Book 8 Chapter 50 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | iti sma kṛṣṇavacanāt pratyuccārya yudhiṣṭhiram
babhūva vimanāḥ pārthaḥ kiṃ cit kṛtveva pātakam |
2 | tato 'bravīd vāsudevaḥ prahasann iva pāṇḍavam
kathaṃ nāma bhaved etad yadi tvaṃ pārtha dharmajam asinā tīkṣṇadhāreṇa hanyā dharme vyavasthitam |
3 | tvam ity uktvaiva rājānam evaṃ kaśmalam āviśaḥ
hatvā tu nṛpatiṃ pārtha akariṣyaḥ kim uttaram evaṃ sudurvido dharmo mandaprajñair viśeṣataḥ |
4 | sa bhavān dharmabhīrutvād dhruvam aiṣyan mahattamaḥ
narakaṃ ghorarūpaṃ ca bhrātur jyeṣṭhasya vai vadhāt |
5 | sa tvaṃ dharmabhṛtāṃ śreṣṭhaṃ rājānaṃ dharmasaṃhitam
prasādaya kuruśreṣṭham etad atra mataṃ mama |
6 | prasādya bhaktyā rājānaṃ prītaṃ caiva yudhiṣṭhiram
prayāmas tvaritā yoddhuṃ sūtaputrarathaṃ prati |
7 | hatvā sudurjayaṃ karṇaṃ tvam adya niśitaiḥ śaraiḥ
vipulāṃ prītim ādhatsva dharmaputrasya mānada |
8 | etad atra mahābāho prāptakālaṃ mataṃ mama
evaṃ kṛte kṛtaṃ caiva tava kāryaṃ bhaviṣyati |
9 | tato 'rjuno mahārāja lajjayā vai samanvitaḥ
dharmarājasya caraṇau prapede śirasānagha |
10 | uvāca bharataśreṣṭha prasīdeti punaḥ punaḥ
kṣamasva rājan yat proktaṃ dharmakāmena bhīruṇā |
11 | pādayoḥ patitaṃ dṛṣṭvā dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ
dhanaṃjayam amitraghnaṃ rudantaṃ bharatarṣabha |
12 | utthāpya bhrātaraṃ rājā dharmarājo dhanaṃjayam
samāśliṣya ca sasnehaṃ praruroda mahīpatiḥ |
13 | ruditvā tu ciraṃ kālaṃ bhrātarau sumahādyutī
kṛtaśaucau naravyāghrau prītimantau babhūvatuḥ |
14 | tata āśliṣya sa premṇā mūrdhni cāghrāya pāṇḍavam
prītyā paramayā yuktaḥ prasmayaṃś cābravīj jayam |
15 | karṇena me mahābāho sarvasainyasya paśyataḥ
kavacaṃ ca dhvajaś caiva dhanuḥ śaktir hayā gadā śaraiḥ kṛttā maheṣvāsa yatamānasya saṃyuge |
16 | so 'haṃ jñātvā raṇe tasya karma dṛṣṭvā ca phalguna
vyavasīdāmi duḥkhena na ca me jīvitaṃ priyam |
17 | tam adya yadi vai vīra na haniṣyasi sūtajam
prāṇān eva parityakṣye jīvitārtho hi ko mama |
18 | evam uktaḥ pratyuvāca vijayo bharatarṣabha
satyena te śape rājan prasādena tavaiva ca bhīmena ca naraśreṣṭha yamābhyāṃ ca mahīpate |
19 | yathādya samare karṇaṃ haniṣyāmi hato 'tha vā
mahītale patiṣyāmi satyenāyudham ālabhe |
20 | evam ābhāṣya rājānam abravīn mādhavaṃ vacaḥ
adya karṇaṃ raṇe kṛṣṇa sūdayiṣye na saṃśayaḥ tad anudhyāhi bhadraṃ te vadhaṃ tasya durātmanaḥ |
21 | evam ukto 'bravīt pārthaṃ keśavo rājasattama
śakto 'smi bharataśreṣṭha yatnaṃ kartuṃ yathābalam |
22 | evaṃ cāpi hi me kāmo nityam eva mahāratha
kathaṃ bhavān raṇe karṇaṃ nihanyād iti me matiḥ |
23 | bhūyaś covāca matimān mādhavo dharmanandanam
yudhiṣṭhiremaṃ bībhatsuṃ tvaṃ sāntvayitum arhasi anujñātuṃ ca karṇasya vadhāyādya durātmanaḥ |
24 | śrutvā hy ayam ahaṃ caiva tvāṃ karṇaśarapīḍitam
pravṛttiṃ jñātum āyātāv iha pāṇḍavanandana |
25 | diṣṭyāsi rājan nirujo diṣṭyā na grahaṇaṃ gataḥ
parisāntvaya bībhatsuṃ jayam āśādhi cānagha |
26 | yudhiṣṭhira uvāca |
26 | ehy ehi pārtha bībhatso māṃ pariṣvaja pāṇḍava
vaktavyam ukto 'smy ahitaṃ tvayā kṣāntaṃ ca tan mayā |
27 | ahaṃ tvām anujānāmi jahi karṇaṃ dhanaṃjaya
manyuṃ ca mā kṛthāḥ pārtha yan mayokto 'si dāruṇam |
28 | saṃjaya uvāca |
28 | tato dhanaṃjayo rājañ śirasā praṇatas tadā
pādau jagrāha pāṇibhyāṃ bhrātur jyeṣṭhasya māriṣa |
29 | samutthāpya tato rājā pariṣvajya ca pīḍitam
mūrdhny upāghrāya caivainam idaṃ punar uvāca ha |
30 | dhanaṃjaya mahābāho mānito 'smi dṛḍhaṃ tvayā
māhātmyaṃ vijayaṃ caiva bhūyaḥ prāpnuhi śāśvatam |
31 | arjuna uvāca |
31 | adya taṃ pāpakarmāṇaṃ sānubandhaṃ raṇe śaraiḥ
nayāmy antaṃ samāsādya rādheyaṃ balagarvitam |
32 | yena tvaṃ pīḍito bāṇair dṛḍham āyamya kārmukam
tasyādya karmaṇaḥ karṇaḥ phalaṃ prāpsyati dāruṇam |
33 | adya tvām aham eṣyāmi karṇaṃ hatvā mahīpate
sabhājayitum ākrandād iti satyaṃ bravīmi te |
34 | nāhatvā vinivarte 'haṃ karṇam adya raṇājirāt
iti satyena te pādau spṛśāmi jagatīpate |
35 | saṃjaya uvāca |
35 | prasādya dharmarājānaṃ prahṛṣṭenāntarātmanā
pārthaḥ provāca govindaṃ sūtaputravadhodyataḥ |
36 | kalpyatāṃ ca ratho bhūyo yujyantāṃ ca hayottamāḥ
āyudhāni ca sarvāṇi sajjyantāṃ vai mahārathe |
37 | upāvṛttāś ca turagāḥ śikṣitāś cāśvasādinaḥ
rathopakaraṇaiḥ sarvair upāyāntu tvarānvitāḥ |
38 | evam ukte mahārāja phalgunena mahātmanā
uvāca dārukaṃ kṛṣṇaḥ kuru sarvaṃ yathābravīt arjuno bharataśreṣṭhaḥ śreṣṭhaḥ sarvadhanuṣmatām |
39 | ājñaptas tv atha kṛṣṇena dāruko rājasattama
yojayām āsa sa rathaṃ vaiyāghraṃ śatrutāpanam |
40 | yuktaṃ tu ratham āsthāya dārukeṇa mahātmanā
āpṛcchya dharmarājānaṃ brāhmaṇān svasti vācya ca samaṅgalasvastyayanam āruroha rathottamam |
41 | tasya rājā mahāprājño dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ
āśiṣo 'yuṅkta paramā yuktāḥ karṇavadhaṃ prati |
42 | taṃ prayāntaṃ maheṣvāsaṃ dṛṣṭvā bhūtāni bhārata
nihataṃ menire karṇaṃ pāṇḍavena mahātmanā |
43 | babhūvur vimalāḥ sarvā diśo rājan samantataḥ
cāṣāś ca śatapatrāś ca krauñcāś caiva janeśvara pradakṣiṇam akurvanta tadā vai pāṇḍunandanam |
44 | bahavaḥ pakṣiṇo rājan puṃnāmānaḥ śubhāḥ śivāḥ
tvarayanto 'rjunaṃ yuddhe hṛṣṭarūpā vavāśire |
45 | kaṅkā gṛdhrā vaḍāś caiva vāyasāś ca viśāṃ pate
agratas tasya gacchanti bhakṣyahetor bhayānakāḥ |
46 | nimittāni ca dhanyāni pārthasya praśaśaṃsire
vināśam arisainyānāṃ karṇasya ca vadhaṃ tathā |
47 | prayātasyātha pārthasya mahān svedo vyajāyata
cintā ca vipulā jajñe kathaṃ nv etad bhaviṣyati |
48 | tato gāṇḍīvadhanvānam abravīn madhusūdanaḥ
dṛṣṭvā pārthaṃ tadāyastaṃ cintāparigataṃ tadā |
49 | gāṇḍīvadhanvan saṃgrāme ye tvayā dhanuṣā jitāḥ
na teṣāṃ mānuṣo jetā tvad anya iha vidyate |
50 | dṛṣṭā hi bahavaḥ śūrāḥ śakratulyaparākramāḥ
tvāṃ prāpya samare vīraṃ ye gatāḥ paramāṃ gatim |
51 | ko hi droṇaṃ ca bhīṣmaṃ ca bhagadattaṃ ca māriṣa
vindānuvindāv āvantyau kāmbojaṃ ca sudakṣiṇam |
52 | śrutāyuṣaṃ mahāvīryam acyutāyuṣam eva ca
pratyudgamya bhavet kṣemī yo na syāt tvam iva kṣamī |
53 | tava hy astrāṇi divyāni lāghavaṃ balam eva ca
vedhaḥ pātaś ca lakṣaś ca yogaś caiva tavārjuna asaṃmohaś ca yuddheṣu vijñānasya ca saṃnatiḥ |
54 | bhavān devāsurān sarvān hanyāt sahacarācarān
pṛthivyāṃ hi raṇe pārtha na yoddhā tvatsamaḥ pumān |
55 | dhanurgrahā hi ye ke cit kṣatriyā yuddhadurmadāḥ
ā devāt tvatsamaṃ teṣāṃ na paśyāmi śṛṇomi vā |
56 | brahmaṇā ca prajāḥ sṛṣṭā gāṇḍīvaṃ ca mahādbhutam
yena tvaṃ yudhyase pārtha tasmān nāsti tvayā samaḥ |
57 | avaśyaṃ tu mayā vācyaṃ yat pathyaṃ tava pāṇḍava
māvamaṃsthā mahābāho karṇam āhavaśobhinam |
58 | karṇo hi balavān dhṛṣṭaḥ kṛtāstraś ca mahārathaḥ
kṛtī ca citrayodhī ca deśe kāle ca kovidaḥ |
59 | tejasā vahnisadṛśo vāyuvegasamo jave
antakapratimaḥ krodhe siṃhasaṃhanano balī |
60 | ayoratnir mahābāhur vyūḍhoraskaḥ sudurjayaḥ
atimānī ca śūraś ca pravīraḥ priyadarśanaḥ |
61 | sarvair yodhaguṇair yukto mitrāṇām abhayaṃkaraḥ
satataṃ pāṇḍavadveṣī dhārtarāṣṭrahite rataḥ |
62 | sarvair avadhyo rādheyo devair api savāsavaiḥ
ṛte tvām iti me buddhis tvam adya jahi sūtajam |
63 | devair api hi saṃyattair bibhradbhir māṃsaśoṇitam
aśakyaḥ samare jetuṃ sarvair api yuyutsubhiḥ |
64 | durātmānaṃ pāpamatiṃ nṛśaṃsaṃ; duṣṭaprajñaṃ pāṇḍaveyeṣu nityam
hīnasvārthaṃ pāṇḍaveyair virodhe; hatvā karṇaṃ dhiṣṭhitārtho bhavādya |
65 | vīraṃ manyata ātmānaṃ yena pāpaḥ suyodhanaḥ
tam adya mūlaṃ pāpānāṃ jaya sautiṃ dhanaṃjaya |