Book 8 Chapter 23 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | putras tava mahārāja madrarājam idaṃ vacaḥ
vinayenopasaṃgamya praṇayād vākyam abravīt |
2 | satyavrata mahābhāga dviṣatām aghavardhana
madreśvara raṇe śūra parasainyabhayaṃkara |
3 | śrutavān asi karṇasya bruvato vadatāṃ vara
yathā nṛpatisiṃhānāṃ madhye tvāṃ varayaty ayam |
4 | tasmāt pārthavināśārthaṃ hitārthaṃ mama caiva hi
sārathyaṃ rathināṃ śreṣṭha sumanāḥ kartum arhasi |
5 | asyābhīśugraho loke nānyo 'sti bhavatā samaḥ
sa pātu sarvataḥ karṇaṃ bhavān brahmeva śaṃkaram |
6 | pārthasya sacivaḥ kṛṣṇo yathābhīśugraho varaḥ
tathā tvam api rādheyaṃ sarvataḥ paripālaya |
7 | bhīṣmo droṇaḥ kṛpaḥ karṇo bhavān bhojaś ca vīryavān
śakuniḥ saubalo drauṇir aham eva ca no balam eṣām eva kṛto bhāgo navadhā pṛtanāpate |
8 | naiva bhāgo 'tra bhīṣmasya droṇasya ca mahātmanaḥ
tābhyām atītya tau bhāgau nihatā mama śatravaḥ |
9 | vṛddhau hi tau naravyāghrau chalena nihatau ca tau
kṛtvā nasukaraṃ karma gatau svargam ito 'nagha |
10 | tathānye puruṣavyāghrāḥ parair vinihatā yudhi
asmadīyāś ca bahavaḥ svargāyopagatā raṇe tyaktvā prāṇān yathāśakti ceṣṭāḥ kṛtvā ca puṣkalāḥ |
11 | karṇo hy eko mahābāhur asmatpriyahite rataḥ
bhavāṃś ca puruṣavyāghra sarvalokamahārathaḥ tasmiñ jayāśā vipulā mama madrajanādhipa |
12 | pārthasya samare kṛṣṇo yathābhīśuvaragrahaḥ
tena yukto raṇe pārtho rakṣyamāṇaś ca pārthiva yāni karmāṇi kurute pratyakṣāṇi tathaiva te |
13 | pūrvaṃ na samare hy evam avadhīd arjuno ripūn
ahany ahani madreśa drāvayan dṛśyate yudhi |
14 | bhāgo 'vaśiṣṭaḥ karṇasya tava caiva mahādyute
taṃ bhāgaṃ saha karṇena yugapan nāśayāhave |
15 | sūryāruṇau yathā dṛṣṭvā tamo naśyati māriṣa
tathā naśyantu kaunteyāḥ sapāñcālāḥ sasṛñjayāḥ |
16 | rathānāṃ pravaraḥ karṇo yantṝṇāṃ pravaro bhavān
saṃnipātaḥ samo loke bhavator nāsti kaś cana |
17 | yathā sarvāsv avasthāsu vārṣṇeyaḥ pāti pāṇḍavam
tathā bhavān paritrātu karṇaṃ vaikartanaṃ raṇe |
18 | tvayā sārathinā hy eṣa apradhṛṣyo bhaviṣyati
devatānām api raṇe saśakrāṇāṃ mahīpate kiṃ punaḥ pāṇḍaveyānāṃ mātiśaṅkīr vaco mama |
19 | duryodhanavacaḥ śrutvā śalyaḥ krodhasamanvitaḥ
triśikhāṃ bhrukuṭīṃ kṛtvā dhunvan hastau punaḥ punaḥ |
20 | krodharakte mahānetre parivartya mahābhujaḥ
kulaiśvaryaśrutibalair dṛptaḥ śalyo 'bravīd idam |
21 | avamanyase māṃ gāndhāre dhruvaṃ māṃ pariśaṅkase
yan māṃ bravīṣi visrabdhaṃ sārathyaṃ kriyatām iti |
22 | asmatto 'bhyadhikaṃ karṇaṃ manyamānaḥ praśaṃsasi
na cāhaṃ yudhi rādheyaṃ gaṇaye tulyam ātmanā |
23 | ādiśyatām abhyadhiko mamāṃśaḥ pṛthivīpate
tam ahaṃ samare hatvā gamiṣyāmi yathāgatam |
24 | atha vāpy eka evāhaṃ yotsyāmi kurunandana
paśya vīryaṃ mamādya tvaṃ saṃgrāme dahato ripūn |
25 | na cābhikāmān kauravya vidhāya hṛdaye pumān
asmadvidhaḥ pravarteta mā mā tvam atiśaṅkithāḥ |
26 | yudhi cāpy avamāno me na kartavyaḥ kathaṃ cana
paśya hīmau mama bhujau vajrasaṃhananopamau |
27 | dhanuḥ paśya ca me citraṃ śarāṃś cāśīviṣopamān
rathaṃ paśya ca me kḷptaṃ sadaśvair vātavegitaiḥ gadāṃ ca paśya gāndhāre hemapaṭṭavibhūṣitām |
28 | dārayeyaṃ mahīṃ kruddho vikireyaṃ ca parvatān
śoṣayeyaṃ samudrāṃś ca tejasā svena pārthiva |
29 | tan mām evaṃvidhaṃ jānan samartham arinigrahe
kasmād yunakṣi sārathye nyūnasyādhirather nṛpa |
30 | na nāma dhuri rājendra prayoktuṃ tvam ihārhasi
na hi pāpīyasaḥ śreyān bhūtvā preṣyatvam utsahe |
31 | yo hy abhyupagataṃ prītyā garīyāṃsaṃ vaśe sthitam
vaśe pāpīyaso dhatte tat pāpam adharottaram |
32 | brāhmaṇā brahmaṇā sṛṣṭā mukhāt kṣatram athorasaḥ
ūrubhyām asṛjad vaiśyāñ śūdrān padbhyām iti śrutiḥ tebhyo varṇaviśeṣāś ca pratilomānulomajāḥ |
33 | athānyonyasya saṃyogāc cāturvarṇyasya bhārata
goptāraḥ saṃgrahītāro dātāraḥ kṣatriyāḥ smṛtāḥ |
34 | yājanādhyāpanair viprā viśuddhaiś ca pratigrahaiḥ
lokasyānugrahārthāya sthāpitā brahmaṇā bhuvi |
35 | kṛṣiś ca pāśupālyaṃ ca viśāṃ dānaṃ ca sarvaśaḥ
brahmakṣatraviśāṃ śūdrā vihitāḥ paricārakāḥ |
36 | brahmakṣatrasya vihitāḥ sūtā vai paricārakāḥ
na viṭśūdrasya tatraiva śṛṇu vākyaṃ mamānagha |
37 | so 'haṃ mūrdhāvasiktaḥ san rājarṣikulasaṃbhavaḥ
mahārathaḥ samākhyātaḥ sevyaḥ stavyaś ca bandinām |
38 | so 'ham etādṛśo bhūtvā nehārikulamardana
sūtaputrasya saṃgrāme sārathyaṃ kartum utsahe |
39 | avamānam ahaṃ prāpya na yotsyāmi kathaṃ cana
āpṛcchya tvādya gāndhāre gamiṣyāmi yathāgatam |
40 | evam uktvā naravyāghraḥ śalyaḥ samitiśobhanaḥ
utthāya prayayau tūrṇaṃ rājamadhyād amarṣitaḥ |
41 | praṇayād bahumānāc ca taṃ nigṛhya sutas tava
abravīn madhuraṃ vākyaṃ sāma sarvārthasādhakam |
42 | yathā śalya tvam ātthedam evam etad asaṃśayam
abhiprāyas tu me kaś cit taṃ nibodha janeśvara |
43 | na karṇo 'bhyadhikas tvattaḥ śaṅke naiva kathaṃ cana
na hi madreśvaro rājā kuryād yad anṛtaṃ bhavet |
44 | ṛtam eva hi pūrvās te vahanti puruṣottamāḥ
tasmād ārtāyaniḥ prokto bhavān iti matir mama |
45 | śalyabhūtaś ca śatrūṇāṃ yasmāt tvaṃ bhuvi mānada
tasmāc chalyeti te nāma kathyate pṛthivīpate |
46 | yad eva vyāhṛtaṃ pūrvaṃ bhavatā bhūridakṣiṇa
tad eva kuru dharmajña madarthaṃ yad yad ucyase |
47 | na ca tvatto hi rādheyo na cāham api vīryavān
vṛṇīmas tvāṃ hayāgryāṇāṃ yantāram iti saṃyuge |
48 | yathā hy abhyadhikaṃ karṇaṃ guṇais tāta dhanaṃjayāt
vāsudevād api tvāṃ ca loko 'yam iti manyate |
49 | karṇo hy abhyadhikaḥ pārthād astrair eva nararṣabha
bhavān apy adhikaḥ kṛṣṇād aśvayāne bale tathā |
50 | yathāśvahṛdayaṃ veda vāsudevo mahāmanāḥ
dviguṇaṃ tvaṃ tathā vettha madrarāja na saṃśayaḥ |
51 | śalya uvāca |
51 | yan mā bravīṣi gāndhāre madhye sainyasya kaurava
viśiṣṭaṃ devakīputrāt prītimān asmy ahaṃ tvayi |
52 | eṣa sārathyam ātiṣṭhe rādheyasya yaśasvinaḥ
yudhyataḥ pāṇḍavāgryeṇa yathā tvaṃ vīra manyase |
53 | samayaś ca hi me vīra kaś cid vaikartanaṃ prati
utsṛjeyaṃ yathāśraddham ahaṃ vāco 'sya saṃnidhau |
54 | saṃjaya uvāca |
54 | tatheti rājan putras te saha karṇena bhārata
abravīn madrarājasya sutaṃ bharatasattama |