Book 7 Chapter 170 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | tataḥ sa kadanaṃ cakre ripūṇāṃ droṇanandanaḥ
yugānte sarvabhūtānāṃ kālasṛṣṭa ivāntakaḥ |
2 | dhvajadrumaṃ śastraśṛṅgaṃ hatanāgamahāśilam
aśvakiṃpuruṣākīrṇaṃ śarāsanalatāvṛtam |
3 | śūlakravyādasaṃghuṣṭaṃ bhūtayakṣagaṇākulam
nihatya śātravān bhallaiḥ so 'cinod dehaparvatam |
4 | tato vegena mahatā vinadya sa nararṣabhaḥ
pratijñāṃ śrāvayām āsa punar eva tavātmajam |
5 | yasmād yudhyantam ācāryaṃ dharmakañcukam āsthitaḥ
muñca śastram iti prāha kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ |
6 | tasmāt saṃpaśyatas tasya drāvayiṣyāmi vāhinīm
vidrāvya satyaṃ hantāsmi pāpaṃ pāñcālyam eva tu |
7 | sarvān etān haniṣyāmi yadi yotsyanti māṃ raṇe
satyaṃ te pratijānāmi parāvartaya vāhinīm |
8 | tac chrutvā tava putras tu vāhinīṃ paryavartayat
siṃhanādena mahatā vyapohya sumahad bhayam |
9 | tataḥ samāgamo rājan kurupāṇḍavasenayoḥ
punar evābhavat tīvraḥ pūrṇasāgarayor iva |
10 | saṃrabdhā hi sthirībhūtā droṇaputreṇa kauravāḥ
udagrāḥ pāṇḍupāñcālā droṇasya nidhanena ca |
11 | teṣāṃ paramahṛṣṭānāṃ jayam ātmani paśyatām
saṃrabdhānāṃ mahāvegaḥ prādurāsīd raṇājire |
12 | yathā śiloccaye śailaḥ sāgare sāgaro yathā
pratihanyeta rājendra tathāsan kurupāṇḍavāḥ |
13 | tataḥ śaṅkhasahasrāṇi bherīṇām ayutāni ca
avādayanta saṃhṛṣṭāḥ kurupāṇḍavasainikāḥ |
14 | tato nirmathyamānasya sāgarasyeva nisvanaḥ
abhavat tasya sainyasya sumahān adbhutopamaḥ |
15 | prāduścakre tato drauṇir astraṃ nārāyaṇaṃ tadā
abhisaṃdhāya pāṇḍūnāṃ pāñcālānāṃ ca vāhinīm |
16 | prādurāsaṃs tato bāṇā dīptāgrāḥ khe sahasraśaḥ
pāṇḍavān bhakṣayiṣyanto dīptāsyā iva pannagāḥ |
17 | te diśaḥ khaṃ ca sainyaṃ ca samāvṛṇvan mahāhave
muhūrtād bhāskarasyeva rājaṃl lokaṃ gabhastayaḥ |
18 | tathāpare dyotamānā jyotīṃṣīvāmbare 'male
prādurāsan mahīpāla kārṣṇāyasamayā guḍāḥ |
19 | caturdiśaṃ vicitrāś ca śataghnyo 'tha hutāśadāḥ
cakrāṇi ca kṣurāntāni maṇḍalānīva bhāsvataḥ |
20 | śastrākṛtibhir ākīrṇam atīva bharatarṣabha
dṛṣṭvāntarikṣam āvignāḥ pāṇḍupāñcālasṛñjayāḥ |
21 | yathā yathā hy ayudhyanta pāṇḍavānāṃ mahārathāḥ
tathā tathā tad astraṃ vai vyavardhata janādhipa |
22 | vadhyamānās tathāstreṇa tena nārāyaṇena vai
dahyamānānaleneva sarvato 'bhyarditā raṇe |
23 | yathā hi śiśirāpāye dahet kakṣaṃ hutāśanaḥ
tathā tad astraṃ pāṇḍūnāṃ dadāha dhvajinīṃ prabho |
24 | āpūryamāṇenāstreṇa sainye kṣīyati cābhibho
jagāma paramaṃ trāsaṃ dharmaputro yudhiṣṭhiraḥ |
25 | dravamāṇaṃ tu tat sainyaṃ dṛṣṭvā vigatacetanam
madhyasthatāṃ ca pārthasya dharmaputro 'bravīd idam |
26 | dhṛṣṭadyumna palāyasva saha pāñcālasenayā
sātyake tvaṃ ca gacchasva vṛṣṇyandhakavṛto gṛhān |
27 | vāsudevo 'pi dharmātmā kariṣyaty ātmanaḥ kṣamam
upadeṣṭuṃ samartho 'yaṃ lokasya kim utātmanaḥ |
28 | saṃgrāmas tu na kartavyaḥ sarvasainyān bravīmi vaḥ
ahaṃ hi saha sodaryaiḥ pravekṣye havyavāhanam |
29 | bhīṣmadroṇārṇavaṃ tīrtvā saṃgrāmaṃ bhīrudustaram
avasatsyāmy asalile sagaṇo drauṇigoṣpade |
30 | kāmaḥ saṃpadyatām asya bībhatsor āśu māṃ prati
kalyāṇavṛtta ācāryo mayā yudhi nipātitaḥ |
31 | yena bālaḥ sa saubhadro yuddhānām aviśāradaḥ
samarthair bahubhiḥ krūrair ghātito nābhipālitaḥ |
32 | yenāvibruvatā praśnaṃ tathā kṛṣṇā sabhāṃ gatā
upekṣitā saputreṇa dāsabhāvaṃ niyacchatī |
33 | jighāṃsur dhārtarāṣṭraś ca śrānteṣv aśveṣu phalgunam
kavacena tathā yukto rakṣārthaṃ saindhavasya ca |
34 | yena brahmāstraviduṣā pāñcālāḥ satyajinmukhāḥ
kurvāṇā majjaye yatnaṃ samūlā vinipātitāḥ |
35 | yena pravrājyamānāś ca rājyād vayam adharmataḥ
nivāryamāṇenāsmābhir anugantuṃ tad eṣitāḥ |
36 | yo 'sāv atyantam asmāsu kurvāṇaḥ sauhṛdaṃ param
hatas tadarthe maraṇaṃ gamiṣyāmi sabāndhavaḥ |
37 | evaṃ bruvati kaunteye dāśārhas tvaritas tataḥ
nivārya sainyaṃ bāhubhyām idaṃ vacanam abravīt |
38 | śīghraṃ nyasyata śastrāṇi vāhebhyaś cāvarohata
eṣa yogo 'tra vihitaḥ pratighāto mahātmanā |
39 | dvipāśvasyandanebhyaś ca kṣitiṃ sarve 'varohata
evam etan na vo hanyād astraṃ bhūmau nirāyudhān |
40 | yathā yathā hi yudhyante yodhā hy astrabalaṃ prati
tathā tathā bhavanty ete kauravā balavattarāḥ |
41 | nikṣepsyanti ca śastrāṇi vāhanebhyo 'varuhya ye
tān naitad astraṃ saṃgrāme nihaniṣyati mānavān |
42 | ye tv etat pratiyotsyanti manasāpīha ke cana
nihaniṣyati tān sarvān rasātalagatān api |
43 | te vacas tasya tac chrutvā vāsudevasya bhārata
īṣuḥ sarve 'stram utsraṣṭuṃ manobhiḥ karaṇena ca |
44 | tata utsraṣṭukāmāṃs tān astrāṇy ālakṣya pāṇḍavaḥ
bhīmaseno 'bravīd rājann idaṃ saṃharṣayan vacaḥ |
45 | na kathaṃ cana śastrāṇi moktavyānīha kena cit
aham āvārayiṣyāmi droṇaputrāstram āśugaiḥ |
46 | atha vāpy anayā gurvyā hemavigrahayā raṇe
kālavad vicariṣyāmi drauṇer astraṃ viśātayan |
47 | na hi me vikrame tulyaḥ kaś cid asti pumān iha
yathaiva savitus tulyaṃ jyotir anyan na vidyate |
48 | paśyadhvaṃ me dṛḍhau bāhū nāgarājakaropamā
samarthau parvatasyāpi śaiśirasya nipātane |
49 | nāgāyutasamaprāṇo hy aham eko nareṣv iha
śakro yathā pratidvaṃdvo divi deveṣu viśrutaḥ |
50 | adya paśyata me vīryaṃ bāhvoḥ pīnāṃsayor yudhi
jvalamānasya dīptasya drauṇer astrasya vāraṇe |
51 | yadi nārāyaṇāstrasya pratiyoddhā na vidyate
adyainaṃ pratiyotsyāmi paśyatsu kurupāṇḍuṣu |
52 | evam uktvā tato bhīmo droṇaputram ariṃdamaḥ
abhyayān meghaghoṣeṇa rathenādityavarcasā |
53 | sa enam iṣujālena laghutvāc chīghravikramaḥ
nimeṣamātreṇāsādya kuntīputro 'bhyavākirat |
54 | tato drauṇiḥ prahasyainam udāsam abhibhāṣya ca
avākirat pradīptāgraiḥ śarais tair abhimantritaiḥ |
55 | pannagair iva dīptāsyair vamadbhir analaṃ raṇe
avakīrṇo 'bhavat pārthaḥ sphuliṅgair iva kāñcanaiḥ |
56 | tasya rūpam abhūd rājan bhīmasenasya saṃyuge
khadyotair āvṛtasyeva parvatasya dinakṣaye |
57 | tad astraṃ droṇaputrasya tasmin pratisamasyati
avardhata mahārāja yathāgnir aniloddhataḥ |
58 | vivardhamānam ālakṣya tad astraṃ bhīmavikramam
pāṇḍusainyam ṛte bhīmaṃ sumahad bhayam āviśat |
59 | tataḥ śastrāṇi te sarve samutsṛjya mahītale
avārohan rathebhyaś ca hastyaśvebhyaś ca sarvaśaḥ |
60 | teṣu nikṣiptaśastreṣu vāhanebhyaś cyuteṣu ca
tad astravīryaṃ vipulaṃ bhīmamūrdhany athāpatat |
61 | hāhākṛtāni bhūtāni pāṇḍavāś ca viśeṣataḥ
bhīmasenam apaśyanta tejasā saṃvṛtaṃ tadā |