Book 9 Chapter 13 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | arjuno drauṇinā viddho yuddhe bahubhir āyasaiḥ
tasya cānucaraiḥ śūrais trigartānāṃ mahārathaiḥ drauṇiṃ vivyādha samare tribhir eva śilīmukhaiḥ |
2 | tathetarān maheṣvāsān dvābhyāṃ dvābhyāṃ dhanaṃjayaḥ
bhūyaś caiva mahābāhuḥ śaravarṣair avākirat |
3 | śarakaṇṭakitās te tu tāvakā bharatarṣabha
na jahuḥ samare pārthaṃ vadhyamānāḥ śitaiḥ śaraiḥ |
4 | te 'rjunaṃ rathavaṃśena droṇaputrapurogamāḥ
ayodhayanta samare parivārya mahārathāḥ |
5 | tais tu kṣiptāḥ śarā rājan kārtasvaravibhūṣitāḥ
arjunasya rathopasthaṃ pūrayām āsur añjasā |
6 | tathā kṛṣṇau maheṣvāsau vṛṣabhau sarvadhanvinām
śarair vīkṣya vitunnāṅgau prahṛṣṭau yuddhadurmadau |
7 | kūbaraṃ rathacakrāṇi īṣā yoktrāṇi cābhibho
yugaṃ caivānukarṣaṃ ca śarabhūtam abhūt tadā |
8 | naitādṛśaṃ dṛṣṭapūrvaṃ rājan naiva ca naḥ śrutam
yādṛśaṃ tatra pārthasya tāvakāḥ saṃpracakrire |
9 | sa rathaḥ sarvato bhāti citrapuṅkhaiḥ śitaiḥ śaraiḥ
ulkāśataiḥ saṃpradīptaṃ vimānam iva bhūtale |
10 | tato 'rjuno mahārāja śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ
avākirat tāṃ pṛtanāṃ megho vṛṣṭyā yathācalam |
11 | te vadhyamānāḥ samare pārthanāmāṅkitaiḥ śaraiḥ
pārthabhūtam amanyanta prekṣamāṇās tathāvidham |
12 | tato 'dbhutaśarajvālo dhanuḥśabdānilo mahān
senendhanaṃ dadāhāśu tāvakaṃ pārthapāvakaḥ |
13 | cakrāṇāṃ patatāṃ caiva yugānāṃ ca dharātale
tūṇīrāṇāṃ patākānāṃ dhvajānāṃ ca rathaiḥ saha |
14 | īṣāṇām anukarṣāṇāṃ triveṇūnāṃ ca bhārata
akṣāṇām atha yoktrāṇāṃ pratodānāṃ ca sarvaśaḥ |
15 | śirasāṃ patatāṃ caiva kuṇḍaloṣṇīṣadhāriṇām
bhujānāṃ ca mahārāja skandhānāṃ ca samantataḥ |
16 | chatrāṇāṃ vyajanaiḥ sārdhaṃ mukuṭānāṃ ca rāśayaḥ
samadṛśyanta pārthasya rathamārgeṣu bhārata |
17 | agamyarūpā pṛthivī māṃsaśoṇitakardamā
babhūva bharataśreṣṭha rudrasyākrīḍanaṃ yathā bhīrūṇāṃ trāsajananī śūrāṇāṃ harṣavardhanī |
18 | hatvā tu samare pārthaḥ sahasre dve paraṃtapa
rathānāṃ savarūthānāṃ vidhūmo 'gnir iva jvalan |
19 | yathā hi bhagavān agnir jagad dagdhvā carācaram
vidhūmo dṛśyate rājaṃs tathā pārtho mahārathaḥ |
20 | drauṇis tu samare dṛṣṭvā pāṇḍavasya parākramam
rathenātipatākena pāṇḍavaṃ pratyavārayat |
21 | tāv ubhau puruṣavyāghrau śvetāśvau dhanvināṃ varau
samīyatus tadā tūrṇaṃ parasparavadhaiṣiṇau |
22 | tayor āsīn mahārāja bāṇavarṣaṃ sudāruṇam
jīmūtānāṃ yathā vṛṣṭis tapānte bharatarṣabha |
23 | anyonyaspardhinau tau tu śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ
tatakṣatur mṛdhe 'nyonyaṃ śṛṅgābhyāṃ vṛṣabhāv iva |
24 | tayor yuddhaṃ mahārāja ciraṃ samam ivābhavat
astrāṇāṃ saṃgamaś caiva ghoras tatrābhavan mahān |
25 | tato 'rjunaṃ dvādaśabhī rukmapuṅkhaiḥ sutejanaiḥ
vāsudevaṃ ca daśabhir drauṇir vivyādha bhārata |
26 | tataḥ prahasya bībhatsur vyākṣipad gāṇḍivaṃ dhanuḥ
mānayitvā muhūrtaṃ ca guruputraṃ mahāhave |
27 | vyaśvasūtarathaṃ cakre savyasācī mahārathaḥ
mṛdupūrvaṃ tataś cainaṃ tribhir vivyādha sāyakaiḥ |
28 | hatāśve tu rathe tiṣṭhan droṇaputras tv ayasmayam
musalaṃ pāṇḍuputrāya cikṣepa parighopamam |
29 | tam āpatantaṃ sahasā hemapaṭṭavibhūṣitam
ciccheda saptadhā vīraḥ pārthaḥ śatrunibarhaṇaḥ |
30 | sa cchinnaṃ musalaṃ dṛṣṭvā drauṇiḥ paramakopanaḥ
ādade parighaṃ ghoraṃ nagendraśikharopamam cikṣepa caiva pārthāya drauṇir yuddhaviśāradaḥ |
31 | tam antakam iva kruddhaṃ parighaṃ prekṣya pāṇḍavaḥ
arjunas tvarito jaghne pañcabhiḥ sāyakottamaiḥ |
32 | sa cchinnaḥ patito bhūmau pārthabāṇair mahāhave
dārayan pṛthivīndrāṇāṃ manaḥ śabdena bhārata |
33 | tato 'parais tribhir bāṇair drauṇiṃ vivyādha pāṇḍavaḥ
so 'tividdho balavatā pārthena sumahābalaḥ na saṃbhrāntas tadā drauṇiḥ pauruṣe sve vyavasthitaḥ |
34 | sudharmā tu tato rājan bhāradvājaṃ mahāratham
avākirac charavrātaiḥ sarvakṣatrasya paśyataḥ |
35 | tatas tu suratho 'py ājau pāñcālānāṃ mahārathaḥ
rathena meghaghoṣeṇa drauṇim evābhyadhāvata |
36 | vikarṣan vai dhanuḥ śreṣṭhaṃ sarvabhārasahaṃ dṛḍham
jvalanāśīviṣanibhaiḥ śaraiś cainam avākirat |
37 | surathaṃ tu tataḥ kruddham āpatantaṃ mahāratham
cukopa samare drauṇir daṇḍāhata ivoragaḥ |
38 | triśikhāṃ bhrukuṭīṃ kṛtvā sṛkkiṇī parilelihan
udvīkṣya surathaṃ roṣād dhanurjyām avamṛjya ca mumoca tīkṣṇaṃ nārācaṃ yamadaṇḍasamadyutim |
39 | sa tasya hṛdayaṃ bhittvā praviveśātivegataḥ
śakrāśanir ivotsṛṣṭā vidārya dharaṇītalam |
40 | tatas taṃ patitaṃ bhūmau nārācena samāhatam
vajreṇeva yathā śṛṅgaṃ parvatasya mahādhanam |
41 | tasmiṃs tu nihate vīre droṇaputraḥ pratāpavān
āruroha rathaṃ tūrṇaṃ tam eva rathināṃ varaḥ |
42 | tataḥ sajjo mahārāja drauṇir āhavadurmadaḥ
arjunaṃ yodhayām āsa saṃśaptakavṛto raṇe |
43 | tatra yuddhaṃ mahac cāsīd arjunasya paraiḥ saha
madhyaṃdinagate sūrye yamarāṣṭravivardhanam |
44 | tatrāścaryam apaśyāma dṛṣṭvā teṣāṃ parākramam
yad eko yugapad vīrān samayodhayad arjunaḥ |
45 | vimardas tu mahān āsīd arjunasya paraiḥ saha
śatakrator yathā pūrvaṃ mahatyā daityasenayā |