Book 7 Chapter 166 | |
1 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
1 | adharmeṇa hataṃ śrutvā dhṛṣṭadyumnena saṃjaya
brāhmaṇaṃ pitaraṃ vṛddham aśvatthāmā kim abravīt |
2 | mānuṣaṃ vāruṇāgneyaṃ brāhmam astraṃ ca vīryavān
aindraṃ nārāyaṇaṃ caiva yasmin nityaṃ pratiṣṭhitam |
3 | tam adharmeṇa dharmiṣṭhaṃ dhṛṣṭadyumnena saṃjaya
śrutvā nihatam ācāryam aśvatthāmā kim abravīt |
4 | yena rāmād avāpyeha dhanurvedaṃ mahātmanā
proktāny astrāṇi divyāni putrāya gurukāṅkṣiṇe |
5 | ekam eva hi loke 'sminn ātmano guṇavattaram
icchanti putraṃ puruṣā loke nānyaṃ kathaṃ cana |
6 | ācāryāṇāṃ bhavanty eva rahasyāni mahātmanām
tāni putrāya vā dadyuḥ śiṣyāyānugatāya vā |
7 | sa śilpaṃ prāpya tat sarvaṃ saviśeṣaṃ ca saṃjaya
śūraḥ śāradvatīputraḥ saṃkhye droṇād anantaraḥ |
8 | rāmasyānumataḥ śāstre puraṃdarasamo yudhi
kārtavīryasamo vīrye bṛhaspatisamo matau |
9 | mahīdharasamo dhṛtyā tejasāgnisamo yuvā
samudra iva gāmbhīrye krodhe sarpaviṣopamaḥ |
10 | sa rathī prathamo loke dṛḍhadhanvā jitaklamaḥ
śīghro 'nila ivākrande caran kruddha ivāntakaḥ |
11 | asyatā yena saṃgrāme dharaṇyabhinipīḍitā
yo na vyathati saṃgrāme vīraḥ satyaparākramaḥ |
12 | vedasnāto vratasnāto dhanurvede ca pāragaḥ
mahodadhir ivākṣobhyo rāmo dāśarathir yathā |
13 | tam adharmeṇa dharmiṣṭhaṃ dhṛṣṭadyumnena saṃyuge
śrutvā nihatam ācāryam aśvatthāmā kim abravīt |
14 | dhṛṣṭadyumnasya yo mṛtyuḥ sṛṣṭas tena mahātmanā
yathā droṇasya pāñcālyo yajñasenasuto 'bhavat |
15 | taṃ nṛśaṃsena pāpena krūreṇātyalpadarśinā
śrutvā nihatam ācāryam aśvatthāmā kim abravīt |
16 | saṃjaya uvāca |
16 | chadmanā nihataṃ śrutvā pitaraṃ pāpakarmaṇā
bāṣpeṇāpūryata drauṇī roṣeṇa ca nararṣabha |
17 | tasya kruddhasya rājendra vapur divyam adṛśyata
antakasyeva bhūtāni jihīrṣoḥ kālaparyaye |
18 | aśrupūrṇe tato netre apamṛjya punaḥ punaḥ
uvāca kopān niḥśvasya duryodhanam idaṃ vacaḥ |
19 | pitā mama yathā kṣudrair nyastaśastro nipātitaḥ
dharmadhvajavatā pāpaṃ kṛtaṃ tad viditaṃ mama anāryaṃ sunṛśaṃsasya dharmaputrasya me śrutam |
20 | yuddheṣv api pravṛttānāṃ dhruvau jayaparājayau
dvayam etad bhaved rājan vadhas tatra praśasyate |
21 | nyāyavṛtto vadho yas tu saṃgrāme yudhyato bhavet
na sa duḥkhāya bhavati tathā dṛṣṭo hi sa dvijaḥ |
22 | gataḥ sa vīralokāya pitā mama na saṃśayaḥ
na śocyaḥ puruṣavyāghras tathā sa nidhanaṃ gataḥ |
23 | yat tu dharmapravṛttaḥ san keśagrahaṇam āptavān
paśyatāṃ sarvasainyānāṃ tan me marmāṇi kṛntati |
24 | kāmāt krodhād avajñānād darpād bālyena vā punaḥ
vaidharmikāni kurvanti tathā paribhavena ca |
25 | tad idaṃ pārṣateneha mahad ādharmikaṃ kṛtam
avajñāya ca māṃ nūnaṃ nṛśaṃsena durātmanā |
26 | tasyānubandhaṃ sa draṣṭā dhṛṣṭadyumnaḥ sudāruṇam
anāryaṃ paramaṃ kṛtvā mithyāvādī ca pāṇḍavaḥ |
27 | yo hy asau chadmanācāryaṃ śastraṃ saṃnyāsayat tadā
tasyādya dharmarājasya bhūmiḥ pāsyati śoṇitam |
28 | sarvopāyair yatiṣyāmi pāñcālānām ahaṃ vadhe
dhṛṣṭadyumnaṃ ca samare hantāhaṃ pāpakāriṇam |
29 | karmaṇā yena teneha mṛdunā dāruṇena vā
pāñcālānāṃ vadhaṃ kṛtvā śāntiṃ labdhāsmi kaurava |
30 | yadarthaṃ puruṣavyāghra putram icchanti mānavāḥ
pretya ceha ca saṃprāptaṃ trāṇāya mahato bhayāt |
31 | pitrā tu mama sāvasthā prāptā nirbandhunā yathā
mayi śailapratīkāśe putre śiṣye ca jīvati |
32 | dhiṅ mamāstrāṇi divyāni dhig bāhū dhik parākramam
yan māṃ droṇaḥ sutaṃ prāpya keśagrahaṇam āptavān |
33 | sa tathāhaṃ kariṣyāmi yathā bharatasattama
paralokagatasyāpi gamiṣyāmy anṛṇaḥ pituḥ |
34 | āryeṇa tu na vaktavyā kadā cit stutir ātmanaḥ
pitur vadham amṛṣyaṃs tu vakṣyāmy adyeha pauruṣam |
35 | adya paśyantu me vīryaṃ pāṇḍavāḥ sajanārdanāḥ
mṛdnataḥ sarvasainyāni yugāntam iva kurvataḥ |
36 | na hi devā na gandharvā nāsurā na ca rākṣasāḥ
adya śaktā raṇe jetuṃ rathasthaṃ māṃ nararṣabha |
37 | mad anyo nāsti loke 'sminn arjunād vāstravittamaḥ
ahaṃ hi jvalatāṃ madhye mayūkhānām ivāṃśumān prayoktā devasṛṣṭānām astrāṇāṃ pṛtanāgataḥ |
38 | kṛśāśvatanayā hy adya matprayuktā mahāmṛdhe
darśayanto 'tmano vīryaṃ pramathiṣyanti pāṇḍavān |
39 | adya sarvā diśo rājan dhārābhir iva saṃkulāḥ
āvṛtāḥ patribhis tīkṣṇair draṣṭāro māmakair iha |
40 | kiran hi śarajālāni sarvato bhairavasvaram
śatrūn nipātayiṣyāmi mahāvāta iva drumān |
41 | na ca jānāti bībhatsus tad astraṃ na janārdanaḥ
na bhīmaseno na yamau na ca rājā yudhiṣṭhiraḥ |
42 | na pārṣato durātmāsau na śikhaṇḍī na sātyakiḥ
yad idaṃ mayi kauravya sakalyaṃ sanivartanam |
43 | nārāyaṇāya me pitrā praṇamya vidhipūrvakam
upahāraḥ purā datto brahmarūpa upasthite |
44 | taṃ svayaṃ pratigṛhyātha bhagavān sa varaṃ dadau
vavre pitā me paramam astraṃ nārāyaṇaṃ tataḥ |
45 | athainam abravīd rājan bhagavān devasattamaḥ
bhavitā tvatsamo nānyaḥ kaś cid yudhi naraḥ kva cit |
46 | na tv idaṃ sahasā brahman prayoktavyaṃ kathaṃ cana
na hy etad astram anyatra vadhāc chatror nivartate |
47 | na caitac chakyate jñātuṃ ko na vadhyed iti prabho
avadhyam api hanyād dhi tasmān naitat prayojayet |
48 | vadhaḥ saṃkhye dravaś caiva śastrāṇāṃ ca visarjanam
prayācanaṃ ca śatrūṇāṃ gamanaṃ śaraṇasya ca |
49 | ete praśamane yogā mahāstrasya paraṃtapa
sarvathā pīḍito hi syād avadhyān pīḍayan raṇe |
50 | taj jagrāha pitā mahyam abravīc caiva sa prabhuḥ
tvaṃ varṣiṣyasi divyāni śastravarṣāṇy anekaśaḥ anenāstreṇa saṃgrāme tejasā ca jvaliṣyasi |
51 | evam uktvā sa bhagavān divam ācakrame prabhuḥ
etan nārāyaṇād astraṃ tat prāptaṃ mama bandhunā |
52 | tenāhaṃ pāṇḍavāṃś caiva pāñcālān matsyakekayān
vidrāvayiṣyāmi raṇe śacīpatir ivāsurān |
53 | yathā yathāham iccheyaṃ tathā bhūtvā śarā mama
nipateyuḥ sapatneṣu vikramatsv api bhārata |
54 | yatheṣṭam aśmavarṣeṇa pravarṣiṣye raṇe sthitaḥ
ayomukhaiś ca vihagair drāvayiṣye mahārathān paraśvadhāṃś ca vividhān prasakṣye 'ham asaṃśayam |
55 | so 'haṃ nārāyaṇāstreṇa mahatā śatrutāpana
śatrūn vidhvaṃsayiṣyāmi kadarthīkṛtya pāṇḍavān |
56 | mitrabrahmagurudveṣī jālmakaḥ suvigarhitaḥ
pāñcālāpasadaś cādya na me jīvan vimokṣyate |
57 | tac chrutvā droṇaputrasya paryavartata vāhinī
tataḥ sarve mahāśaṅkhān dadhmuḥ puruṣasattamāḥ |
58 | bherīś cābhyahanan hṛṣṭā ḍiṇḍimāṃś ca sahasraśaḥ
tathā nanāda vasudhā khuranemiprapīḍitā sa śabdas tumulaḥ khaṃ dyāṃ pṛthivīṃ ca vyanādayat |
59 | taṃ śabdaṃ pāṇḍavāḥ śrutvā parjanyaninadopamam
sametya rathināṃ śreṣṭhāḥ sahitāḥ saṃnyamantrayan |
60 | tathoktvā droṇaputro 'pi tadopaspṛśya bhārata
prāduścakāra tad divyam astraṃ nārāyaṇaṃ tadā |