Book 8 Chapter 37 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | vartamāne tadā yuddhe kṣatriyāṇāṃ nimajjane
gāṇḍīvasya mahān ghoṣaḥ śuśruve yudhi māriṣa |
2 | saṃśaptakānāṃ kadanam akarod yatra pāṇḍavaḥ
kosalānāṃ tathā rājan nārāyaṇabalasya ca |
3 | saṃśaptakās tu samare śaravṛṣṭiṃ samantataḥ
apātayan pārthamūrdhni jayagṛddhāḥ pramanyavaḥ |
4 | tāṃ vṛṣṭiṃ sahasā rājaṃs tarasā dhārayan prabhuḥ
vyagāhata raṇe pārtho vinighnan rathināṃ varaḥ |
5 | nigṛhya tu rathānīkaṃ kaṅkapatraiḥ śilāśitaiḥ
āsasāda raṇe pārthaḥ suśarmāṇaṃ mahāratham |
6 | sa tasya śaravarṣāṇi vavarṣa rathināṃ varaḥ
tathā saṃśaptakāś caiva pārthasya samare sthitāḥ |
7 | suśarmā tu tataḥ pārthaṃ viddhvā navabhir āśugaiḥ
janārdanaṃ tribhir bāṇair abhyahan dakṣiṇe bhuje tato 'pareṇa bhallena ketuṃ vivyādha māriṣa |
8 | sa vānaravaro rājan viśvakarmakṛto mahān
nanāda sumahan nādaṃ bhīṣayan vai nanarda ca |
9 | kapes tu ninadaṃ śrutvā saṃtrastā tava vāhinī
bhayaṃ vipulam ādāya niśceṣṭā samapadyata |
10 | tataḥ sā śuśubhe senā niśceṣṭāvasthitā nṛpa
nānāpuṣpasamākīrṇaṃ yathā caitrarathaṃ vanam |
11 | pratilabhya tataḥ saṃjñāṃ yodhās te kurusattama
arjunaṃ siṣicur bāṇaiḥ parvataṃ jaladā iva parivavrus tadā sarve pāṇḍavasya mahāratham |
12 | te hayān rathacakre ca ratheṣāś cāpi bhārata
nigṛhya balavat tūrṇaṃ siṃhanādam athānadan |
13 | apare jagṛhuś caiva keśavasya mahābhujau
pārtham anye mahārāja rathasthaṃ jagṛhur mudā |
14 | keśavas tu tadā bāhū vidhunvan raṇamūrdhani
pātayām āsa tān sarvān duṣṭahastīva hastinaḥ |
15 | tataḥ kruddho raṇe pārthaḥ saṃvṛtas tair mahārathaiḥ
nigṛhītaṃ rathaṃ dṛṣṭvā keśavaṃ cāpy abhidrutam rathārūḍhāṃś ca subahūn padātīṃś cāpy apātayat |
16 | āsannāṃś ca tato yodhāñ śarair āsannayodhibhiḥ
cyāvayām āsa samare keśavaṃ cedam abravīt |
17 | paśya kṛṣṇa mahābāho saṃśaptakagaṇān mayā
kurvāṇān dāruṇaṃ karma vadhyamānān sahasraśaḥ |
18 | rathabandham imaṃ ghoraṃ pṛthivyāṃ nāsti kaś cana
yaḥ saheta pumāṃl loke mad anyo yadupuṃgava |
19 | ity evam uktvā bībhatsur devadattam athādhamat
pāñcajanyaṃ ca kṛṣṇo 'pi pūrayann iva rodasī |
20 | taṃ tu śaṅkhasvanaṃ śrutvā saṃśaptakavarūthinī
saṃcacāla mahārāja vitrastā cābhavad bhṛśam |
21 | padabandhaṃ tataś cakre pāṇḍavaḥ paravīrahā
nāgam astraṃ mahārāja saṃprodīrya muhur muhuḥ |
22 | yān uddiśya raṇe pārthaḥ padabandhaṃ cakāra ha
te baddhāḥ padabandhena pāṇḍavena mahātmanā niśceṣṭā abhavan rājann aśmasāramayā iva |
23 | niśceṣṭāṃs tu tato yodhān avadhīt pāṇḍunandanaḥ
yathendraḥ samare daityāṃs tārakasya vadhe purā |
24 | te vadhyamānāḥ samare mumucus taṃ rathottamam
āyudhāni ca sarvāṇi visraṣṭum upacakramuḥ |
25 | tataḥ suśarmā rājendra gṛhītāṃ vīkṣya vāhinīm
sauparṇam astraṃ tvaritaḥ prāduścakre mahārathaḥ |
26 | tataḥ suparṇāḥ saṃpetur bhakṣayanto bhujaṃgamān
te vai vidudruvur nāgā dṛṣṭvā tān khacarān nṛpa |
27 | babhau balaṃ tad vimuktaṃ padabandhād viśāṃ pate
meghavṛndād yathā mukto bhāskaras tāpayan prajāḥ |
28 | vipramuktās tu te yodhāḥ phalgunasya rathaṃ prati
sasṛjur bāṇasaṃghāṃś ca śastrasaṃghāṃś ca māriṣa |
29 | tāṃ mahāstramayīṃ vṛṣṭiṃ saṃchidya śaravṛṣṭibhiḥ
vyavātiṣṭhat tato yodhān vāsaviḥ paravīrahā |
30 | suśarmā tu tato rājan bāṇenānataparvaṇā
arjunaṃ hṛdaye viddhvā vivyādhānyais tribhiḥ śaraiḥ sa gāḍhaviddho vyathito rathopastha upāviśat |
31 | pratilabhya tataḥ saṃjñāṃ śvetāśvaḥ kṛṣṇasārathiḥ
aindram astram ameyātmā prāduścakre tvarānvitaḥ tato bāṇasahasrāṇi samutpannāni māriṣa |
32 | sarvadikṣu vyadṛśyanta sūdayanto nṛpa dvipān
hayān rathāṃś ca samare śastraiḥ śatasahasraśaḥ |
33 | vadhyamāne tataḥ sainye vipulā bhīḥ samāviśat
saṃśaptakagaṇānāṃ ca gopālānāṃ ca bhārata na hi kaś cit pumāṃs tatra yo 'rjunaṃ pratyayudhyata |
34 | paśyatāṃ tatra vīrāṇām ahanyata mahad balam
hanyamānam apaśyaṃś ca niśceṣṭāḥ sma parākrame |
35 | ayutaṃ tatra yodhānāṃ hatvā pāṇḍusuto raṇe
vyabhrājata raṇe rājan vidhūmo 'gnir iva jvalan |
36 | caturdaśa sahasrāṇi yāni śiṣṭāni bhārata
rathānām ayutaṃ caiva trisāhasrāś ca dantinaḥ |
37 | tataḥ saṃśaptakā bhūyaḥ parivavrur dhanaṃjayam
martavyam iti niścitya jayaṃ vāpi nivartanam |
38 | tatra yuddhaṃ mahad dhy āsīt tāvakānāṃ viśāṃ pate
śūreṇa balinā sārdhaṃ pāṇḍavena kirīṭinā |