Book 8 Chapter 30 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | tataḥ punar mahārāja madrarājam ariṃdamam
abhyabhāṣata rādheyaḥ saṃnivāryottaraṃ vacaḥ |
2 | yat tvaṃ nidarśanārthaṃ māṃ śalya jalpitavān asi
nāhaṃ śakyas tvayā vācā vibhīṣayitum āhave |
3 | yadi māṃ devatāḥ sarvā yodhayeyuḥ savāsavāḥ
tathāpi me bhayaṃ na syāt kim u pārthāt sakeśavāt |
4 | nāhaṃ bhīṣayituṃ śakyo vāṅmātreṇa kathaṃ cana
anyaṃ jānīhi yaḥ śakyas tvayā bhīṣayituṃ raṇe |
5 | nīcasya balam etāvat pāruṣyaṃ yat tvam āttha mām
aśakto 'smadguṇān prāptuṃ valgase bahu durmate |
6 | na hi karṇaḥ samudbhūto bhayārtham iha māriṣa
vikramārtham ahaṃ jāto yaśorthaṃ ca tathaiva ca |
7 | idaṃ tu me tvam ekāgraḥ śṛṇu madrajanādhipa
saṃnidhau dhṛtarāṣṭrasya procyamānaṃ mayā śrutam |
8 | deśāṃś ca vividhāṃś citrān pūrvavṛttāṃś ca pārthivān
brāhmaṇāḥ kathayantaḥ sma dhṛtarāṣṭram upāsate |
9 | tatra vṛddhaḥ purāvṛttāḥ kathāḥ kāś cid dvijottamaḥ
bāhlīkadeśaṃ madrāṃś ca kutsayan vākyam abravīt |
10 | bahiṣkṛtā himavatā gaṅgayā ca tiraskṛtāḥ
sarasvatyā yamunayā kurukṣetreṇa cāpi ye |
11 | pañcānāṃ sindhuṣaṣṭhānāṃ nadīnāṃ ye 'ntar āśritāḥ
tān dharmabāhyān aśucīn bāhlīkān parivarjayet |
12 | govardhano nāma vaṭaḥ subhāṇḍaṃ nāma catvaram
etad rājakuladvāram ākumāraḥ smarāmy aham |
13 | kāryeṇātyarthagāḍhena bāhlīkeṣūṣitaṃ mayā
tata eṣāṃ samācāraḥ saṃvāsād vidito mama |
14 | śākalaṃ nāma nagaram āpagā nāma nimnagā
jartikā nāma bāhlīkās teṣāṃ vṛttaṃ suninditam |
15 | dhānāgauḍāsave pītvā gomāṃsaṃ laśunaiḥ saha
apūpamāṃsavāṭyānām āśinaḥ śīlavarjitāḥ |
16 | hasanti gānti nṛtyanti strībhir mattā vivāsasaḥ
nagarāgāravapreṣu bahir mālyānulepanāḥ |
17 | mattāvagītair vividhaiḥ kharoṣṭraninadopamaiḥ
āhur anyonyam uktāni prabruvāṇā madotkaṭāḥ |
18 | hā hate hā hatety eva svāmibhartṛhateti ca
ākrośantyaḥ pranṛtyanti mandāḥ parvasv asaṃyatāḥ |
19 | teṣāṃ kilāvaliptānāṃ nivasan kurujāṅgale
kaś cid bāhlīkamukhyānāṃ nātihṛṣṭamanā jagau |
20 | sā nūnaṃ bṛhatī gaurī sūkṣmakambalavāsinī
mām anusmaratī śete bāhlīkaṃ kuruvāsinam |
21 | śatadrukanadīṃ tīrtvā tāṃ ca ramyām irāvatīm
gatvā svadeśaṃ drakṣyāmi sthūlaśaṅkhāḥ śubhāḥ striyaḥ |
22 | manaḥśilojjvalāpāṅgā gauryas trikakudāñjanāḥ
kevalājinasaṃvītāḥ kūrdantyaḥ priyadarśanāḥ |
23 | mṛdaṅgānakaśaṅkhānāṃ mardalānāṃ ca nisvanaiḥ
kharoṣṭrāśvataraiś caiva mattā yāsyāmahe sukham |
24 | śamīpīlukarīrāṇāṃ vaneṣu sukhavartmasu
apūpān saktupiṇḍīś ca khādanto mathitānvitāḥ |
25 | pathiṣu prabalā bhūtvā kadāsamṛdite 'dhvani
khalopahāraṃ kurvāṇās tāḍayiṣyāma bhūyasaḥ |
26 | evaṃ hīneṣu vrātyeṣu bāhlīkeṣu durātmasu
kaś cetayāno nivasen muhūrtam api mānavaḥ |
27 | īdṛśā brāhmaṇenoktā bāhlīkā moghacāriṇaḥ
yeṣāṃ ṣaḍbhāgahartā tvam ubhayoḥ śubhapāpayoḥ |
28 | ity uktvā brāhmaṇaḥ sādhur uttaraṃ punar uktavān
bāhlīkeṣv avinīteṣu procyamānaṃ nibodhata |
29 | tatra sma rākṣasī gāti sadā kṛṣṇacaturdaśīm
nagare śākale sphīte āhatya niśi dundubhim |
30 | kadā vā ghoṣikā gāthāḥ punar gāsyanti śākale
gavyasya tṛptā māṃsasya pītvā gauḍaṃ mahāsavam |
31 | gaurībhiḥ saha nārībhir bṛhatībhiḥ svalaṃkṛtāḥ
palāṇḍugaṇḍūṣayutān khādante caiḍakān bahūn |
32 | vārāhaṃ kaukkuṭaṃ māṃsaṃ gavyaṃ gārdabham auṣṭrakam
aiḍaṃ ca ye na khādanti teṣāṃ janma nirarthakam |
33 | iti gāyanti ye mattāḥ śīdhunā śākalāvataḥ
sabālavṛddhāḥ kūrdantas teṣu vṛttaṃ kathaṃ bhavet |
34 | iti śalya vijānīhi hanta bhūyo bravīmi te
yad anyo 'py uktavān asmān brāhmaṇaḥ kurusaṃsadi |
35 | pañca nadyo vahanty etā yatra pīluvanāny api
śatadruś ca vipāśā ca tṛtīyerāvatī tathā candrabhāgā vitastā ca sindhuṣaṣṭhā bahir gatāḥ |
36 | āraṭṭā nāma te deśā naṣṭadharmān na tān vrajet
vrātyānāṃ dāsamīyānāṃ videhānām ayajvanām |
37 | na devāḥ pratigṛhṇanti pitaro brāhmaṇās tathā
teṣāṃ pranaṣṭadharmāṇāṃ bāhlīkānām iti śrutiḥ |
38 | brāhmaṇena tathā proktaṃ viduṣā sādhusaṃsadi
kāṣṭhakuṇḍeṣu bāhlīkā mṛṇmayeṣu ca bhuñjate saktuvāṭyāvalipteṣu śvādilīḍheṣu nirghṛṇāḥ |
39 | āvikaṃ cauṣṭrikaṃ caiva kṣīraṃ gārdabham eva ca
tadvikārāṃś ca bāhlīkāḥ khādanti ca pibanti ca |
40 | putrasaṃkariṇo jālmāḥ sarvānnakṣīrabhojanāḥ
āraṭṭā nāma bāhlīkā varjanīyā vipaścitā |
41 | uta śalya vijānīhi hanta bhūyo bravīmi te
yad anyo 'py uktavān sabhyo brāhmaṇaḥ kurusaṃsadi |
42 | yugaṃdhare payaḥ pītvā proṣya cāpy acyutasthale
tadvad bhūtilaye snātvā kathaṃ svargaṃ gamiṣyati |
43 | pañca nadyo vahanty etā yatra niḥsṛtya parvatāt
āraṭṭā nāma bāhlīkā na teṣv āryo dvyahaṃ vaset |
44 | bahiś ca nāma hlīkaś ca vipāśāyāṃ piśācakau
tayor apatyaṃ bāhlīkā naiṣā sṛṣṭiḥ prajāpateḥ |
45 | kāraskarān mahiṣakān kaliṅgān kīkaṭāṭavīn
karkoṭakān vīrakāṃś ca durdharmāṃś ca vivarjayet |
46 | iti tīrthānusartāraṃ rākṣasī kā cid abravīt
ekarātrā śamīgehe maholūkhalamekhalā |
47 | āraṭṭā nāma te deśā bāhlīkā nāma te janāḥ
vasātisindhusauvīrā iti prāyo vikutsitāḥ |
48 | uta śalya vijānīhi hanta bhūyo bravīmi te
ucyamānaṃ mayā samyak tad ekāgramanāḥ śṛṇu |
49 | brāhmaṇaḥ śilpino geham abhyagacchat purātithiḥ
ācāraṃ tatra saṃprekṣya prītaḥ śilpinam abravīt |
50 | mayā himavataḥ śṛṅgam ekenādhyuṣitaṃ ciram
dṛṣṭāś ca bahavo deśā nānādharmasamākulāḥ |
51 | na ca kena ca dharmeṇa virudhyante prajā imāḥ
sarve hi te 'bruvan dharmaṃ yathoktaṃ vedapāragaiḥ |
52 | aṭatā tu sadā deśān nānādharmasamākulān
āgacchatā mahārāja bāhlīkeṣu niśāmitam |
53 | tatraiva brāhmaṇo bhūtvā tato bhavati kṣatriyaḥ
vaiśyaḥ śūdraś ca bāhlīkas tato bhavati nāpitaḥ |
54 | nāpitaś ca tato bhūtvā punar bhavati brāhmaṇaḥ
dvijo bhūtvā ca tatraiva punar dāso 'pi jāyate |
55 | bhavaty ekaḥ kule vipraḥ śiṣṭānye kāmacāriṇaḥ
gāndhārā madrakāś caiva bāhlīkāḥ ke 'py acetasaḥ |
56 | etan mayā śrutaṃ tatra dharmasaṃkarakārakam
kṛtsnām aṭitvā pṛthivīṃ bāhlīkeṣu viparyayaḥ |
57 | uta śalya vijānīhi hanta bhūyo bravīmi te
yad apy anyo 'bravīd vākyaṃ bāhlīkānāṃ vikutsitam |
58 | satī purā hṛtā kā cid āraṭṭā kila dasyubhiḥ
adharmataś copayātā sā tān abhyaśapat tataḥ |
59 | bālāṃ bandhumatīṃ yan mām adharmeṇopagacchatha
tasmān nāryo bhaviṣyanti bandhakyo vai kuleṣu vaḥ na caivāsmāt pramokṣyadhvaṃ ghorāt pāpān narādhamāḥ |
60 | kuravaḥ sahapāñcālāḥ śālvā matsyāḥ sanaimiṣāḥ
kosalāḥ kāśayo 'ṅgāś ca kaliṅgā magadhās tathā |
61 | cedayaś ca mahābhāgā dharmaṃ jānanti śāśvatam
nānādeśeṣu santaś ca prāyo bāhyā layād ṛte |
62 | ā matsyebhyaḥ kurupāñcāladeśyā; ā naimiṣāc cedayo ye viśiṣṭāḥ
dharmaṃ purāṇam upajīvanti santo; madrān ṛte pañcanadāṃś ca jihmān |
63 |
evaṃ vidvan dharmakathāṃś ca rājaṃs; tūṣṇīṃbhūto jaḍavac chalya bhūyāḥ
tvaṃ tasya goptā ca janasya rājā; ṣaḍbhāgahartā śubhaduṣkṛtasya |
64 | atha vā duṣkṛtasya tvaṃ hartā teṣām arakṣitā
rakṣitā puṇyabhāg rājā prajānāṃ tvaṃ tv apuṇyabhāk |
65 | pūjyamāne purā dharme sarvadeśeṣu śāśvate
dharmaṃ pāñcanadaṃ dṛṣṭvā dhig ity āha pitāmahaḥ |
66 | vrātyānāṃ dāśamīyānāṃ kṛte 'py aśubhakarmaṇām
iti pāñcanadaṃ dharmam avamene pitāmahaḥ svadharmastheṣu varṇeṣu so 'py etaṃ nābhipūjayet |
67 | uta śalya vijānīhi hanta bhūyo bravīmi te
kalmāṣapādaḥ sarasi nimajjan rākṣaso 'bravīt |
68 | kṣatriyasya malaṃ bhaikṣaṃ brāhmaṇasyānṛtaṃ malam
malaṃ pṛthivyā bāhlīkāḥ strīṇāṃ madrastriyo malam |
69 | nimajjamānam uddhṛtya kaś cid rājā niśācaram
apṛcchat tena cākhyātaṃ proktavān yan nibodha tat |
70 | mānuṣāṇāṃ malaṃ mlecchā mlecchānāṃ mauṣṭikā malam
mauṣṭikānāṃ malaṃ śaṇḍāḥ śaṇḍānāṃ rājayājakāḥ |
71 | rājayājakayājyānāṃ madrakāṇāṃ ca yan malam
tad bhaved vai tava malaṃ yady asmān na vimuñcasi |
72 | iti rakṣopasṛṣṭeṣu viṣavīryahateṣu ca
rākṣasaṃ bheṣajaṃ proktaṃ saṃsiddhaṃ vacanottaram |
73 |
brāhmaṃ pāñcālāḥ kauraveyāḥ svadharmaḥ; satyaṃ matsyāḥ śūrasenāś ca yajñaḥ
prācyā dāsā vṛṣalā dākṣiṇātyāḥ; stenā bāhlīkāḥ saṃkarā vai surāṣṭrāḥ |
74 | kṛtaghnatā paravittāpahāraḥ; surāpānaṃ gurudārāvamarśaḥ
yeṣāṃ dharmas tān prati nāsty adharma; āraṭṭakān pāñcanadān dhig astu |
75 | ā pāñcālebhyaḥ kuravo naimiṣāś ca; matsyāś caivāpy atha jānanti dharmam
kaliṅgakāś cāṅgakā māgadhāś ca; śiṣṭān dharmān upajīvanti vṛddhāḥ |
76 | prācīṃ diśaṃ śritā devā jātavedaḥpurogamāḥ
dakṣiṇāṃ pitaro guptāṃ yamena śubhakarmaṇā |
77 | pratīcīṃ varuṇaḥ pāti pālayann asurān balī
udīcīṃ bhagavān somo brahmaṇyo brāhmaṇaiḥ saha |
78 | rakṣaḥpiśācān himavān guhyakān gandhamādanaḥ
dhruvaḥ sarvāṇi bhūtāni viṣṇur lokāñ janārdanaḥ |
79 | iṅgitajñāś ca magadhāḥ prekṣitajñāś ca kosalāḥ
ardhoktāḥ kurupāñcālāḥ śālvāḥ kṛtsnānuśāsanāḥ pārvatīyāś ca viṣamā yathaiva girayas tathā |
80 | sarvajñā yavanā rājañ śūrāś caiva viśeṣataḥ
mlecchāḥ svasaṃjñāniyatā nānukta itaro janaḥ |
81 | pratirabdhās tu bāhlīkā na ca ke cana madrakāḥ
sa tvam etādṛśaḥ śalya nottaraṃ vaktum arhasi |
82 | etaj jñātvā joṣam āssva pratīpaṃ mā sma vai kṛthāḥ
sa tvāṃ pūrvam ahaṃ hatvā haniṣye keśavārjunau |
83 | śalya uvāca |
83 | āturāṇāṃ parityāgaḥ svadārasutavikrayaḥ
aṅgeṣu vartate karṇa yeṣām adhipatir bhavān |
84 | rathātirathasaṃkhyāyāṃ yat tvā bhīṣmas tadābravīt
tān viditvātmano doṣān nirmanyur bhava mā krudhaḥ |
85 | sarvatra brāhmaṇāḥ santi santi sarvatra kṣatriyāḥ
vaiśyāḥ śūdrās tathā karṇa striyaḥ sādhvyaś ca suvratāḥ |
86 | ramante copahāsena puruṣāḥ puruṣaiḥ saha
anyonyam avatakṣanto deśe deśe samaithunāḥ |
87 | paravācyeṣu nipuṇaḥ sarvo bhavati sarvadā
ātmavācyaṃ na jānīte jānann api vimuhyati |
88 | saṃjaya uvāca |
88 | karṇo 'pi nottaraṃ prāha śalyo 'py abhimukhaḥ parān
punaḥ prahasya rādheyaḥ punar yāhīty acodayat |