Book 8 Chapter 56 | |
1 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
1 | tato bhagneṣu sainyeṣu bhīmasenena saṃyuge
duryodhano 'bravīt kiṃ nu saubalo vāpi saṃjaya |
2 | karṇo vā jayatāṃ śreṣṭho yodhā vā māmakā yudhi
kṛpo vā kṛtavarmā ca drauṇir duḥśāsano 'pi vā |
3 | atyadbhutam idaṃ manye pāṇḍaveyasya vikramam
yathāpratijñaṃ yodhānāṃ rādheyaḥ kṛtavān api |
4 | kurūṇām api sarveṣāṃ karṇaḥ śatruniṣūdanaḥ
śarma varma pratiṣṭhā ca jīvitāśā ca saṃjaya |
5 | tat prabhagnaṃ balaṃ dṛṣṭvā kaunteyenāmitaujasā
rādheyānām adhirathaḥ karṇaḥ kim akarod yudhi |
6 | putrā vā mama durdharṣā rājāno vā mahārathāḥ
etan me sarvam ācakṣva kuśalo hy asi saṃjaya |
7 | saṃjaya uvāca |
7 | aparāhṇe mahārāja sūtaputraḥ pratāpavān
jaghāna somakān sarvān bhīmasenasya paśyataḥ bhīmo 'py atibalaḥ sainyaṃ dhārtarāṣṭraṃ vyapothayat |
8 | drāvyamāṇaṃ balaṃ dṛṣṭvā bhīmasenena dhīmatā
yantāram abravīt karṇaḥ pāñcālān eva mā vaha |
9 | madrarājas tataḥ śalyaḥ śvetān aśvān mahājavān
prāhiṇoc cedipāñcālān karūṣāṃś ca mahābalaḥ |
10 | praviśya ca sa tāṃ senāṃ śalyaḥ parabalārdanaḥ
nyayacchat turagān hṛṣṭo yatra yatraicchad agraṇīḥ |
11 | taṃ rathaṃ meghasaṃkāśaṃ vaiyāghraparivāraṇam
saṃdṛśya pāṇḍupāñcālās trastā āsan viśāṃ pate |
12 | tato rathasya ninadaḥ prādurāsīn mahāraṇe
parjanyasamanirghoṣaḥ parvatasyeva dīryataḥ |
13 | tataḥ śaraśatais tīkṣṇaiḥ karṇo 'py ākarṇaniḥsṛtaiḥ
jaghāna pāṇḍavabalaṃ śataśo 'tha sahasraśaḥ |
14 | taṃ tathā samare karma kurvāṇam atimānuṣam
parivavrur maheṣvāsāḥ pāṇḍavānāṃ mahārathāḥ |
15 | taṃ śikhaṇḍī ca bhīmaś ca dhṛṣṭadyumnaś ca pārṣataḥ
nakulaḥ sahadevaś ca draupadeyāḥ sasātyakāḥ parivavrur jighāṃsanto rādheyaṃ śaravṛṣṭibhiḥ |
16 | sātyakis tu tataḥ karṇaṃ viṃśatyā niśitaiḥ śaraiḥ
atāḍayad raṇe śūro jatrudeśe narottamaḥ |
17 | śikhaṇḍī pañcaviṃśatyā dhṛṣṭadyumnaś ca pañcabhiḥ
draupadeyāś catuḥṣaṣṭyā sahadevaś ca saptabhiḥ nakulaś ca śatenājau karṇaṃ vivyādha sāyakaiḥ |
18 | bhīmasenas tu rādheyaṃ navatyā nataparvaṇām
vivyādha samare kruddho jatrudeśe mahābalaḥ |
19 | tataḥ prahasyādhirathir vikṣipan dhanur uttamam
mumoca niśitān bāṇān pīḍayan sumahābalaḥ tān pratyavidhyad rādheyaḥ pañcabhiḥ pañcabhiḥ śaraiḥ |
20 | sātyakes tu dhanuś chittvā dhvajaṃ ca puruṣarṣabhaḥ
athainaṃ navabhir bāṇair ājaghāna stanāntare |
21 | bhīmasenas tu taṃ kruddho vivyādha triṃśatā śaraiḥ
sārathiṃ ca tribhir bāṇair ājaghāna paraṃtapaḥ |
22 | virathān draupadeyāṃś ca cakāra puruṣarṣabhaḥ
akṣṇor nimeṣamātreṇa tad adbhutam ivābhavat |
23 | vimukhīkṛtya tān sarvāñ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ
pāñcālān ahanac chūraś cedīnāṃ ca mahārathān |
24 | te vadhyamānāḥ samare cedimatsyā viśāṃ pate
karṇam ekam abhidrutya śarasaṃghaiḥ samārdayan tāñ jaghāna śitair bāṇaiḥ sūtaputro mahārathaḥ |
25 | etad atyadbhutaṃ karṇe dṛṣṭavān asmi bhārata
yad ekaḥ samare śūrān sūtaputraḥ pratāpavān |
26 | yatamānān paraṃ śaktyāyodhayat tāṃś ca dhanvinaḥ
pāṇḍaveyān mahārāja śarair vāritavān raṇe |
27 | tatra bhārata karṇasya lāghavena mahātmanaḥ
tutuṣur devatāḥ sarvāḥ siddhāś ca paramarṣayaḥ |
28 | apūjayan maheṣvāsā dhārtarāṣṭrā narottamam
karṇaṃ rathavaraśreṣṭhaṃ śreṣṭhaṃ sarvadhanuṣmatām |
29 | tataḥ karṇo mahārāja dadāha ripuvāhinīm
kakṣam iddho yathā vahnir nidāghe jvalito mahān |
30 | te vadhyamānāḥ karṇena pāṇḍaveyās tatas tataḥ
prādravanta raṇe bhītāḥ karṇaṃ dṛṣṭvā mahābalam |
31 | tatrākrando mahān āsīt pāñcālānāṃ mahāraṇe
vadhyatāṃ sāyakais tīkṣṇaiḥ karṇacāpavaracyutaiḥ |
32 | tena śabdena vitrastā pāṇḍavānāṃ mahācamūḥ
karṇam ekaṃ raṇe yodhaṃ menire tatra śātravāḥ |
33 | tatrādbhutaṃ paraṃ cakre rādheyaḥ śatrukarśanaḥ
yad ekaṃ pāṇḍavāḥ sarve na śekur abhivīkṣitum |
34 | yathaughaḥ parvataśreṣṭham āsādyābhipradīryate
tathā tat pāṇḍavaṃ sainyaṃ karṇam āsādya dīryate |
35 | karṇo 'pi samare rājan vidhūmo 'gnir iva jvalan
dahaṃs tasthau mahābāhuḥ pāṇḍavānāṃ mahācamūm |
36 | śirāṃsi ca mahārāja karṇāṃś cañcalakuṇḍalān
bāhūṃś ca vīro vīrāṇāṃ ciccheda laghu ceṣubhiḥ |
37 | hastidantān tsarūn khaḍgān dhvajāñ śaktīr hayān gajān
rathāṃś ca vividhān rājan patākā vyajanāni ca |
38 | akṣeṣāyugayoktrāṇi cakrāṇi vividhāni ca
ciccheda śatadhā karṇo yodhavratam anuṣṭhitaḥ |
39 | tatra bhārata karṇena nihatair gajavājibhiḥ
agamyarūpā pṛthivī māṃsaśoṇitakardamā |
40 | viṣamaṃ ca samaṃ caiva hatair aśvapadātibhiḥ
rathaiś ca kuñjaraiś caiva na prājñāyata kiṃ cana |
41 | nāpi sve na pare yodhāḥ prājñāyanta parasparam
ghore śarāndhakāre tu karṇāstre ca vijṛmbhite |
42 | rādheyacāpanirmuktaiḥ śaraiḥ kāñcanabhūṣitaiḥ
saṃchāditā mahārāja yatamānā mahārathāḥ |
43 | te pāṇḍaveyāḥ samare karṇena sma punaḥ punaḥ
abhajyanta mahārāja yatamānā mahārathāḥ |
44 | mṛgasaṃghān yathā kruddhaḥ siṃho drāvayate vane
karṇas tu samare yodhāṃs tatra tatra mahāyaśāḥ kālayām āsa tat sainyaṃ yathā paśugaṇān vṛkaḥ |
45 | dṛṣṭvā tu pāṇḍavīṃ senāṃ dhārtarāṣṭrāḥ parāṅmukhīm
abhijagmur maheṣvāsā ruvanto bhairavān ravān |
46 | duryodhano hi rājendra mudā paramayā yutaḥ
vādayām āsa saṃhṛṣṭo nānāvādyāni sarvaśaḥ |
47 | pāñcālāpi maheṣvāsā bhagnā bhagnā narottamāḥ
nyavartanta yathā śūrā mṛtyuṃ kṛtvā nivartanam |
48 | tān nivṛttān raṇe śūrān rādheyaḥ śatrutāpanaḥ
anekaśo mahārāja babhañja puruṣarṣabhaḥ |
49 | tatra bhārata karṇena pāñcālā viṃśatī rathāḥ
nihatāḥ sādayaḥ krodhāc cedayaś ca paraḥśatāḥ |
50 | kṛtvā śūnyān rathopasthān vājipṛṣṭhāṃś ca bhārata
nirmanuṣyān gajaskandhān pādātāṃś caiva vidrutān |
51 | āditya iva madhyāhne durnirīkṣyaḥ paraṃtapaḥ
kālāntakavapuḥ krūraḥ sūtaputraś cacāra ha |
52 | evam etān mahārāja naravājirathadvipān
hatvā tasthau maheṣvāsaḥ karṇo 'rigaṇasūdanaḥ |
53 | yathā bhūtagaṇān hatvā kālas tiṣṭhen mahābalaḥ
tathā sa somakān hatvā tasthāv eko mahārathaḥ |
54 | tatrādbhutam apaśyāma pāñcālānāṃ parākramam
vadhyamānāpi karṇena nājahū raṇamūrdhani |
55 | rājā duḥśāsanaś caiva kṛpaḥ śāradvatas tathā
aśvatthāmā kṛtavarmā śakuniś cāpi saubalaḥ nyahanan pāṇḍavīṃ senāṃ śataśo 'tha sahasraśaḥ |
56 | karṇaputrau ca rājendra bhrātarau satyavikramau
anāśayetāṃ balinaḥ pāñcālān vai tatas tataḥ tatra yuddhaṃ tadā hy āsīt krūraṃ viśasanaṃ mahat |
57 | tathaiva pāṇḍavāḥ śūrā dhṛṣṭadyumnaśikhaṇḍinau
draupadeyāś ca saṃkruddhā abhyaghnaṃs tāvakaṃ balam |
58 | evam eṣa kṣayo vṛttaḥ pāṇḍavānāṃ tatas tataḥ
tāvakānām api raṇe bhīmaṃ prāpya mahābalam |