Book 9 Chapter 1
1	janamejaya uvāca
1	evaṃ nipātite karṇe samare savyasācinā alpāvaśiṣṭāḥ kuravaḥ kim akurvata vai dvija
2	udīryamāṇaṃ ca balaṃ dṛṣṭvā rājā suyodhanaḥ pāṇḍavaiḥ prāptakālaṃ ca kiṃ prāpadyata kauravaḥ
3	etad icchāmy ahaṃ śrotuṃ tad ācakṣva dvijottama na hi tṛpyāmi pūrveṣāṃ śṛṇvānaś caritaṃ mahat
4	vaiśaṃpāyana uvāca
4	tataḥ karṇe hate rājan dhārtarāṣṭraḥ suyodhanaḥ bhṛśaṃ śokārṇave magno nirāśaḥ sarvato 'bhavat
5	hā karṇa hā karṇa iti śocamānaḥ punaḥ punaḥ kṛcchrāt svaśibiraṃ prāyād dhataśeṣair nṛpaiḥ saha
6	sa samāśvāsyamāno 'pi hetubhiḥ śāstraniścitaiḥ rājabhir nālabhac charma sūtaputravadhaṃ smaran
7	sa daivaṃ balavan matvā bhavitavyaṃ ca pārthivaḥ saṃgrāme niścayaṃ kṛtvā punar yuddhāya niryayau
8	śalyaṃ senāpatiṃ kṛtvā vidhivad rājapuṃgavaḥ raṇāya niryayau rājā hataśeṣair nṛpaiḥ saha
9	tataḥ sutumulaṃ yuddhaṃ kurupāṇḍavasenayoḥ babhūva bharataśreṣṭha devāsuraraṇopamam
10	tataḥ śalyo mahārāja kṛtvā kadanam āhave pāṇḍusainyasya madhyāhne dharmarājena pātitaḥ
11	tato duryodhano rājā hatabandhū raṇājirāt apasṛtya hradaṃ ghoraṃ viveśa ripujād bhayāt
12	athāparāhṇe tasyāhnaḥ parivārya mahārathaiḥ hradād āhūya yogena bhīmasenena pātitaḥ
13	tasmin hate maheṣvāse hataśiṣṭās trayo rathāḥ saṃrabhān niśi rājendra jaghnuḥ pāñcālasainikān
14	tataḥ pūrvāhṇasamaye śibirād etya saṃjayaḥ praviveśa purīṃ dīno duḥkhaśokasamanvitaḥ
15	praviśya ca puraṃ tūrṇaṃ bhujāv ucchritya duḥkhitaḥ vepamānas tato rājñaḥ praviveśa niveśanam
16	ruroda ca naravyāghra hā rājann iti duḥkhitaḥ aho bata vivignāḥ sma nidhanena mahātmanaḥ
17	aho subalavān kālo gatiś ca paramā tathā śakratulyabalāḥ sarve yatrāvadhyanta pārthivāḥ
18	dṛṣṭvaiva ca puro rājañ janaḥ sarvaḥ sa saṃjayam praruroda bhṛśodvigno hā rājann iti sasvaram
19	ākumāraṃ naravyāghra tat puraṃ vai samantataḥ ārtanādaṃ mahac cakre śrutvā vinihataṃ nṛpam
20	dhāvataś cāpy apaśyac ca tatra trīn puruṣarṣabhān naṣṭacittān ivonmattāñ śokena bhṛśapīḍitān
21	tathā sa vihvalaḥ sūtaḥ praviśya nṛpatikṣayam dadarśa nṛpatiśreṣṭhaṃ prajñācakṣuṣam īśvaram
22	dṛṣṭvā cāsīnam anaghaṃ samantāt parivāritam snuṣābhir bharataśreṣṭha gāndhāryā vidureṇa ca
23	tathānyaiś ca suhṛdbhiś ca jñātibhiś ca hitaiṣibhiḥ tam eva cārthaṃ dhyāyantaṃ karṇasya nidhanaṃ prati
24	rudann evābravīd vākyaṃ rājānaṃ janamejaya nātihṛṣṭamanāḥ sūto bāṣpasaṃdigdhayā girā
25	saṃjayo 'haṃ naravyāghra namas te bharatarṣabha madrādhipo hataḥ śalyaḥ śakuniḥ saubalas tathā ulūkaḥ puruṣavyāghra kaitavyo dṛḍhavikramaḥ
26	saṃśaptakā hatāḥ sarve kāmbojāś ca śakaiḥ saha mlecchāś ca pārvatīyāś ca yavanāś ca nipātitāḥ
27	prācyā hatā mahārāja dākṣiṇātyāś ca sarvaśaḥ udīcyā nihatāḥ sarve pratīcyāś ca narādhipa rājāno rājaputrāś ca sarvato nihatā nṛpa
28	duryodhano hato rājan yathoktaṃ pāṇḍavena ca bhagnasaktho mahārāja śete pāṃsuṣu rūṣitaḥ
29	dhṛṣṭadyumno hato rājañ śikhaṇḍī cāparājitaḥ uttamaujā yudhāmanyus tathā rājan prabhadrakāḥ
30	pāñcālāś ca naravyāghrāś cedayaś ca niṣūditāḥ tava putrā hatāḥ sarve draupadeyāś ca bhārata karṇaputro hataḥ śūro vṛṣaseno mahābalaḥ
31	narā vinihatāḥ sarve gajāś ca vinipātitāḥ rathinaś ca naravyāghra hayāś ca nihatā yudhi
32	kiṃciccheṣaṃ ca śibiraṃ tāvakānāṃ kṛtaṃ vibho pāṇḍavānāṃ ca śūrāṇāṃ samāsādya parasparam
33	prāyaḥ strīśeṣam abhavaj jagat kālena mohitam sapta pāṇḍavataḥ śeṣā dhārtarāṣṭrās tathā trayaḥ
34	te caiva bhrātaraḥ pañca vāsudevo 'tha sātyakiḥ kṛpaś ca kṛtavarmā ca drauṇiś ca jayatāṃ varaḥ
35	tavāpy ete mahārāja rathino nṛpasattama akṣauhiṇīnāṃ sarvāsāṃ sametānāṃ janeśvara ete śeṣā mahārāja sarve 'nye nidhanaṃ gatāḥ
36	kālena nihataṃ sarvaṃ jagad vai bharatarṣabha duryodhanaṃ vai purataḥ kṛtvā vairasya bhārata
37	etac chrutvā vacaḥ krūraṃ dhṛtarāṣṭro janeśvaraḥ nipapāta mahārāja gatasattvo mahītale
38	tasmin nipatite bhūmau viduro 'pi mahāyaśāḥ nipapāta mahārāja rājavyasanakarśitaḥ
39	gāndhārī ca nṛpaśreṣṭha sarvāś ca kuruyoṣitaḥ patitāḥ sahasā bhūmau śrutvā krūraṃ vacaś ca tāḥ
40	niḥsaṃjñaṃ patitaṃ bhūmau tadāsīd rājamaṇḍalam pralāpayuktā mahatī kathā nyastā paṭe yathā
41	kṛcchreṇa tu tato rājā dhṛtarāṣṭro mahīpatiḥ śanair alabhata prāṇān putravyasanakarśitaḥ
42	labdhvā tu sa nṛpaḥ saṃjñāṃ vepamānaḥ suduḥkhitaḥ udīkṣya ca diśaḥ sarvāḥ kṣattāraṃ vākyam abravīt
43	vidvan kṣattar mahāprājña tvaṃ gatir bharatarṣabha mamānāthasya subhṛśaṃ putrair hīnasya sarvaśaḥ evam uktvā tato bhūyo visaṃjño nipapāta ha
44	taṃ tathā patitaṃ dṛṣṭvā bāndhavā ye 'sya ke cana śītais tu siṣicus toyair vivyajur vyajanair api
45	sa tu dīrgheṇa kālena pratyāśvasto mahīpatiḥ tūṣṇīṃ dadhyau mahīpālaḥ putravyasanakarśitaḥ niḥśvasañ jihmaga iva kumbhakṣipto viśāṃ pate
46	saṃjayo 'py arudat tatra dṛṣṭvā rājānam āturam tathā sarvāḥ striyaś caiva gāndhārī ca yaśasvinī
47	tato dīrgheṇa kālena viduraṃ vākyam abravīt dhṛtarāṣṭro naravyāghro muhyamāno muhur muhuḥ
48	gacchantu yoṣitaḥ sarvā gāndhārī ca yaśasvinī tatheme suhṛdaḥ sarve bhraśyate me mano bhṛśam
49	evam uktas tataḥ kṣattā tāḥ striyo bharatarṣabha visarjayām āsa śanair vepamānaḥ punaḥ punaḥ
50	niścakramus tataḥ sarvās tāḥ striyo bharatarṣabha suhṛdaś ca tataḥ sarve dṛṣṭvā rājānam āturam
51	tato narapatiṃ tatra labdhasaṃjñaṃ paraṃtapa avekṣya saṃjayo dīno rodamānaṃ bhṛśāturam
52	prāñjalir niḥśvasantaṃ ca taṃ narendraṃ muhur muhuḥ samāśvāsayata kṣattā vacasā madhureṇa ha