Book 9 Chapter 17 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | śalye tu nihate rājan madrarājapadānugāḥ
rathāḥ saptaśatā vīrā niryayur mahato balāt |
2 | duryodhanas tu dviradam āruhyācalasaṃnibham
chatreṇa dhriyamāṇena vījyamānaś ca cāmaraiḥ na gantavyaṃ na gantavyam iti madrān avārayat |
3 | duryodhanena te vīrā vāryamāṇāḥ punaḥ punaḥ
yudhiṣṭhiraṃ jighāṃsantaḥ pāṇḍūnāṃ prāviśan balam |
4 | te tu śūrā mahārāja kṛtacittāḥ sma yodhane
dhanuḥśabdaṃ mahat kṛtvā sahāyudhyanta pāṇḍavaiḥ |
5 | śrutvā tu nihataṃ śalyaṃ dharmaputraṃ ca pīḍitam
madrarājapriye yuktair madrakāṇāṃ mahārathaiḥ |
6 | ājagāma tataḥ pārtho gāṇḍīvaṃ vikṣipan dhanuḥ
pūrayan rathaghoṣeṇa diśaḥ sarvā mahārathaḥ |
7 | tato 'rjunaś ca bhīmaś ca mādrīputrau ca pāṇḍavau
sātyakiś ca naravyāghro draupadeyāś ca sarvaśaḥ |
8 | dhṛṣṭadyumnaḥ śikhaṇḍī ca pāñcālāḥ saha somakaiḥ
yudhiṣṭhiraṃ parīpsantaḥ samantāt paryavārayan |
9 | te samantāt parivṛtāḥ pāṇḍavaiḥ puruṣarṣabhāḥ
kṣobhayanti sma tāṃ senāṃ makarāḥ sāgaraṃ yathā |
10 | purovātena gaṅgeva kṣobhyamānā mahānadī
akṣobhyata tadā rājan pāṇḍūnāṃ dhvajinī punaḥ |
11 | praskandya senāṃ mahatīṃ tyaktātmāno mahārathāḥ
vṛkṣān iva mahāvātāḥ kampayanti sma tāvakāḥ |
12 | bahavaś cukruśus tatra kva sa rājā yudhiṣṭhiraḥ
bhrātaro vāsya te śūrā dṛśyante neha ke cana |
13 | pāñcālānāṃ mahāvīryāḥ śikhaṇḍī ca mahārathaḥ
dhṛṣṭadyumno 'tha śaineyo draupadeyāś ca sarvaśaḥ |
14 | evaṃ tān vādinaḥ śūrān draupadeyā mahārathāḥ
abhyaghnan yuyudhānaś ca madrarājapadānugān |
15 | cakrair vimathitaiḥ ke cit ke cic chinnair mahādhvajaiḥ
pratyadṛśyanta samare tāvakā nihatāḥ paraiḥ |
16 | ālokya pāṇḍavān yuddhe yodhā rājan samantataḥ
vāryamāṇā yayur vegāt tava putreṇa bhārata |
17 | duryodhanas tu tān vīrān vārayām āsa sāntvayan
na cāsya śāsanaṃ kaś cit tatra cakre mahārathaḥ |
18 | tato gāndhārarājasya putraḥ śakunir abravīt
duryodhanaṃ mahārāja vacanaṃ vacanakṣamaḥ |
19 | kiṃ naḥ saṃprekṣamāṇānāṃ madrāṇāṃ hanyate balam
na yuktam etat samare tvayi tiṣṭhati bhārata |
20 | sahitair nāma yoddhavyam ity eṣa samayaḥ kṛtaḥ
atha kasmāt parān eva ghnato marṣayase nṛpa |
21 | duryodhana uvāca |
21 | vāryamāṇā mayā pūrvaṃ naite cakrur vaco mama
ete hi nihatāḥ sarve praskannāḥ pāṇḍuvāhinīm |
22 | śakunir uvāca |
22 | na bhartuḥ śāsanaṃ vīrā raṇe kurvanty amarṣitāḥ
alaṃ kroddhuṃ tathaiteṣāṃ nāyaṃ kāla upekṣitum |
23 | yāmaḥ sarve 'tra saṃbhūya savājirathakuñjarāḥ
paritrātuṃ maheṣvāsān madrarājapadānugān |
24 | anyonyaṃ parirakṣāmo yatnena mahatā nṛpa
evaṃ sarve 'nusaṃcintya prayayur yatra sainikāḥ |
25 | saṃjaya uvāca |
25 | evam uktas tato rājā balena mahatā vṛtaḥ
prayayau siṃhanādena kampayan vai vasuṃdharām |
26 | hata vidhyata gṛhṇīta praharadhvaṃ nikṛntata
ity āsīt tumulaḥ śabdas tava sainyasya bhārata |
27 | pāṇḍavās tu raṇe dṛṣṭvā madrarājapadānugān
sahitān abhyavartanta gulmam āsthāya madhyamam |
28 | te muhūrtād raṇe vīrā hastāhastaṃ viśāṃ pate
nihatāḥ pratyadṛśyanta madrarājapadānugāḥ |
29 | tato naḥ saṃprayātānāṃ hatāmitrās tarasvinaḥ
hṛṣṭāḥ kilakilāśabdam akurvan sahitāḥ pare |
30 | athotthitāni ruṇḍāni samadṛśyanta sarvaśaḥ
papāta mahatī colkā madhyenādityamaṇḍalam |
31 | rathair bhagnair yugākṣaiś ca nihataiś ca mahārathaiḥ
aśvair nipatitaiś caiva saṃchannābhūd vasuṃdharā |
32 | vātāyamānais turagair yugāsaktais turaṃgamaiḥ
adṛśyanta mahārāja yodhās tatra raṇājire |
33 | bhagnacakrān rathān ke cid avahaṃs turagā raṇe
rathārdhaṃ ke cid ādāya diśo daśa vibabhramuḥ tatra tatra ca dṛśyante yoktraiḥ śliṣṭāḥ sma vājinaḥ |
34 | rathinaḥ patamānāś ca vyadṛśyanta narottama
gaganāt pracyutāḥ siddhāḥ puṇyānām iva saṃkṣaye |
35 | nihateṣu ca śūreṣu madrarājānugeṣu ca
asmān āpatataś cāpi dṛṣṭvā pārthā mahārathāḥ |
36 | abhyavartanta vegena jayagṛdhrāḥ prahāriṇaḥ
bāṇaśabdaravān kṛtvā vimiśrāñ śaṅkhanisvanaiḥ |
37 | asmāṃs tu punar āsādya labdhalakṣāḥ prahāriṇaḥ
śarāsanāni dhunvānāḥ siṃhanādān pracukruśuḥ |
38 | tato hatam abhiprekṣya madrarājabalaṃ mahat
madrarājaṃ ca samare dṛṣṭvā śūraṃ nipātitam duryodhanabalaṃ sarvaṃ punar āsīt parāṅmukham |
39 | vadhyamānaṃ mahārāja pāṇḍavair jitakāśibhiḥ
diśo bheje 'tha saṃbhrāntaṃ trāsitaṃ dṛḍhadhanvibhiḥ |