Book 9 Chapter 7 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | vyatītāyāṃ rajanyāṃ tu rājā duryodhanas tadā
abravīt tāvakān sarvān saṃnahyantāṃ mahārathāḥ |
2 | rājñas tu matam ājñāya samanahyata sā camūḥ
ayojayan rathāṃs tūrṇaṃ paryadhāvaṃs tathāpare |
3 | akalpyanta ca mātaṅgāḥ samanahyanta pattayaḥ
hayān āstaraṇopetāṃś cakrur anye sahasraśaḥ |
4 | vāditrāṇāṃ ca ninadaḥ prādurāsīd viśāṃ pate
bodhanārthaṃ hi yodhānāṃ sainyānāṃ cāpy udīryatām |
5 | tato balāni sarvāṇi senāśiṣṭāni bhārata
saṃnaddhāny eva dadṛśur mṛtyuṃ kṛtvā nivartanam |
6 | śalyaṃ senāpatiṃ kṛtvā madrarājaṃ mahārathāḥ
pravibhajya balaṃ sarvam anīkeṣu vyavasthitāḥ |
7 | tataḥ sarve samāgamya putreṇa tava sainikāḥ
kṛpaś ca kṛtavarmā ca drauṇiḥ śalyo 'tha saubalaḥ |
8 | anye ca pārthivāḥ śeṣāḥ samayaṃ cakrire tadā
na na ekena yoddhavyaṃ kathaṃ cid api pāṇḍavaiḥ |
9 | yo hy ekaḥ pāṇḍavair yudhyed yo vā yudhyantam utsṛjet
sa pañcabhir bhaved yuktaḥ pātakaiḥ sopapātakaiḥ anyonyaṃ parirakṣadbhir yoddhavyaṃ sahitaiś ca naḥ |
10 | evaṃ te samayaṃ kṛtvā sarve tatra mahārathāḥ
madrarājaṃ puraskṛtya tūrṇam abhyadravan parān |
11 | tathaiva pāṇḍavā rājan vyūhya sainyaṃ mahāraṇe
abhyayuḥ kauravān sarvān yotsyamānāḥ samantataḥ |
12 | tad balaṃ bharataśreṣṭha kṣubdhārṇavasamasvanam
samuddhūtārṇavākāram uddhūtarathakuñjaram |
13 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
13 | droṇasya bhīṣmasya ca vai rādheyasya ca me śrutam
pātanaṃ śaṃsa me bhūyaḥ śalyasyātha sutasya me |
14 | kathaṃ raṇe hataḥ śalyo dharmarājena saṃjaya
bhīmena ca mahābāhuḥ putro duryodhano mama |
15 | saṃjaya uvāca |
15 | kṣayaṃ manuṣyadehānāṃ rathanāgāśvasaṃkṣayam
śṛṇu rājan sthiro bhūtvā saṃgrāmaṃ śaṃsato mama |
16 | āśā balavatī rājan putrāṇāṃ te 'bhavat tadā
hate bhīṣme ca droṇe ca sūtaputre ca pātite śalyaḥ pārthān raṇe sarvān nihaniṣyati māriṣa |
17 | tām āśāṃ hṛdaye kṛtvā samāśvāsya ca bhārata
madrarājaṃ ca samare samāśritya mahāratham nāthavantam athātmānam amanyata sutas tava |
18 | yadā karṇe hate pārthāḥ siṃhanādaṃ pracakrire
tadā rājan dhārtarāṣṭrān āviveśa mahad bhayam |
19 | tān samāśvāsya tu tadā madrarājaḥ pratāpavān
vyūhya vyūhaṃ mahārāja sarvatobhadram ṛddhimat |
20 | pratyudyāto raṇe pārthān madrarājaḥ pratāpavān
vidhunvan kārmukaṃ citraṃ bhāraghnaṃ vegavattaram |
21 | rathapravaram āsthāya saindhavāśvaṃ mahārathaḥ
tasya sītā mahārāja rathasthāśobhayad ratham |
22 | sa tena saṃvṛto vīro rathenāmitrakarśanaḥ
tasthau śūro mahārāja putrāṇāṃ te bhayapraṇut |
23 | prayāṇe madrarājo 'bhūn mukhaṃ vyūhasya daṃśitaḥ
madrakaiḥ sahito vīraiḥ karṇaputraiś ca durjayaiḥ |
24 | savye 'bhūt kṛtavarmā ca trigartaiḥ parivāritaḥ
gautamo dakṣiṇe pārśve śakaiś ca yavanaiḥ saha |
25 | aśvatthāmā pṛṣṭhato 'bhūt kāmbojaiḥ parivāritaḥ
duryodhano 'bhavan madhye rakṣitaḥ kurupuṃgavaiḥ |
26 | hayānīkena mahatā saubalaś cāpi saṃvṛtaḥ
prayayau sarvasainyena kaitavyaś ca mahārathaḥ |
27 | pāṇḍavāś ca maheṣvāsā vyūhya sainyam ariṃdamāḥ
tridhā bhūtvā mahārāja tava sainyam upādravan |
28 | dhṛṣṭadyumnaḥ śikhaṇḍī ca sātyakiś ca mahārathaḥ
śalyasya vāhinīṃ tūrṇam abhidudruvur āhave |
29 | tato yudhiṣṭhiro rājā svenānīkena saṃvṛtaḥ
śalyam evābhidudrāva jighāṃsur bharatarṣabha |
30 | hārdikyaṃ tu maheṣvāsam arjunaḥ śatrupūgahā
saṃśaptakagaṇāṃś caiva vegato 'bhividudruve |
31 | gautamaṃ bhīmaseno vai somakāś ca mahārathāḥ
abhyadravanta rājendra jighāṃsantaḥ parān yudhi |
32 | mādrīputrau tu śakunim ulūkaṃ ca mahārathau
sasainyau sahasenau tāv upatasthatur āhave |
33 | tathaivāyutaśo yodhās tāvakāḥ pāṇḍavān raṇe
abhyadravanta saṃkruddhā vividhāyudhapāṇayaḥ |
34 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
34 | hate bhīṣme maheṣvāse droṇe karṇe mahārathe
kuruṣv alpāvaśiṣṭeṣu pāṇḍaveṣu ca saṃyuge |
35 | susaṃrabdheṣu pārtheṣu parākrānteṣu saṃjaya
māmakānāṃ pareṣāṃ ca kiṃ śiṣṭam abhavad balam |
36 | saṃjaya uvāca |
36 | yathā vayaṃ pare rājan yuddhāya samavasthitāḥ
yāvac cāsīd balaṃ śiṣṭaṃ saṃgrāme tan nibodha me |
37 | ekādaśa sahasrāṇi rathānāṃ bharatarṣabha
daśa dantisahasrāṇi sapta caiva śatāni ca |
38 | pūrṇe śatasahasre dve hayānāṃ bharatarṣabha
narakoṭyas tathā tisro balam etat tavābhavat |
39 | rathānāṃ ṣaṭsahasrāṇi ṣaṭsahasrāś ca kuñjarāḥ
daśa cāśvasahasrāṇi pattikoṭī ca bhārata |
40 | etad balaṃ pāṇḍavānām abhavac cheṣam āhave
eta eva samājagmur yuddhāya bharatarṣabha |
41 | evaṃ vibhajya rājendra madrarājamate sthitāḥ
pāṇḍavān pratyudīyāma jayagṛddhāḥ pramanyavaḥ |
42 | tathaiva pāṇḍavāḥ śūrāḥ samare jitakāśinaḥ
upayātā naravyāghrāḥ pāñcālāś ca yaśasvinaḥ |
43 | evam ete balaughena parasparavadhaiṣiṇaḥ
upayātā naravyāghrāḥ pūrvāṃ saṃdhyāṃ prati prabho |
44 | tataḥ pravavṛte yuddhaṃ ghorarūpaṃ bhayānakam
tāvakānāṃ pareṣāṃ ca nighnatām itaretaram |