Book 8 Chapter 6 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | hate droṇe maheṣvāse tasminn ahani bhārata
kṛte ca moghasaṃkalpe droṇaputre mahārathe |
2 | dravamāṇe mahārāja kauravāṇāṃ bale tathā
vyūhya pārthaḥ svakaṃ sainyam atiṣṭhad bhrātṛbhiḥ saha |
3 | tam avasthitam ājñāya putras te bharatarṣabha
dravac ca svabalaṃ dṛṣṭvā pauruṣeṇa nyavārayat |
4 | svam anīkam avasthāpya bāhuvīrye vyavasthitaḥ
yuddhvā ca suciraṃ kālaṃ pāṇḍavaiḥ saha bhārata |
5 | labdhalakṣaiḥ parair hṛṣṭair vyāyacchadbhiś ciraṃ tadā
saṃdhyākālaṃ samāsādya pratyāhāram akārayat |
6 | kṛtvāvahāraṃ sainyānāṃ praviśya śibiraṃ svakam
kuravo 'tmahitaṃ mantraṃ mantrayāṃ cakrire tadā |
7 | paryaṅkeṣu parārdhyeṣu spardhyāstaraṇavatsu ca
varāsaneṣūpaviṣṭāḥ sukhaśayyāsv ivāmarāḥ |
8 | tato duryodhano rājā sāmnā paramavalgunā
tān ābhāṣya maheṣvāsān prāptakālam abhāṣata |
9 | matiṃ matimatāṃ śreṣṭhāḥ sarve prabrūta māciram
evaṃ gate tu yat kāryaṃ bhavet kāryakaraṃ nṛpāḥ |
10 | evam ukte narendreṇa narasiṃhā yuyutsavaḥ
cakrur nānāvidhāś ceṣṭāḥ siṃhāsanagatās tadā |
11 | teṣāṃ niśamyeṅgitāni yuddhe prāṇāñ juhūṣatām
samudvīkṣya mukhaṃ rājño bālārkasamavarcasaḥ ācāryaputro medhāvī vākyajño vākyam ādade |
12 | rāgo yogas tathā dākṣyaṃ nayaś cety arthasādhakāḥ
upāyāḥ paṇḍitaiḥ proktāḥ sarve daivasamāśritāḥ |
13 | lokapravīrā ye 'smākaṃ devakalpā mahārathāḥ
nītimantas tathā yuktā dakṣā raktāś ca te hatāḥ |
14 | na tv eva kāryaṃ nairāśyam asmābhir vijayaṃ prati
sunītair iha sarvārthair daivam apy anulomyate |
15 | te vayaṃ pravaraṃ nṝṇāṃ sarvair guṇagaṇair yutam
karṇaṃ senāpatiṃ kṛtvā pramathiṣyāmahe ripūn |
16 | tato duryodhanaḥ prītaḥ priyaṃ śrutvā vacas tadā
prītisaṃskārasaṃyuktaṃ tathyam ātmahitaṃ śubham |
17 | svaṃ manaḥ samavasthāpya bāhuvīryam upāśritaḥ
duryodhano mahārāja rādheyam idam abravīt |
18 | karṇa jānāmi te vīryaṃ sauhṛdaṃ ca paraṃ mayi
tathāpi tvāṃ mahābāho pravakṣyāmi hitaṃ vacaḥ |
19 | śrutvā yatheṣṭaṃ ca kuru vīra yat tava rocate
bhavān prājñatamo nityaṃ mama caiva parā gatiḥ |
20 | bhīṣmadroṇāv atirathau hatau senāpatī mama
senāpatir bhavān astu tābhyāṃ draviṇavattaraḥ |
21 | vṛddhau ca tau maheṣvāsau sāpekṣau ca dhanaṃjaye
mānitau ca mayā vīrau rādheya vacanāt tava |
22 | pitāmahatvaṃ saṃprekṣya pāṇḍuputrā mahāraṇe
rakṣitās tāta bhīṣmeṇa divasāni daśaiva ha |
23 | nyastaśastre ca bhavati hato bhīṣmaḥ pitāmahaḥ
śikhaṇḍinaṃ puraskṛtya phalgunena mahāhave |
24 | hate tasmin mahābhāge śaratalpagate tadā
tvayokte puruṣavyāghra droṇo hy āsīt puraḥsaraḥ |
25 | tenāpi rakṣitāḥ pārthāḥ śiṣyatvād iha saṃyuge
sa cāpi nihato vṛddho dhṛṣṭadyumnena satvaram |
26 | nihatābhyāṃ pradhānābhyāṃ tābhyām amitavikrama
tvatsamaṃ samare yodhaṃ nānyaṃ paśyāmi cintayan |
27 | bhavān eva tu naḥ śakto vijayāya na saṃśayaḥ
pūrvaṃ madhye ca paścāc ca tavaiva viditaṃ hi tat |
28 | sa bhavān dhuryavat saṃkhye dhuram udvoḍhum arhasi
abhiṣecaya senānye svayam ātmānam ātmanā |
29 | devatānāṃ yathā skandaḥ senānīḥ prabhur avyayaḥ
tathā bhavān imāṃ senāṃ dhārtarāṣṭrīṃ bibhartu me jahi śatrugaṇān sarvān mahendra iva dānavān |
30 | avasthitaṃ raṇe jñātvā pāṇḍavās tvāṃ mahāratham
draviṣyanti sapāñcālā viṣṇuṃ dṛṣṭveva dānavāḥ tasmāt tvaṃ puruṣavyāghra prakarṣethā mahācamūm |
31 | bhavaty avasthite yat te pāṇḍavā gatacetasaḥ
bhaviṣyanti sahāmātyāḥ pāñcālaiḥ sṛñjayaiḥ saha |
32 | yathā hy abhyuditaḥ sūryaḥ pratapan svena tejasā
vyapohati tamas tīvraṃ tathā śatrūn vyapoha naḥ |
33 | karṇa uvāca |
33 | uktam etan mayā pūrvaṃ gāndhāre tava saṃnidhau
jeṣyāmi pāṇḍavān rājan saputrān sajanārdanān |
34 | senāpatir bhaviṣyāmi tavāhaṃ nātra saṃśayaḥ
sthiro bhava mahārāja jitān viddhi ca pāṇḍavān |
35 | saṃjaya uvāca |
35 | evam ukto mahātejās tato duryodhano nṛpaḥ
uttasthau rājabhiḥ sārdhaṃ devair iva śatakratuḥ senāpatyena satkartuṃ karṇaṃ skandam ivāmarāḥ |
36 | tato 'bhiṣiṣicus tūrṇaṃ vidhidṛṣṭena karmaṇā
duryodhanamukhā rājan rājāno vijayaiṣiṇaḥ śātakaumbhamayaiḥ kumbhair māheyaiś cābhimantritaiḥ |
37 | toyapūrṇair viṣāṇaiś ca dvīpikhaḍgamaharṣabhaiḥ
maṇimuktāmayaiś cānyaiḥ puṇyagandhais tathauṣadhaiḥ |
38 | audumbare samāsīnam āsane kṣaumasaṃvṛtam
śāstradṛṣṭena vidhinā saṃbhāraiś ca susaṃbhṛtaiḥ |
39 | jaya pārthān sagovindān sānugāṃs tvaṃ mahāhave
iti taṃ bandinaḥ prāhur dvijāś ca bharatarṣabha |
40 | jahi pārthān sapāñcālān rādheya vijayāya naḥ
udyann iva sadā bhānus tamāṃsy ugrair gabhastibhiḥ |
41 | na hy alaṃ tvad visṛṣṭānāṃ śarāṇāṃ te sakeśavāḥ
kṛtaghnāḥ sūryaraśmīnāṃ jvalatām iva darśane |
42 | na hi pārthāḥ sapāñcālāḥ sthātuṃ śaktās tavāgrataḥ
āttaśastrasya samare mahendrasyeva dānavāḥ |
43 | abhiṣiktas tu rādheyaḥ prabhayā so 'mitaprabhaḥ
vyatyaricyata rūpeṇa divākara ivāparaḥ |
44 | senāpatyena rādheyam abhiṣicya sutas tava
amanyata tadātmānaṃ kṛtārthaṃ kālacoditaḥ |
45 | karṇo 'pi rājan saṃprāpya senāpatyam ariṃdamaḥ
yogam ājñāpayām āsa sūryasyodayanaṃ prati |
46 | tava putrair vṛtaḥ karṇaḥ śuśubhe tatra bhārata
devair iva yathā skandaḥ saṃgrāme tārakāmaye |