śalyaḥ pratāpavān
vairasya cādikartāsau śakunir nihato yudhi |
42 | bhrātaras te hatāḥ śūrāḥ putrāś ca sahasainikāḥ
rājānaś ca hatāḥ śūrāḥ samareṣv anivartinaḥ |
43 | ete cānye ca nihatā bahavaḥ kṣatriyarṣabhāḥ
prātikāmī tathā pāpo draupadyāḥ kleśakṛd dhataḥ |
44 | avaśiṣṭas tvam evaikaḥ kulaghno 'dhamapūruṣaḥ
tvām apy adya haniṣyāmi gadayā nātra saṃśayaḥ |
45 | adya te 'haṃ raṇe darpaṃ sarvaṃ nāśayitā nṛpa
rājyāśāṃ vipulāṃ rājan pāṇḍaveṣu ca duṣkṛtam |
46 | duryodhana uvāca |
46 | kiṃ katthitena bahudhā yudhyasvādya mayā saha
adya te 'haṃ vineṣyāmi yuddhaśraddhāṃ vṛkodara |
47 | kiṃ na paśyasi māṃ pāpa gadāyuddhe vyavasthitam
himavacchikharākārāṃ pragṛhya mahatīṃ gadām |
48 | gadinaṃ ko 'dya māṃ pāpa jetum utsahate ripuḥ
nyāyato yudhyamānasya deveṣv api puraṃdaraḥ |
49 | mā vṛthā garja kaunteya śāradābhram ivājalam
darśayasva balaṃ yuddhe yāvat tat te 'dya vidyate |
50 | tasya tad vacanaṃ śrutvā pāñcālāḥ sahasṛñjayāḥ
sarve saṃpūjayām āsus tad vaco vijigīṣavaḥ |
51 | taṃ mattam iva mātaṅgaṃ talaśabdena mānavāḥ
bhūyaḥ saṃharṣayām āsū rājan duryodhanaṃ nṛpam |
52 | bṛṃhanti kuñjarās tatra hayā heṣanti cāsakṛt
śastrāṇi saṃpradīpyante pāṇḍavānāṃ jayaiṣiṇām |