Book 8 Chapter 44 | |
1 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
1 | nivṛtte bhīmasene ca pāṇḍave ca yudhiṣṭhire
vadhyamāne bale cāpi māmake pāṇḍusṛñjayaiḥ |
2 | dravamāṇe balaughe ca nirākrande muhur muhuḥ
kim akurvanta kuravas tan mamācakṣva saṃjaya |
3 | saṃjaya uvāca |
3 | dṛṣṭvā bhīmaṃ mahābāhuṃ sūtaputraḥ pratāpavān
krodharaktekṣaṇo rājan bhīmasenam upādravat |
4 | tāvakaṃ ca balaṃ dṛṣṭvā bhīmasenāt parāṅmukham
yatnena mahatā rājan paryavasthāpayad balī |
5 | vyavasthāpya mahābāhus tava putrasya vāhinīm
pratyudyayau tadā karṇaḥ pāṇḍavān yuddhadurmadān |
6 | pratyudyayus tu rādheyaṃ pāṇḍavānāṃ mahārathāḥ
dhunvānāḥ kārmukāṇy ājau vikṣipantaś ca sāyakān |
7 | bhīmasenaḥ śiner naptā śikhaṇḍī janamejayaḥ
dhṛṣṭadyumnaś ca balavān sarve cāpi prabhadrakāḥ |
8 | pāñcālāś ca naravyāghrāḥ samantāt tava vāhinīm
abhyadravanta saṃkruddhāḥ samare jitakāśinaḥ |
9 | tathaiva tāvakā rājan pāṇḍavānām anīkinīm
abhyadravanta tvaritā jighāṃsanto mahārathāḥ |
10 | rathanāgāśvakalilaṃ pattidhvajasamākulam
babhūva puruṣavyāghra sainyam adbhutadarśanam |
11 | śikhaṇḍī ca yayau karṇaṃ dhṛṣṭadyumnaḥ sutaṃ tava
duḥśāsanaṃ mahārāja mahatyā senayā vṛtam |
12 | nakulo vṛṣasenaṃ ca citrasenaṃ yudhiṣṭhiraḥ
ulūkaṃ samare rājan sahadevaḥ samabhyayāt |
13 | sātyakiḥ śakuniṃ cāpi bhīmasenaś ca kauravān
arjunaṃ ca raṇe yattaṃ droṇaputro mahārathaḥ |
14 | yudhāmanyuṃ maheṣvāsaṃ gautamo 'bhyapatad raṇe
kṛtavarmā ca balavān uttamaujasam ādravat |
15 | bhīmasenaḥ kurūn sarvān putrāṃś ca tava māriṣa
sahānīkān mahābāhur eka evābhyavārayat |
16 | śikhaṇḍī ca tataḥ karṇaṃ vicarantam abhītavat
bhīṣmahantā mahārāja vārayām āsa patribhiḥ |
17 | pratirabdhas tataḥ karṇo roṣāt prasphuritādharaḥ
śikhaṇḍinaṃ tribhir bāṇair bhruvor madhye vyatāḍayat |
18 | dhārayaṃs tu sa tān bāṇāñ śikhaṇḍī bahv aśobhata
rājataḥ parvato yadvat tribhiḥ śṛṅgaiḥ samanvitaḥ |
19 | so 'tividdho maheṣvāsaḥ sūtaputreṇa saṃyuge
karṇaṃ vivyādha samare navatyā niśitaiḥ śaraiḥ |
20 | tasya karṇo hayān hatvā sārathiṃ ca tribhiḥ śaraiḥ
unmamātha dhvajaṃ cāsya kṣurapreṇa mahārathaḥ |
21 | hatāśvāt tu tato yānād avaplutya mahārathaḥ
śaktiṃ cikṣepa karṇāya saṃkruddhaḥ śatrutāpanaḥ |
22 | tāṃ chittvā samare karṇas tribhir bhārata sāyakaiḥ
śikhaṇḍinam athāvidhyan navabhir niśitaiḥ śaraiḥ |
23 | karṇacāpacyutān bāṇān varjayaṃs tu narottamaḥ
apayātas tatas tūrṇaṃ śikhaṇḍī jayatāṃ varaḥ |
24 | tataḥ karṇo mahārāja pāṇḍusainyāny aśātayat
tūlarāśiṃ samāsādya yathā vāyur mahājavaḥ |
25 | dhṛṣṭadyumno mahārāja tava putreṇa pīḍitaḥ
duḥśāsanaṃ tribhir bāṇair abhyavidhyat stanāntare |
26 | tasya duḥśāsano bāhuṃ savyaṃ vivyādha māriṣa
śitena rukmapuṅkhena bhallena nataparvaṇā |
27 | dhṛṣṭadyumnas tu nirviddhaḥ śaraṃ ghoram amarṣaṇaḥ
duḥśāsanāya saṃkruddhaḥ preṣayām āsa bhārata |
28 | āpatantaṃ mahāvegaṃ dhṛṣṭadyumnasamīritam
śaraiś ciccheda putras te tribhir eva viśāṃ pate |
29 | athāparaiḥ saptadaśair bhallaiḥ kanakabhūṣaṇaiḥ
dhṛṣṭadyumnaṃ samāsādya bāhvor urasi cārdayat |
30 | tataḥ sa pārṣataḥ kruddho dhanuś ciccheda māriṣa
kṣurapreṇa sutīkṣṇena tata uccukruśur janāḥ |
31 | athānyad dhanur ādāya putras te bharatarṣabha
dhṛṣṭadyumnaṃ śaravrātaiḥ samantāt paryavārayat |
32 | tava putrasya te dṛṣṭvā vikramaṃ taṃ mahātmanaḥ
vyahasanta raṇe yodhāḥ siddhāś cāpsarasāṃ gaṇāḥ |
33 | tataḥ pravavṛte yuddhaṃ tāvakānāṃ paraiḥ saha
ghoraṃ prāṇabhṛtāṃ kāle ghorarūpaṃ paraṃtapa |
34 | nakulaṃ vṛṣasenas tu viddhvā pañcabhir āyasaiḥ
pituḥ samīpe tiṣṭhantaṃ tribhir anyair avidhyata |
35 | nakulas tu tataḥ kruddho vṛṣasenaṃ smayann iva
nārācena sutīkṣṇena vivyādha hṛdaye dṛḍham |
36 | so 'tividdho balavatā śatruṇā śatrukarśanaḥ
śatruṃ vivyādha viṃśatyā sa ca taṃ pañcabhiḥ śaraiḥ |
37 | tataḥ śarasahasreṇa tāv ubhau puruṣarṣabhau
anyonyam ācchādayatām athābhajyata vāhinī |
38 | dṛṣṭvā tu pradrutāṃ senāṃ dhārtarāṣṭrasya sūtajaḥ
nivārayām āsa balād anupatya viśāṃ pate nivṛtte tu tataḥ karṇe nakulaḥ kauravān yayau |
39 | karṇaputras tu samare hitvā nakulam eva tu
jugopa cakraṃ tvaritaṃ rādheyasyaiva māriṣa |
40 | ulūkas tu raṇe kruddhaḥ sahadevena vāritaḥ
tasyāśvāṃś caturo hatvā sahadevaḥ pratāpavān sārathiṃ preṣayām āsa yamasya sadanaṃ prati |
41 | ulūkas tu tato yānād avaplutya viśāṃ pate
trigartānāṃ balaṃ pūrṇaṃ jagāma pitṛnandanaḥ |
42 | sātyakiḥ śakuniṃ viddhvā viṃśatyā niśitaiḥ śaraiḥ
dhvajaṃ ciccheda bhallena saubalasya hasann iva |
43 | saubalas tasya samare kruddho rājan pratāpavān
vidārya kavacaṃ bhūyo dhvajaṃ ciccheda kāñcanam |
44 | athainaṃ niśitair bāṇaiḥ sātyakiḥ pratyavidhyata
sārathiṃ ca mahārāja tribhir eva samārdayat athāsya vāhāṃs tvaritaḥ śarair ninye yamakṣayam |
45 | tato 'vaplutya sahasā śakunir bharatarṣabha
āruroha rathaṃ tūrṇam ulūkasya mahārathaḥ apovāhātha śīghraṃ sa śaineyād yuddhaśālinaḥ |
46 | sātyakis tu raṇe rājaṃs tāvakānām anīkinīm
abhidudrāva vegena tato 'nīkam abhidyata |
47 | śaineyaśaranunnaṃ tu tataḥ sainyaṃ viśāṃ pate
bheje daśa diśas tūrṇaṃ nyapatac ca gatāsuvat |
48 | bhīmasenaṃ tava suto vārayām āsa saṃyuge
taṃ tu bhīmo muhūrtena vyaśvasūtarathadhvajam cakre lokeśvaraṃ tatra tenātuṣyanta cāraṇāḥ |
49 | tato 'pāyān nṛpas tatra bhīmasenasya gocarāt
kurusainyaṃ tataḥ sarvaṃ bhīmasenam upādravat tatra rāvo mahān āsīd bhīmam ekaṃ jighāṃsatām |
50 | yudhāmanyuḥ kṛpaṃ viddhvā dhanur asyāśu cicchide
athānyad dhanur ādāya kṛpaḥ śastrabhṛtāṃ varaḥ |
51 | yudhāmanyor dhvajaṃ sūtaṃ chatraṃ cāpātayat kṣitau
tato 'pāyād rathenaiva yudhāmanyur mahārathaḥ |
52 | uttamaujās tu hārdikyaṃ śarair bhīmaparākramam
chādayām āsa sahasā megho vṛṣṭyā yathācalam |
53 | tad yuddhaṃ sumahac cāsīd ghorarūpaṃ paraṃtapa
yādṛśaṃ na mayā yuddhaṃ dṛṣṭapūrvaṃ viśāṃ pate |
54 | kṛtavarmā tato rājann uttamaujasam āhave
hṛdi vivyādha sa tadā rathopastha upāviśat |
55 | sārathis tam apovāha rathena rathināṃ varam
tatas tu satvaraṃ rājan pāṇḍusainyam upādravat |