Book 8 Chapter 7 | |
1 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
1 | senāpatyaṃ tu saṃprāpya karṇo vaikartanas tadā
tathoktaś ca svayaṃ rājñā snigdhaṃ bhrātṛsamaṃ vacaḥ |
2 | yogam ājñāpya senāyā āditye 'bhyudite tadā
akarot kiṃ mahāprājñas tan mamācakṣva saṃjaya |
3 | saṃjaya uvāca |
3 | karṇasya matam ājñāya putras te bharatarṣabha
yogam ājñāpayām āsa nāndītūryapuraḥsaram |
4 | mahaty apararātre tu tava putrasya māriṣa
yogo yogeti sahasā prādurāsīn mahāsvanaḥ |
5 | nāgānāṃ kalpamānānāṃ rathānāṃ ca varūthinām
saṃnahyatāṃ padātīnāṃ vājināṃ ca viśāṃ pate |
6 | krośatāṃ cāpi yodhānāṃ tvaritānāṃ parasparam
babhūva tumulaḥ śabdo divaspṛk sumahāṃs tadā |
7 | tataḥ śvetapatākena bālārkākāravājinā
hemapṛṣṭhena dhanuṣā hastikakṣyeṇa ketunā |
8 | tūṇena śarapūrṇena sāṅgadena varūthinā
śataghnīkiṅkiṇīśaktiśūlatomaradhāriṇā |
9 | kārmukeṇopapannena vimalādityavarcasā
rathenātipatākena sūtaputro vyadṛśyata |
10 | dhamantaṃ vārijaṃ tāta hemajālavibhūṣitam
vidhunvānaṃ mahac cāpaṃ kārtasvaravibhūṣitam |
11 | dṛṣṭvā karṇaṃ maheṣvāsaṃ rathasthaṃ rathināṃ varam
bhānumantam ivodyantaṃ tamo ghnantaṃ sahasraśaḥ |
12 | na bhīṣmavyasanaṃ ke cin nāpi droṇasya māriṣa
nānyeṣāṃ puruṣavyāghra menire tatra kauravāḥ |
13 | tatas tu tvarayan yodhāñ śaṅkhaśabdena māriṣa
karṇo niṣkāsayām āsa kauravāṇāṃ varūthinīm |
14 | vyūhaṃ vyūhya maheṣvāso mākaraṃ śatrutāpanaḥ
pratyudyayau tadā karṇaḥ pāṇḍavān vijigīṣayā |
15 | makarasya tu tuṇḍe vai karṇo rājan vyavasthitaḥ
netrābhyāṃ śakuniḥ śūra ulūkaś ca mahārathaḥ |
16 | droṇaputras tu śirasi grīvāyāṃ sarvasodarāḥ
madhye duryodhano rājā balena mahatā vṛtaḥ |
17 | vāme pāde tu rājendra kṛtavarmā vyavasthitaḥ
nārāyaṇabalair yukto gopālair yuddhadurmadaḥ |
18 | pāde tu dakṣiṇe rājan gautamaḥ satyavikramaḥ
trigartaiś ca maheṣvāsair dākṣiṇātyaiś ca saṃvṛtaḥ |
19 | anupādas tu yo vāmas tatra śalyo vyavasthitaḥ
mahatyā senayā sārdhaṃ madradeśasamutthayā |
20 | dakṣiṇe tu mahārāja suṣeṇaḥ satyasaṃgaraḥ
vṛto rathasahasraiś ca dantināṃ ca śatais tathā |
21 | pucche āstāṃ mahāvīrau bhrātarau pārthivau tadā
citrasenaś ca citraś ca mahatyā senayā vṛtau |
22 | tataḥ prayāte rājendra karṇe naravarottame
dhanaṃjayam abhiprekṣya dharmarājo 'bravīd idam |
23 | paśya pārtha mahāsenāṃ dhārtarāṣṭrasya saṃyuge
karṇena nirmitāṃ vīra guptāṃ vīrair mahārathaiḥ |
24 | hatavīratamā hy eṣā dhārtarāṣṭrī mahācamūḥ
phalguśeṣā mahābāho tṛṇais tulyā matā mama |
25 | eko hy atra maheṣvāsaḥ sūtaputro vyavasthitaḥ
sadevāsuragandharvaiḥ sakiṃnaramahoragaiḥ carācarais tribhir lokair yo 'jayyo rathināṃ varaḥ |
26 | taṃ hatvādya mahābāho vijayas tava phalguna
uddhṛtaś ca bhavec chalyo mama dvādaśavārṣikaḥ evaṃ jñātvā mahābāho vyūhaṃ vyūha yathecchasi |
27 | bhrātus tad vacanaṃ śrutvā pāṇḍavaḥ śvetavāhanaḥ
ardhacandreṇa vyūhena pratyavyūhata tāṃ camūm |
28 | vāmapārśve 'bhavad rājan bhīmaseno vyavasthitaḥ
dakṣiṇe ca maheṣvāso dhṛṣṭadyumno mahābalaḥ |
29 | madhye vyūhasya sākṣāt tu pāṇḍavaḥ kṛṣṇasārathiḥ
nakulaḥ sahadevaś ca dharmarājaś ca pṛṣṭhataḥ |
30 | cakrarakṣau tu pāñcālyau yudhāmanyūttamaujasau
nārjunaṃ jahatur yuddhe pālyamānau kirīṭinā |
31 | śeṣā nṛpatayo vīrāḥ sthitā vyūhasya daṃśitāḥ
yathābhāvaṃ yathotsāhaṃ yathāsattvaṃ ca bhārata |
32 | evam etan mahāvyūhaṃ vyūhya bhārata pāṇḍavāḥ
tāvakāś ca maheṣvāsā yuddhāyaiva mano dadhuḥ |
33 | dṛṣṭvā vyūḍhāṃ tava camūṃ sūtaputreṇa saṃyuge
nihatān pāṇḍavān mene tava putraḥ sahānvayaḥ |
34 | tathaiva pāṇḍavīṃ senāṃ vyūḍhāṃ dṛṣṭvā yudhiṣṭhiraḥ
dhārtarāṣṭrān hatān mene sakarṇān vai janādhipa |
35 | tataḥ śaṅkhāś ca bheryaś ca paṇavānakagomukhāḥ
sahasaivābhyahanyanta saśabdāś ca samantataḥ |
36 | senayor ubhayo rājan prāvādyanta mahāsvanāḥ
siṃhanādaś ca saṃjajñe śūrāṇāṃ jayagṛddhinām |
37 | hayaheṣitaśabdāś ca vāraṇānāṃ ca bṛṃhitam
rathanemisvanāś cogrāḥ saṃbabhūvur janādhipa |
38 | na droṇavyasanaṃ kaś cij jānīte bharatarṣabha
dṛṣṭvā karṇaṃ maheṣvāsaṃ mukhe vyūhasya daṃśitam |
39 | ubhe sene mahāsattve prahṛṣṭanarakuñjare
yoddhukāme sthite rājan hantum anyonyam añjasā |
40 | tatra yattau susaṃrabdhau dṛṣṭvānyonyaṃ vyavasthitau
anīkamadhye rājendra rejatuḥ karṇapāṇḍavau |
41 | nṛtyamāne tu te sene sameyātāṃ parasparam
tayoḥ pakṣaiḥ prapakṣaiś ca nirjagmur vai yuyutsavaḥ |
42 | tataḥ pravavṛte yuddhaṃ naravāraṇavājinām
rathināṃ ca mahārāja anyonyaṃ nighnatāṃ dṛḍham |