Book 8 Chapter 36 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | kṣatriyās te mahārāja parasparavadhaiṣiṇaḥ
anyonyaṃ samare jaghnuḥ kṛtavairāḥ parasparam |
2 | rathaughāś ca hayaughāś ca naraughāś ca samantataḥ
gajaughāś ca mahārāja saṃsaktāḥ sma parasparam |
3 | gadānāṃ parighāṇāṃ ca kaṇapānāṃ ca sarpatām
prāsānāṃ bhiṇḍipālānāṃ bhuśuṇḍīnāṃ ca sarvaśaḥ |
4 | saṃpātaṃ cānvapaśyāma saṃgrāme bhṛśadāruṇe
śalabhā iva saṃpetuḥ samantāc charavṛṣṭayaḥ |
5 | nāgā nāgān samāsādya vyadhamanta parasparam
hayā hayāṃś ca samare rathino rathinas tathā pattayaḥ pattisaṃghaiś ca hayasaṃghair hayās tathā |
6 | pattayo rathamātaṅgān rathā hastyaśvam eva ca
nāgāś ca samare tryaṅgaṃ mamṛduḥ śīghragā nṛpa |
7 | patatāṃ tatra śūrāṇāṃ krośatāṃ ca parasparam
ghoram āyodhanaṃ jajñe paśūnāṃ vaiśasaṃ yathā |
8 | rudhireṇa samāstīrṇā bhāti bhārata medinī
śakragopagaṇākīrṇā prāvṛṣīva yathā dharā |
9 | yathā vā vāsasī śukle mahārajanarañjite
bibhṛyād yuvatiḥ śyāmā tadvad āsīd vasuṃdharā māṃsaśoṇitacitreva śātakaumbhamayīva ca |
10 | chinnānāṃ cottamāṅgānāṃ bāhūnāṃ corubhiḥ saha
kuṇḍalānāṃ praviddhānāṃ bhūṣaṇānāṃ ca bhārata |
11 | niṣkāṇām adhisūtrāṇāṃ śarīrāṇāṃ ca dhanvinām
varmaṇāṃ sapatākānāṃ saṃghās tatrāpatan bhuvi |
12 | gajān gajāḥ samāsādya viṣāṇāgrair adārayan
viṣāṇābhihatās te ca bhrājante dviradā yathā |
13 | rudhireṇāvasiktāṅgā gairikaprasravā iva
yathā bhrājanti syandantaḥ parvatā dhātumaṇḍitāḥ |
14 | tomarān gajibhir muktān pratīpān āsthitān bahūn
hastair vicerus te nāgā babhañjuś cāpare tathā |
15 | nārācaiś chinnavarmāṇo bhrājante sma gajottamāḥ
himāgame mahārāja vyabhrā iva mahīdharāḥ |
16 | śaraiḥ kanakapuṅkhais tu citā rejur gajottamāḥ
ulkābhiḥ saṃpradīptāgrāḥ parvatā iva māriṣa |
17 | ke cid abhyāhatā nāgā nāgair naganibhā bhuvi
nipetuḥ samare tasmin pakṣavanta ivādrayaḥ |
18 | apare prādravan nāgāḥ śalyārtā vraṇapīḍitāḥ
pratimānaiś ca kumbhaiś ca petur urvyāṃ mahāhave |
19 | niṣeduḥ siṃhavac cānye nadanto bhairavān ravān
mamluś ca bahavo rājaṃś cukūjuś cāpare tathā |
20 | hayāś ca nihatā bāṇaiḥ svarṇabhāṇḍaparicchadāḥ
niṣeduś caiva mamluś ca babhramuś ca diśo daśa |
21 | apare kṛṣyamāṇāś ca viveṣṭanto mahītale
bhāvān bahuvidhāṃś cakrus tāḍitāḥ śaratomaraiḥ |
22 | narās tu nihatā bhūmau kūjantas tatra māriṣa
dṛṣṭvā ca bāndhavān anye pitṝn anye pitāmahān |
23 | dhāvamānān parāṃś caiva dṛṣṭvānye tatra bhārata
gotranāmāni khyātāni śaśaṃsur itaretaram |
24 | teṣāṃ chinnā mahārāja bhujāḥ kanakabhūṣaṇāḥ
udveṣṭante viveṣṭante patante cotpatanti ca |
25 | nipatanti tathā bhūmau sphuranti ca sahasraśaḥ
vegāṃś cānye raṇe cakruḥ sphuranta iva pannagāḥ |
26 | te bhujā bhogibhogābhāś candanāktā viśāṃ pate
lohitārdrā bhṛśaṃ rejus tapanīyadhvajā iva |
27 | vartamāne tathā ghore saṃkule sarvatodiśam
avijñātāḥ sma yudhyante vinighnantaḥ parasparam |
28 | bhaumena rajasā kīrṇe śastrasaṃpātasaṃkule
naiva sve na pare rājan vyajñāyanta tamovṛte |
29 | tathā tad abhavad yuddhaṃ ghorarūpaṃ bhayānakam
śoṇitodā mahānadyaḥ prasasrus tatra cāsakṛt |
30 | śīrṣapāṣāṇasaṃchannāḥ keśaśaivalaśādvalāḥ
asthisaṃghātasaṃkīrṇā dhanuḥśaravarottamāḥ |
31 | māṃsakardamapaṅkāś ca śoṇitaughāḥ sudāruṇāḥ
nadīḥ pravartayām āsur yamarāṣṭravivardhanīḥ |
32 | tā nadyo ghorarūpāś ca nayantyo yamasādanam
avagāḍhā majjayantyaḥ kṣatrasyājanayan bhayam |
33 | kravyādānāṃ naravyāghra nardatāṃ tatra tatra ha
ghoram āyodhanaṃ jajñe pretarājapuropamam |
34 | utthitāny agaṇeyāni kabandhāni samantataḥ
nṛtyanti vai bhūtagaṇāḥ saṃtṛptā māṃsaśoṇitaiḥ |
35 | pītvā ca śoṇitaṃ tatra vasāṃ pītvā ca bhārata
medomajjāvasātṛptās tṛptā māṃsasya caiva hi dhāvamānāś ca dṛśyante kākagṛdhrabalās tathā |
36 | śūrās tu samare rājan bhayaṃ tyaktvā sudustyajam
yodhavratasamākhyātāś cakruḥ karmāṇy abhītavat |
37 | śaraśaktisamākīrṇe kravyādagaṇasaṃkule
vyacaranta gaṇaiḥ śūrāḥ khyāpayantaḥ svapauruṣam |
38 | anyonyaṃ śrāvayanti sma nāmagotrāṇi bhārata
pitṛnāmāni ca raṇe gotranāmāni cābhitaḥ |
39 | śrāvayanto hi bahavas tatra yodhā viśāṃ pate
anyonyam avamṛdnantaḥ śaktitomarapaṭṭiśaiḥ |
40 | vartamāne tadā yuddhe ghorarūpe sudāruṇe
vyaṣīdat kauravī senā bhinnā naur iva sāgare |