Book 7 Chapter 158 | |
1 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
1 | karṇaduryodhanādīnāṃ śakuneḥ saubalasya ca
apanītaṃ mahat tāta tava caiva viśeṣataḥ |
2 | yad ājānīta tāṃ śaktim ekaghnīṃ satataṃ raṇe
anivāryām asahyāṃ ca devair api savāsavaiḥ |
3 | sā kimarthaṃ na karṇena pravṛtte samare purā
na devakīsute muktā phalgune vāpi saṃjaya |
4 | saṃjaya uvāca |
4 | saṃgrāmād vinivṛttānāṃ sarveṣāṃ no viśāṃ pate
rātrau kurukulaśreṣṭha mantro 'yaṃ samajāyata |
5 | prabhātamātre śvobhūte keśavāyārjunāya vā
śaktir eṣā vimoktavyā karṇa karṇeti nityaśaḥ |
6 | tataḥ prabhātasamaye rājan karṇasya daivataiḥ
anyeṣāṃ caiva yodhānāṃ sā buddhir naśyate punaḥ |
7 | daivam eva paraṃ manye yat karṇo hastasaṃsthayā
na jaghāna raṇe pārthaṃ kṛṣṇaṃ vā devakīsutam |
8 | tasya hastasthitā śaktiḥ kālarātrir ivodyatā
daivopahatabuddhitvān na tāṃ karṇo vimuktavān |
9 | kṛṣṇe vā devakīputre mohito devamāyayā
pārthe vā śakrakalpe vai vadhārthaṃ vāsavīṃ prabho |
10 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
10 | daivenaiva hatā yūyaṃ svabuddhyā keśavasya ca
gatā hi vāsavī hatvā tṛṇabhūtaṃ ghaṭotkacam |
11 | karṇaś ca mama putrāś ca sarve cānye ca pārthivāḥ
anena duṣpraṇītena gatā vaivasvatakṣayam |
12 | bhūya eva tu me śaṃsa yathā yuddham avartata
kurūṇāṃ pāṇḍavānāṃ ca haiḍimbe nihate tadā |
13 | ye ca te 'bhyadravan droṇaṃ vyūḍhānīkāḥ prahāriṇaḥ
sṛñjayāḥ saha pāñcālais te 'py akurvan kathaṃ raṇam |
14 | saumadatter vadhād droṇam āyastaṃ saindhavasya ca
amarṣāj jīvitaṃ tyaktvā gāhamānaṃ varūthinīm |
15 | jṛmbhamāṇam iva vyāghraṃ vyāttānanam ivāntakam
kathaṃ pratyudyayur droṇam asyantaṃ pāṇḍusṛñjayāḥ |
16 | ācāryaṃ ye ca te 'rakṣan duryodhanapurogamāḥ
drauṇikarṇakṛpās tāta te 'py akurvan kim āhave |
17 | bhāradvājaṃ jighāṃsantau savyasācivṛkodarau
samārchan māmakā yuddhe kathaṃ saṃjaya śaṃsa me |
18 | sindhurājavadheneme ghaṭotkacavadhena te
amarṣitāḥ susaṃkruddhā raṇaṃ cakruḥ kathaṃ niśi |
19 | saṃjaya uvāca |
19 | hate ghaṭotkace rājan karṇena niśi rākṣase
praṇadatsu ca hṛṣṭeṣu tāvakeṣu yuyutsuṣu |
20 | āpatatsu ca vegena vadhyamāne bale 'pi ca
vigāḍhāyāṃ rajanyāṃ ca rājā dainyaṃ paraṃ gataḥ |
21 | abravīc ca mahābāhur bhīmasenaṃ paraṃtapaḥ
āvāraya mahābāho dhārtarāṣṭrasya vāhinīm haiḍimbasyābhighātena moho mām āviśan mahān |
22 | evaṃ bhīmaṃ samādiśya svarathe samupāviśat
aśrupūrṇamukho rājā niḥśvasaṃś ca punaḥ punaḥ kaśmalaṃ prāviśad ghoraṃ dṛṣṭvā karṇasya vikramam |
23 | taṃ tathā vyathitaṃ dṛṣṭvā kṛṣṇo vacanam abravīt
mā vyathāṃ kuru kaunteya naitat tvayy upapadyate vaiklavyaṃ bharataśreṣṭha yathā prākṛtapūruṣe |
24 | uttiṣṭha rājan yudhyasva vaha gurvīṃ dhuraṃ vibho
tvayi vaiklavyam āpanne saṃśayo vijaye bhavet |
25 | śrutvā kṛṣṇasya vacanaṃ dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ
vimṛjya netre pāṇibhyāṃ kṛṣṇaṃ vacanam abravīt |
26 | viditā te mahābāho dharmāṇāṃ paramā gatiḥ
brahmahatyāphalaṃ tasya yaḥ kṛtaṃ nāvabudhyate |
27 | asmākaṃ hi vanasthānāṃ haiḍimbena mahātmanā
bālenāpi satā tena kṛtaṃ sāhyaṃ janārdana |
28 | astrahetor gataṃ jñātvā pāṇḍavaṃ śvetavāhanam
asau kṛṣṇa maheṣvāsaḥ kāmyake mām upasthitaḥ uṣitaś ca sahāsmābhir yāvan nāsīd dhanaṃjayaḥ |
29 | gandhamādanayātrāyāṃ durgebhyaś ca sma tāritāḥ
pāñcālī ca pariśrāntā pṛṣṭhenoḍhā mahātmanā |
30 | ārambhāc caiva yuddhānāṃ yad eṣa kṛtavān prabho
madarthaṃ duṣkaraṃ karma kṛtaṃ tena mahātmanā |
31 | svabhāvād yā ca me prītiḥ sahadeve janārdana
saiva me dviguṇā prītī rākṣasendre ghaṭotkace |
32 | bhaktaś ca me mahābāhuḥ priyo 'syāhaṃ priyaś ca me
yena vindāmi vārṣṇeya kaśmalaṃ śokatāpitaḥ |
33 | paśya sainyāni vārṣṇeya drāvyamāṇāni kauravaiḥ
droṇakarṇau ca saṃyattau paśya yuddhe mahārathau |
34 | niśīthe pāṇḍavaṃ sainyam ābhyāṃ paśya pramarditam
gajābhyām iva mattābhyāṃ yathā naḍavanaṃ mahat |
35 | anādṛtya balaṃ bāhvor bhīmasenasya mādhava
citrāstratāṃ ca pārthasya vikramante sma kauravāḥ |
36 | eṣa droṇaś ca karṇaś ca rājā caiva suyodhanaḥ
nihatya rākṣasaṃ yuddhe hṛṣṭā nardanti saṃyuge |
37 | katham asmāsu jīvatsu tvayi caiva janārdana
haiḍimbaḥ prāptavān mṛtyuṃ sūtaputreṇa saṃgataḥ |
38 | kadarthīkṛtya naḥ sarvān paśyataḥ savyasācinaḥ
nihato rākṣasaḥ kṛṣṇa bhaimasenir mahābalaḥ |
39 | yadābhimanyur nihato dhārtarāṣṭrair durātmabhiḥ
nāsīt tatra raṇe kṛṣṇa savyasācī mahārathaḥ |
40 | niruddhāś ca vayaṃ sarve saindhavena durātmanā
nimittam abhavad droṇaḥ saputras tatra karmaṇi |
41 | upadiṣṭo vadhopāyaḥ karṇasya guruṇā svayam
vyāyacchataś ca khaḍgena dvidhā khaḍgaṃ cakāra ha |
42 | vyasane vartamānasya kṛtavarmā nṛśaṃsavat
aśvāñ jaghāna sahasā tathobhau pārṣṇisārathī tathetare maheṣvāsāḥ saubhadraṃ yudhy apātayan |
43 | alpe ca kāraṇe kṛṣṇa hato gāṇḍīvadhanvanā
saindhavo yādavaśreṣṭha tac ca nātipriyaṃ mama |
44 | yadi śatruvadhe nyāyyo bhavet kartuṃ ca pāṇḍavaiḥ
droṇakarṇau raṇe pūrvaṃ hantavyāv iti me matiḥ |
45 | etau mūlaṃ hi duḥkhānām asmākaṃ puruṣarṣabha
etau raṇe samāsādya parāśvastaḥ suyodhanaḥ |
46 | yatra vadhyo bhaved droṇaḥ sūtaputraś ca sānugaḥ
tatrāvadhīn mahābāhuḥ saindhavaṃ dūravāsinam |
47 | avaśyaṃ tu mayā kāryaḥ sūtaputrasya nigrahaḥ
tato yāsyāmy ahaṃ vīra svayaṃ karṇajighāṃsayā bhīmaseno mahābāhur droṇānīkena saṃgataḥ |
48 | evam uktvā yayau tūrṇaṃ tvaramāṇo yudhiṣṭhiraḥ
sa visphārya mahac cāpaṃ śaṅkhaṃ pradhmāpya bhairavam |
49 | tato rathasahasreṇa gajānāṃ ca śatais tribhiḥ
vājibhiḥ pañcasāhasrais trisāhasraiḥ prabhadrakaiḥ vṛtaḥ śikhaṇḍī tvarito rājānaṃ pṛṣṭhato 'nvayāt |
50 | tato bherīḥ samājaghnuḥ śaṅkhān dadhmuś ca daṃśitāḥ
pāñcālāḥ pāṇḍavāś caiva yudhiṣṭhirapurogamāḥ |
51 | tato 'bravīn mahābāhur vāsudevo dhanaṃjayam
eṣa prayāti tvarito krodhāviṣṭo yudhiṣṭhiraḥ jighāṃsuḥ sūtaputrasya tasyopekṣā na yujyate |
52 | evam uktvā hṛṣīkeśaḥ śīghram aśvān acodayat
dūraṃ ca yātaṃ rājānam anvagacchaj janārdanaḥ |
53 | taṃ dṛṣṭvā sahasā yāntaṃ sūtaputrajighāṃsayā
śokopahatasaṃkalpaṃ dahyamānam ivāgninā abhigamyābravīd vyāso dharmaputraṃ yudhiṣṭhiram |
54 | karṇam āsādya saṃgrāme diṣṭyā jīvati phalgunaḥ
savyasācivadhākāṅkṣī śaktiṃ rakṣitavān hi saḥ |
55 | na cāgād dvairathaṃ jiṣṇur diṣṭyā taṃ bharatarṣabha
sṛjetāṃ spardhināv etau divyāny astrāṇi sarvaśaḥ |
56 | vadhyamāneṣu cāstreṣu pīḍitaḥ sūtanandanaḥ
vāsavīṃ samare śaktiṃ dhruvaṃ muñced yudhiṣṭhira |
57 | tato bhavet te vyasanaṃ ghoraṃ bharatasattama
diṣṭyā rakṣo hataṃ yuddhe sūtaputreṇa mānada |
58 | vāsavīṃ kāraṇaṃ kṛtvā kālenāpahato hy asau
tavaiva kāraṇād rakṣo nihataṃ tāta saṃyuge |
59 | mā krudho bharataśreṣṭha mā ca śoke manaḥ kṛthāḥ
prāṇinām iha sarveṣām eṣā niṣṭhā yudhiṣṭhira |
60 | bhrātṛbhiḥ sahitaḥ sarvaiḥ pārthivaiś ca mahātmabhiḥ
kauravān samare rājann abhiyudhyasva bhārata pañcame divase caiva pṛthivī te bhaviṣyati |
61 | nityaṃ ca puruṣavyāghra dharmam eva vicintaya
ānṛśaṃsyaṃ tapo dānaṃ kṣamāṃ satyaṃ ca pāṇḍava |
62 | sevethāḥ paramaprīto yato dharmas tato jayaḥ
ity uktvā pāṇḍavaṃ vyāsas tatraivāntaradhīyata |