Book 7 Chapter 162
1	saṃjaya uvāca
1	te tathaiva mahārāja daṃśitā raṇamūrdhani saṃdhyāgataṃ sahasrāṃśum ādityam upatasthire
2	udite tu sahasrāṃśau taptakāñcanasaprabhe prakāśiteṣu lokeṣu punar yuddham avartata
3	dvaṃdvāni yāni tatrāsan saṃsaktāni purodayāt tāny evābhyudite sūrye samasajjanta bhārata
4	rathair hayā hayair nāgāḥ pādātāś cāpi kuñjaraiḥ hayā hayaiḥ samājagmuḥ pādātāś ca padātibhiḥ saṃsaktāś ca viyuktāś ca yodhāḥ saṃnyapatan raṇe
5	te rātrau kṛtakarmāṇaḥ śrāntāḥ sūryasya tejasā kṣutpipāsāparītāṅgā visaṃjñā bahavo 'bhavan
6	śaṅkhabherīmṛdaṅgānāṃ kuñjarāṇāṃ ca garjatām visphāritavikṛṣṭānāṃ kārmukāṇāṃ ca kūjatām
7	śabdaḥ samabhavad rājan divispṛg bharatarṣabha dravatāṃ ca padātīnāṃ śastrāṇāṃ vinipātyatām
8	hayānāṃ heṣatāṃ caiva rathānāṃ ca nivartatām krośatāṃ garjatāṃ caiva tadāsīt tumulaṃ mahat
9	vivṛddhas tumulaḥ śabdo dyām agacchan mahāsvanaḥ nānāyudhanikṛttānāṃ ceṣṭatām āturaḥ svanaḥ
10	bhūmāv aśrūyata mahāṃs tadāsīt kṛpaṇaṃ mahat patatāṃ patitānāṃ ca pattyaśvarathahastinām
11	teṣu sarveṣv anīkeṣu vyatiṣakteṣv anekaśaḥ sve svāñ jaghnuḥ pare svāṃś ca sve parāṃś ca parān pare
12	vīrabāhuvisṛṣṭāś ca yodheṣu ca gajeṣu ca asayaḥ pratyadṛśyanta vāsasāṃ nejaneṣv iva
13	udyatapratipiṣṭānāṃ khaḍgānāṃ vīrabāhubhiḥ sa eva śabdas tadrūpo vāsasāṃ nijyatām iva
14	ardhāsibhis tathā khaḍgais tomaraiḥ saparaśvadhaiḥ nikṛṣṭayuddhaṃ saṃsaktaṃ mahad āsīt sudāruṇam
15	gajāśvakāyaprabhavāṃ naradehapravāhinīm śastramatsyasusaṃpūrṇāṃ māṃsaśoṇitakardamām
16	ārtanādasvanavatīṃ patākāvastraphenilām nadīṃ prāvartayan vīrāḥ paralokapravāhinīm
17	śaraśaktyarditāḥ klāntā rātrimūḍhālpacetasaḥ viṣṭabhya sarvagātrāṇi vyatiṣṭhan gajavājinaḥ saṃśuṣkavadanā vīrāḥ śirobhiś cārukuṇḍalaiḥ
18	yuddhopakaraṇaiś cānyais tatra tatra prakāśitaiḥ kravyādasaṃghair ākīrṇaṃ mṛtair ardhamṛtair api nāsīd rathapathas tatra sarvam āyodhanaṃ prati
19	majjatsu cakreṣu rathān sattvam āsthāya vājinaḥ kathaṃ cid avahañ śrāntā vepamānāḥ śarārditāḥ kulasattvabalopetā vājino vāraṇopamāḥ
20	vihvalaṃ tat samudbhrāntaṃ sabhayaṃ bhāratāturam balam āsīt tadā sarvam ṛte droṇārjunāv ubhau
21	tāv evāstāṃ nilayanaṃ tāv ārtāyanam eva ca tāv evānye samāsādya jagmur vaivasvatakṣayam
22	āvignam abhavat sarvaṃ kauravāṇāṃ mahad balam pāñcālānāṃ ca saṃsaktaṃ na prājñāyata kiṃ cana
23	antakākrīḍasadṛśe bhīrūṇāṃ bhayavardhane pṛthivyāṃ rājavaṃśānām utthite mahati kṣaye
24	na tatra karṇaṃ na droṇaṃ nārjunaṃ na yudhiṣṭhiram na bhīmasenaṃ na yamau na pāñcālyaṃ na sātyakim
25	na ca duḥśāsanaṃ drauṇiṃ na duryodhanasaubalau na kṛpaṃ madrarājaṃ vā kṛtavarmāṇam eva ca
26	na cānyān naiva cātmānaṃ na kṣitiṃ na diśas tathā paśyāma rājan saṃsaktān sainyena rajasāvṛtān
27	saṃbhrānte tumule ghore rajomeghe samutthite dvitīyām iva saṃprāptām amanyanta niśāṃ tadā
28	na jñāyante kauraveyā na pāñcālā na pāṇḍavāḥ na diśo na divaṃ norvīṃ na samaṃ viṣamaṃ tathā
29	hastasaṃsparśam āpannān parān vāpy atha vā svakān nyapātayaṃs tadā yuddhe narāḥ sma vijayaiṣiṇaḥ
30	uddhūtatvāt tu rajasaḥ prasekāc choṇitasya ca praśaśāma rajo bhaumaṃ śīghratvād anilasya ca
31	tatra nāgā hayā yodhā rathino 'tha padātayaḥ pārijātavanānīva vyarocan rudhirokṣitāḥ
32	tato duryodhanaḥ karṇo droṇo duḥśāsanas tathā pāṇḍavaiḥ samasajjanta caturbhiś caturo rathāḥ
33	duryodhanaḥ saha bhrātrā yamābhyāṃ samasajjata vṛkodareṇa rādheyo bhāradvājena cārjunaḥ
34	tad ghoraṃ mahad āścaryaṃ sarve praikṣan samantataḥ ratharṣabhāṇām ugrāṇāṃ saṃnipātam amānuṣam
35	rathamārgair vicitraiś ca vicitrarathasaṃkulam apaśyan rathino yuddhaṃ vicitraṃ citrayodhinām
36	yatamānāḥ parākrāntāḥ parasparajigīṣavaḥ jīmūtā iva gharmānte śaravarṣair avākiran
37	te rathān sūryasaṃkāśān āsthitāḥ puruṣarṣabhāḥ aśobhanta yathā meghāḥ śāradāḥ samupasthitāḥ
38	spardhinas te maheṣvāsāḥ kṛtayatnā dhanurdharāḥ abhyagacchaṃs tathānyonyaṃ mattā gajavṛṣā iva
39	na nūnaṃ dehabhedo 'sti kāle tasmin samāgate yatra sarve na yugapad vyaśīryanta mahārathāḥ
40	bāhubhiś caraṇaiś chinnaiḥ śirobhiś cārukuṇḍalaiḥ kārmukair viśikhaiḥ prāsaiḥ khaḍgaiḥ paraśupaṭṭiśaiḥ
41	nālīkakṣuranārācair nakharaiḥ śaktitomaraiḥ anyaiś ca vividhākārair dhautaiḥ praharaṇottamaiḥ
42	citraiś ca vividhākāraiḥ śarīrāvaraṇair api vicitraiś ca rathair bhagnair hataiś ca gajavājibhiḥ
43	śūnyaiś ca nagarākārair hatayodhadhvajai rathaiḥ amanuṣyair hayais trastaiḥ kṛṣyamāṇais tatas tataḥ
44	vātāyamānair asakṛd dhatavīrair alaṃkṛtaiḥ vyajanaiḥ kaṅkaṭaiś caiva dhvajaiś ca vinipātitaiḥ
45	chatrair ābharaṇair vastrair mālyaiś ca susugandhibhiḥ hāraiḥ kirīṭair mukuṭair uṣṇīṣaiḥ kiṅkiṇīgaṇaiḥ
46	urasyair maṇibhir niṣkaiś cūḍāmaṇibhir eva ca āsīd āyodhanaṃ tatra nabhas tārāgaṇair iva
47	tato duryodhanasyāsīn nakulena samāgamaḥ amarṣitena kruddhasya kruddhenāmarṣitasya ca
48	apasavyaṃ cakārātha mādrīputras tavātmajam kirañ śaraśatair hṛṣṭas tatra nādo mahān abhūt
49	apasavyaṃ kṛtaḥ saṃkhye bhrātṛvyenātyamarṣiṇā so 'marṣitas tam apy ājau praticakre 'pasavyataḥ
50	tataḥ praticikīrṣantam apasavyaṃ tu te sutam nyavārayata tejasvī nakulaś citramārgavit
51	sarvato vinivāryainaṃ śarajālena pīḍayan vimukhaṃ nakulaś cakre tat sainyāḥ samapūjayan
52	tiṣṭha tiṣṭheti nakulo babhāṣe tanayaṃ tava saṃsmṛtya sarvaduḥkhāni tava durmantritena ca