Book 8 Chapter 46 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | mahāsattvau tu tau dṛṣṭvā sahitau keśavārjunau
hatam ādhirathiṃ mene saṃkhye gāṇḍīvadhanvanā |
2 | tāv abhyanandat kaunteyaḥ sāmnā paramavalgunā
smitapūrvam amitraghnaḥ pūjayan bharatarṣabha |
3 | yudhiṣṭhira uvāca |
3 | svāgataṃ devakīputra svāgataṃ te dhanaṃjaya
priyaṃ me darśanaṃ bāḍhaṃ yuvayor acyutārjunau |
4 | akṣatābhyām ariṣṭābhyāṃ kathaṃ yudhya mahāratham
āśīviṣasamaṃ yuddhe sarvaśastraviśāradam |
5 | agragaṃ dhārtarāṣṭrāṇāṃ sarveṣāṃ śarma varma ca
rakṣitaṃ vṛṣasenena suṣeṇena ca dhanvinā |
6 | anujñātaṃ mahāvīryaṃ rameṇāstreṣu durjayam
trātāraṃ dhārtarāṣṭrāṇāṃ gantāraṃ vāhinīmukhe |
7 | hantāram arisainyānām amitragaṇamardanam
duryodhanahite yuktam asmadyuddhāya codyatam |
8 | apradhṛṣyaṃ mahāyuddhe devair api savāsavaiḥ
analānilayos tulyaṃ tejasā ca balena ca |
9 | pātālam iva gambhīraṃ suhṛdānandavardhanam
antakābham amitrāṇāṃ karṇaṃ hatvā mahāhave diṣṭyā yuvām anuprāptau jitvāsuram ivāmarau |
10 | tena yuddham adīnena mayā hy adyācyutārjunau
kupitenāntakeneva prajāḥ sarvā jighāṃsatā |
11 | tena ketuś ca me chinno hatau ca pārṣṇisārathī
hatavāhaḥ kṛtaś cāsmi yuyudhānasya paśyataḥ |
12 | dhṛṣṭadyumnasya yamayor vīrasya ca śikhaṇḍinaḥ
paśyatāṃ draupadeyānāṃ pāñcālānāṃ ca sarvaśaḥ |
13 | etāñ jitvā mahāvīryān karṇaḥ śatrugaṇān bahūn
jitavān māṃ mahābāho yatamānaṃ mahāraṇe |
14 | anusṛtya ca māṃ yuddhe paruṣāṇy uktavān bahu
tatra tatra yudhāṃ śreṣṭhaḥ paribhūya na saṃśayaḥ |
15 | bhīmasenaprabhāvāt tu yaj jīvāmi dhanaṃjaya
bahunātra kim uktena nāhaṃ tat soḍhum utsahe |
16 | trayodaśāhaṃ varṣāṇi yasmād bhīto dhanaṃjaya
na sma nidrāṃ labhe rātrau na cāhani sukhaṃ kva cit |
17 | tasya dveṣeṇa saṃyuktaḥ paridahye dhanaṃjaya
ātmano maraṇaṃ jānan vādhrīṇasa iva dvipaḥ |
18 | yasyāyam agamat kālaś cintayānasya me vibho
kathaṃ śakyo mayā karṇo yuddhe kṣapayituṃ bhavet |
19 | jāgrat svapaṃś ca kaunteya karṇam eva sadā hy aham
paśyāmi tatra tatraiva karṇabhūtam idaṃ jagat |
20 | yatra yatra hi gacchāmi karṇād bhīto dhanaṃjaya
tatra tatra hi paśyāmi karṇam evāgrataḥ sthitam |
21 | so 'haṃ tenaiva vīreṇa samareṣv apalāyinā
sahayaḥ sarathaḥ pārtha jitvā jīvan visarjitaḥ |
22 | ko nu me jīvitenārtho rājyenārtho 'tha vā punaḥ
mamaivaṃ dhikkṛtasyeha karṇenāhavaśobhinā |
23 | na prāptapūrvaṃ yad bhīṣmāt kṛpād droṇāc ca saṃyuge
tat prāptam adya me yuddhe sūtaputrān mahārathāt |
24 | tat tvā pṛcchāmi kaunteya yathā hy akuśalas tathā
tan mamācakṣva kārtsnyena yathā karṇas tvayā hataḥ |
25 | śakravīryasamo yuddhe yamatulyaparākramaḥ
rāmatulyas tathāstre yaḥ sa kathaṃ vai niṣūditaḥ |
26 | mahārathaḥ samākhyātaḥ sarvayuddhaviśāradaḥ
dhanurdharāṇāṃ pravaraḥ sarveṣām ekapūruṣaḥ |
27 | pūjito dhṛtarāṣṭreṇa saputreṇa viśāṃ pate
sadā tvadarthaṃ rādheyaḥ sa kathaṃ nihatas tvayā |
28 | dhṛtarāṣṭro hi yodheṣu sarveṣv eva sadārjuna
tava mṛtyuṃ raṇe karṇaṃ manyate puruṣarṣabhaḥ |
29 | sa tvayā puruṣavyāghra kathaṃ yuddhe niṣūditaḥ
taṃ mamācakṣva bībhatso yathā karṇo hatas tvayā |
30 | sotsedham asya ca śiraḥ paśyatāṃ suhṛdāṃ hṛtam
tvayā puruṣaśārdūla śārdūlena yathā ruroḥ |
31 | yaḥ paryupāsīt pradiśo diśaś ca; tvāṃ sūtaputraḥ samare parīpsan
ditsuḥ karṇaḥ samare hastipūgaṃ; sa hīdānīṃ kaṅkapatraiḥ sutīkṣṇaiḥ |
32 | tvayā raṇe nihataḥ sūtaputraḥ; kaccic chete bhūmitale durātmā
kaccit priyaṃ me paramaṃ tvayādya; kṛtaṃ raṇe sūtaputraṃ nihatya |
33 | yaḥ sarvataḥ paryapatat tvadarthe; madānvito garvitaḥ sūtaputraḥ
sa śūramānī samare sametya; kaccit tvayā nihataḥ saṃyuge 'dya |
34 | raukmaṃ rathaṃ hastivaraiś ca yuktaṃ; rathaṃ ditsur yaḥ parebhyas tvadarthe
sadā raṇe spardhate yaḥ sa pāpaḥ; kaccit tvayā nihatas tāta yuddhe |
35 | yo 'sau nityaṃ śūramadena matto; vikatthate saṃsadi kauravāṇām
priyo 'tyarthaṃ tasya suyodhanasya; kaccit sa pāpo nihatas tvayādya |
36 | kaccit samāgamya dhanuḥpramuktais; tvatpreṣitair lohitārthair vihaṃgaiḥ
śete 'dya pāpaḥ sa vibhinnagātraḥ; kaccid bhagno dhārtarāṣṭrasya bāhuḥ |
37 | yo 'sau sadā ślāghate rājamadhye; duryodhanaṃ harṣayan darpapūrṇaḥ
ahaṃ hantā phalgunasyeti mohāt; kaccid dhatas tasya na vai tathā rathaḥ |
38 | nāhaṃ pādau dhāvayiṣye kadā cid; yāvat sthitaḥ pārtha ity alpabuddhiḥ
vrataṃ tasyaitat sarvadā śakrasūno; kaccit tvayā nihataḥ so 'dya karṇaḥ |
39 | yo 'sau kṛṣṇām abravīd duṣṭabuddhiḥ; karṇaḥ sabhāyāṃ kuruvīramadhye
kiṃ pāṇḍavāṃs tvaṃ na jahāsi kṛṣṇe; sudurbalān patitān hīnasattvān |
40 | yat tat karṇaḥ pratyajānāt tvadarthe; nāhatvāhaṃ saha kṛṣṇena pārtham
ihopayāteti sa pāpabuddhiḥ; kaccic chete śarasaṃbhinnagātraḥ |
41 | kaccit saṃgrāme vidito vā tadāyaṃ; samāgamaḥ sṛñjayakauravāṇām
yatrāvasthām īdṛśīṃ prāpito 'haṃ; kaccit tvayā so 'dya hataḥ sametya |
42 | kaccit tvayā tasya sumandabuddher; gāṇḍīvamuktair viśikhair jvaladbhiḥ
sakuṇḍalaṃ bhānumad uttamāṅgaṃ; kāyāt prakṛttaṃ yudhi savyasācin |
43 | yat tan mayā bāṇasamarpitena; dhyāto 'si karṇasya vadhāya vīra
tan me tvayā kaccid amogham adya; dhyātaṃ kṛtaṃ karṇanipātanena |
44 | yad darpapūrṇaḥ sa suyodhano 'smān; avekṣate karṇasamāśrayeṇa
kaccit tvayā so 'dya samāśrayo 'sya; bhagnaḥ parākramya suyodhanasya |
45 | yo naḥ purā ṣaṇḍhatilān avocat; sabhāmadhye pārthivānāṃ samakṣam
sa durmatiḥ kaccid upetya saṃkhye; tvayā hataḥ sūtaputro 'tyamarṣī |
46 | yaḥ sūtaputraḥ prahasan durātmā; purābravīn nirjitāṃ saubalena
svayaṃ prasahyānaya yājñasenīm; apīha kaccit sa hatas tvayādya |
47 | yaḥ śastrabhṛc chreṣṭhatamaṃ pṛthivyāṃ; pitāmahaṃ vyākṣipad alpacetāḥ
saṃkhyāyamāno 'rdharathaḥ sa kaccit; tvayā hato 'dyādhirathir durātmā |
48 | amarṣaṇaṃ nikṛtisamīraṇeritaṃ; hṛdi śritaṃ jvalanam imaṃ sadā mama
hato mayā so 'dya sametya pāpadhīr; iti bruvan praśamaya me 'dya phalguna |