Book 8 Chapter 65 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | tau śaṅkhabherīninade samṛddhe; samīyatuḥ śvetahayau narāgryau
vaikartanaḥ sūtaputro 'rjunaś ca; durmantrite tava putrasya rājan |
2 | yathā gajau haimavatau prabhinnau; pragṛhya dantāv iva vāśitārthe
tathā samājagmatur ugravegau; dhanaṃjayaś cādhirathiś ca vīrau |
3 | balāhakeneva yathā balāhako; yadṛcchayā vā giriṇā girir yathā
tathā dhanurjyātalaneminisvanau; samīyatus tāv iṣuvarṣavarṣiṇau |
4 | pravṛddhaśṛṅgadrumavīrudoṣadhī; pravṛddhanānāvidhaparvataukasau
yathācalau vā galitau mahābalau; tathā mahāstrair itaretaraṃ ghnataḥ |
5 | sa saṃnipātas tu tayor mahān abhūt; sureśavairocanayor yathā purā
śarair vibhugnāṅganiyantṛvāhanaḥ; suduḥsaho 'nyaiḥ paṭuśoṇitodakaḥ |
6 | prabhūtapadmotpalamatsyakacchapau; mahāhradau pakṣigaṇānunāditau
susaṃnikṛṣṭāv aniloddhatau yathā; tathā rathau tau dhvajinau samīyatuḥ |
7 | ubhau mahendrasya samānavikramāv; ubhau mahendrapratimau mahārathau
mahendravajrapratimaiś ca sāyakair; mahendravṛtrāv iva saṃprajahratuḥ |
8 | sanāgapattyaśvarathe ubhe bale; vicitravarṇābharaṇāmbarasraje
cakampatuś connamataḥ sma vismayād; viyadgatāś cārjunakarṇasaṃyuge |
9 | bhujāḥ savajrāṅgulayaḥ samucchritāḥ; sasiṃhanādā hṛṣitair didṛkṣubhiḥ
yadārjunaṃ mattam iva dvipo dvipaṃ; samabhyayād ādhirathir jighāṃsayā |
10 | abhyakrośan somakās tatra pārthaṃ; tvarasva yāhy arjuna vidhya karṇam
chindhy asya mūrdhānam alaṃ cireṇa; śraddhāṃ ca rājyād dhṛtarāṣṭrasūnoḥ |
11 | tathāsmākaṃ bahavas tatra yodhāḥ; karṇaṃ tadā yāhi yāhīty avocan
jahy arjunaṃ karṇa tataḥ sacīrāḥ; punar vanaṃ yāntu cirāya pārthāḥ |
12 | tataḥ karṇaḥ prathamaṃ tatra pārthaṃ; maheṣubhir daśabhiḥ paryavidhyat
tam arjunaḥ pratyavidhyac chitāgraiḥ; kakṣāntare daśabhir atīva kruddhaḥ |
13 | parasparaṃ tau viśikhaiḥ sutīkṣṇais; tatakṣatuḥ sūtaputro 'rjunaś ca
parasparasyāntarepsū vimarde; subhīmam abhyāyayatuḥ prahṛṣṭau |
14 | amṛṣyamāṇaś ca mahāvimarde; tatrākrudhyad bhīmaseno mahātmā
athābravīt pāṇinā pāṇim āghnan; saṃdaṣṭauṣṭho nṛtyati vādayann iva kathaṃ nu tvāṃ sūtaputraḥ kirīṭin; maheṣubhir daśabhir avidhyad agre |
15 | yayā dhṛtyā sarvabhūtāny ajaiṣīr; grāsaṃ dadad vahnaye khāṇḍave tvam
tayā dhṛtyā sūtaputraṃ jahi tvam; ahaṃ vainaṃ gadayā pothayiṣye |
16 | athābravīd vāsudevo 'pi pārthaṃ; dṛṣṭvā ratheṣūn pratihanyamānān
amīmṛdat sarvathā te 'dya karṇo; hy astrair astrāṇi kim idaṃ kirīṭin |
17 | sa vīra kiṃ muhyasi nāvadhīyase; nadanty ete kuravaḥ saṃprahṛṣṭāḥ
karṇaṃ puraskṛtya vidur hi sarve; tvadastram astrair vinipātyamānam |
18 | yayā dhṛtyā nihataṃ tāmasāstraṃ; yuge yuge rākṣasāś cāpi ghorāḥ
dambhodbhavāś cāsurāś cāhaveṣu; tayā dhṛtyā tvaṃ jahi sūtaputram |
19 | anena vāsya kṣuraneminādya; saṃchinddhi mūrdhānam areḥ prasahya
mayā nisṛṣṭena sudarśanena; vajreṇa śakro namucer ivāreḥ |
20 | kirātarūpī bhagavān yayā ca; tvayā mahatyā paritoṣito 'bhūt
tāṃ tvaṃ dhṛtiṃ vīra punar gṛhītvā; sahānubandhaṃ jahi sūtaputram |
21 | tato mahīṃ sāgaramekhalāṃ tvaṃ; sapattanāṃ grāmavatīṃ samṛddhām
prayaccha rājñe nihatārisaṃghāṃ; yaśaś ca pārthātulam āpnuhi tvam |
22 | saṃcodito bhīmajanārdanābhyāṃ; smṛtvā tadātmānam avekṣya sattvam
mahātmanaś cāgamane viditvā; prayojanaṃ keśavam ity uvāca |
23 | prāduṣkaromy eṣa mahāstram ugraṃ; śivāya lokasya vadhāya sauteḥ
tan me 'nujānātu bhavān surāś ca; brahmā bhavo brahmavidaś ca sarve |
24 | ity ūcivān brāhmam asahyam astraṃ; prāduścakre manasā saṃvidheyam
tato diśaś ca pradiśaś ca sarvāḥ; samāvṛṇot sāyakair bhūritejāḥ sasarja bāṇān bharatarṣabho 'pi; śataṃśatān ekavad āśuvegān |
25 | vaikartanenāpi tathājimadhye; sahasraśo bāṇagaṇā visṛṣṭāḥ
te ghoṣiṇaḥ pāṇḍavam abhyupeyuḥ; parjanyamuktā iva vāridhārāḥ |
26 | sa bhīmasenaṃ ca janārdanaṃ ca; kirīṭinaṃ cāpy amanuṣyakarmā
tribhis tribhir bhīmabalo nihatya; nanāda ghoraṃ mahatā svareṇa |
27 | sa karṇabāṇābhihataḥ kirīṭī; bhīmaṃ tathā prekṣya janārdanaṃ ca
amṛṣyamāṇaḥ punar eva pārthaḥ; śarān daśāṣṭau ca samudbabarha |
28 | suṣeṇam ekena śareṇa viddhvā; śalyaṃ caturbhis tribhir eva karṇam
tataḥ sumuktair daśabhir jaghāna; sabhāpatiṃ kāñcanavarmanaddham |
29 | sa rājaputro viśirā vibāhur; vivājisūto vidhanur viketuḥ
tato rathāgrād apatat prabhagnaḥ; paraśvadhaiḥ śāla ivābhikṛttaḥ |
30 | punaś ca karṇaṃ tribhir aṣṭabhiś ca; dvābhyāṃ caturbhir daśabhiś ca viddhvā
catuḥśatān dviradān sāyudhīyān; hatvā rathān aṣṭaśataṃ jaghāna sahasram aśvāṃś ca punaś ca sādīn; aṣṭau sahasrāṇi ca pattivīrān |
31 | dṛṣṭvājimukhyāv atha yudhyamānau; didṛkṣavaḥ śūravarāv arighnau
karṇaṃ ca pārthaṃ ca niyamya vāhān; khasthā mahīsthāś ca janāvatasthuḥ |
32 | tato dhanurjyā sahasātikṛṣṭā; sughoṣam ācchidyata pāṇḍavasya
tasmin kṣaṇe sūtaputras tu pārthaṃ; samācinot kṣudrakāṇāṃ śatena |
33 | nirmuktasarpapratimaiś ca tīkṣṇais; tailapradhautaiḥ khagapatravājaiḥ
ṣaṣṭyā nārācair vāsudevaṃ bibheda; tadantaraṃ somakāḥ prādravanta |
34 | tato dhanurjyām avadhamya śīghraṃ; śarān astān ādhirather vidhamya
susaṃrabdhaḥ karṇaśarakṣatāṅgo; raṇe pārthaḥ somakān pratyagṛhṇāt na pakṣiṇaḥ saṃpatanty antarikṣe; kṣepīyasāstreṇa kṛte 'ndhakāre |
35 | śalyaṃ ca pārtho daśabhiḥ pṛṣatkair; bhṛśaṃ tanutre prahasann avidhyat
tataḥ karṇaṃ dvādaśabhiḥ sumuktair; viddhvā punaḥ saptabhir abhyavidhyat |
36 | sa pārthabāṇāsanaveganunnair; dṛḍhāhataḥ patribhir ugravegaiḥ
vibhinnagātraḥ kṣatajokṣitāṅgaḥ; karṇo babhau rudra ivātateṣuḥ |
37 | tatas tribhiś ca tridaśādhipopamaṃ; śarair bibhedādhirathir dhanaṃjayam
śarāṃs tu pañca jvalitān ivoragān; pravīrayām āsa jighāṃsur acyute |
38 | te varma bhittvā puruṣottamasya; suvarṇacitraṃ nyapatan sumuktāḥ
vegena gām āviviśuḥ suvegāḥ; snātvā ca karṇābhimukhāḥ pratīyuḥ |
39 | tān pañcabhallais tvaritaiḥ sumuktais; tridhā tridhaikaikam athoccakarta
dhanaṃjayas te nyapatan pṛthivyāṃ; mahāhayas takṣakaputrapakṣāḥ |
40 | tataḥ prajajvāla kirīṭamālī; krodhena kakṣaṃ pradahann ivāgniḥ
sa karṇam ākarṇavikṛṣṭasṛṣṭaiḥ; śaraiḥ śarīrāntakarair jvaladbhiḥ marmasv avidhyat sa cacāla duḥkhād; dhairyāt tu tasthāv atimātradhairyaḥ |
41 | tataḥ śaraughaiḥ pradiśo diśaś ca; raviprabhā karṇarathaś ca rājan
adṛśya āsīt kupite dhanaṃjaye; tuṣāranīhāravṛtaṃ yathā nabhaḥ |
42 | sa cakrarakṣān atha pādarakṣān; puraḥsarān pṛṣṭhagopāṃś ca sarvān
duryodhanenānumatān arighnān; samuccitān surathān sārabhūtān |
43 | dvisāhasrān samare savyasācī; kurupravīrān ṛṣabhaḥ kurūṇām
kṣaṇena sarvān sarathāśvasūtān; nināya rājan kṣayam ekavīraḥ |
44 | athāpalāyanta vihāya karṇaṃ; tavātmajāḥ kuravaś cāvaśiṣṭāḥ
hatān avākīrya śarakṣatāṃś ca; lālapyamānāṃs tanayān pitṝṃś ca |
45 | sa sarvataḥ prekṣya diśo viśūnyā; bhayāvadīrṇaiḥ kurubhir vihīnaḥ
na vivyathe bhārata tatra karṇaḥ; pratīpam evārjunam abhyadhāvat |