Book 8 Chapter 38 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | kṛtavarmā kṛpo drauṇiḥ sūtaputraś ca māriṣa
ulūkaḥ saubalaś caiva rājā ca saha sodaraiḥ |
2 | sīdamānāṃ camūṃ dṛṣṭvā pāṇḍuputrabhayārditām
samujjihīrṣur vegena bhinnāṃ nāvam ivārṇave |
3 | tato yuddham atīvāsīn muhūrtam iva bhārata
bhīrūṇāṃ trāsajananaṃ śūrāṇāṃ harṣavardhanam |
4 | kṛpeṇa śaravarṣāṇi vipramuktāni saṃyuge
sṛñjayāḥ śātayām āsuḥ śalabhānāṃ vrajā iva |
5 | śikhaṇḍī tu tataḥ kruddho gautamaṃ tvarito yayau
vavarṣa śaravarṣāṇi samantād eva brāhmaṇe |
6 | kṛpas tu śaravarṣaṃ tad vinihatya mahāstravit
śikhaṇḍinaṃ raṇe kruddho vivyādha daśabhiḥ śaraiḥ |
7 | tataḥ śikhaṇḍī kupītaḥ śaraiḥ saptabhir āhave
kṛpaṃ vivyādha subhṛśaṃ kaṅkapatrair ajihmagaiḥ |
8 | tataḥ kṛpaḥ śarais tīkṣṇaiḥ so 'tividdho mahārathaḥ
vyaśvasūtarathaṃ cakre pārṣataṃ tu dvijottamaḥ |
9 | hatāśvāt tu tato yānād avaplutya mahārathaḥ
carmakhaḍge ca saṃgṛhya satvaraṃ brāhmaṇaṃ yayau |
10 | tam āpatantaṃ sahasā śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ
chādayām āsa samare tad adbhutam ivābhavat |
11 | tatrādbhutam apaśyāma śilānāṃ plavanaṃ yathā
niśceṣṭo yad raṇe rājañ śikhaṇḍī samatiṣṭhata |
12 | kṛpeṇa chāditaṃ dṛṣṭvā nṛpottama śikhaṇḍinam
pratyudyayau kṛpaṃ tūrṇaṃ dhṛṣṭadyumno mahārathaḥ |
13 | dhṛṣṭadyumnaṃ tato yāntaṃ śāradvatarathaṃ prati
pratijagrāha vegena kṛtavarmā mahārathaḥ |
14 | yudhiṣṭhiram athāyāntaṃ śāradvatarathaṃ prati
saputraṃ sahasenaṃ ca droṇaputro nyavārayat |
15 | nakulaṃ sahadevaṃ ca tvaramāṇau mahārathau
pratijagrāha te putraḥ śaravarṣeṇa vārayan |
16 | bhīmasenaṃ karūṣāṃś ca kekayān sahasṛñjayān
karṇo vaikartano yuddhe vārayām āsa bhārata |
17 | śikhaṇḍinas tato bāṇān kṛpaḥ śāradvato yudhi
prāhiṇot tvarayā yukto didhakṣur iva māriṣa |
18 | tāñ śarān preṣitāṃs tena samantād dhemabhūṣaṇān
ciccheda khaḍgam āvidhya bhrāmayaṃś ca punaḥ punaḥ |
19 | śatacandraṃ tataś carma gautamaḥ pārṣatasya ha
vyadhamat sāyakais tūrṇaṃ tata uccukruśur janāḥ |
20 | sa vicarmā mahārāja khaḍgapāṇir upādravat
kṛpasya vaśam āpanno mṛtyor āsyam ivāturaḥ |
21 | śāradvataśarair grastaṃ kliśyamānaṃ mahābalam
citraketusuto rājan suketus tvarito yayau |
22 | vikiran brāhmaṇaṃ yuddhe bahubhir niśitaiḥ śaraiḥ
abhyāpatad ameyātmā gautamasya rathaṃ prati |
23 | dṛṣṭvāviṣahyaṃ taṃ yuddhe brāhmaṇaṃ caritavratam
apayātas tatas tūrṇaṃ śikhaṇḍī rājasattama |
24 | suketus tu tato rājan gautamaṃ navabhiḥ śaraiḥ
viddhvā vivyādha saptatyā punaś cainaṃ tribhiḥ śaraiḥ |
25 | athāsya saśaraṃ cāpaṃ punaś ciccheda māriṣa
sārathiṃ ca śareṇāsya bhṛśaṃ marmaṇy atāḍayat |
26 | gautamas tu tataḥ kruddho dhanur gṛhya navaṃ dṛḍham
suketuṃ triṃśatā bāṇaiḥ sarvamarmasv atāḍayat |
27 | sa vihvalitasarvāṅgaḥ pracacāla rathottame
bhūmicāle yathā vṛkṣaś calaty ākampito bhṛśam |
28 | calatas tasya kāyāt tu śiro jvalitakuṇḍalam
soṣṇīṣaṃ saśirastrāṇaṃ kṣurapreṇānvapātayat |
29 | tac chiraḥ prāpatad bhūmau śyenāhṛtam ivāmiṣam
tato 'sya kāyo vasudhāṃ paścāt prāpa tadā cyutaḥ |
30 | tasmin hate mahārāja trastās tasya padānugāḥ
gautamaṃ samare tyaktvā dudruvus te diśo daśa |
31 | dhṛṣṭadyumnaṃ tu samare saṃnivārya mahābalaḥ
kṛtavarmābravīd dhṛṣṭas tiṣṭha tiṣṭheti pārṣatam |
32 | tad abhūt tumulaṃ yuddhaṃ vṛṣṇipārṣatayo raṇe
āmiṣārthe yathā yuddhaṃ śyenayor gṛddhayor nṛpa |
33 | dhṛṣṭadyumnas tu samare hārdikyaṃ navabhiḥ śaraiḥ
ājaghānorasi kruddhaḥ pīḍayan hṛdikātmajam |
34 | kṛtavarmā tu samare pārṣatena dṛḍhāhataḥ
pārṣataṃ sarathaṃ sāśvaṃ chādayām āsa sāyakaiḥ |
35 | sarathaś chādito rājan dhṛṣṭadyumno na dṛśyate
meghair iva paricchanno bhāskaro jaladāgame |
36 | vidhūya taṃ bāṇagaṇaṃ śaraiḥ kanakabhūṣaṇaiḥ
vyarocata raṇe rājan dhṛṣṭadyumnaḥ kṛtavraṇaḥ |
37 | tatas tu pārṣataḥ kruddhaḥ śastravṛṣṭiṃ sudāruṇām
kṛtavarmāṇam āsādya vyasṛjat pṛtanāpatiḥ |
38 | tām āpatantīṃ sahasā śastravṛṣṭiṃ nirantarām
śarair anekasāhasrair hārdikyo vyadhamad yudhi |
39 | dṛṣṭvā tu dāritāṃ yuddhe śastravṛṣṭiṃ duruttarām
kṛtavarmāṇam abhyetya vārayām āsa pārṣataḥ |
40 | sārathiṃ cāsya tarasā prāhiṇod yamasādanam
bhallena śitadhāreṇa sa hataḥ prāpatad rathāt |
41 | dhṛṣṭadyumnas tu balavāñ jitvā śatruṃ mahāratham
kauravān samare tūrṇaṃ vārayām āsa sāyakaiḥ |
42 | tatas te tāvakā yodhā dhṛṣṭadyumnam upādravan
siṃhanādaravaṃ kṛtvā tato yuddham avartata |