Book 7 Chapter 148 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | tataḥ karṇo raṇe dṛṣṭvā pārṣataṃ paravīrahā
ājaghānorasi śarair daśabhir marmabhedibhiḥ |
2 | prativivyādha taṃ tūrṇaṃ dhṛṣṭadyumno 'pi māriṣa
pañcabhiḥ sāyakair hṛṣṭas tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt |
3 | tāv anyonyaṃ śaraiḥ saṃkhye saṃchādya sumahārathau
punaḥ pūrṇāyatotsṛṣṭair vivyadhāte parasparam |
4 | tataḥ pāñcālamukhyasya dhṛṣṭadyumnasya saṃyuge
sārathiṃ caturaś cāśvān karṇo vivyādha sāyakaiḥ |
5 | kārmukapravaraṃ cāsya praciccheda śitaiḥ śaraiḥ
sārathiṃ cāsya bhallena rathanīḍād apātayat |
6 | dhṛṣṭadyumnas tu viratho hatāśvo hatasārathiḥ
gṛhītvā parighaṃ ghoraṃ karṇasyāśvān apīpiṣat |
7 | viddhaś ca bahubhis tena śarair āśīviṣopamaiḥ
tato yudhiṣṭhirānīkaṃ padbhyām evānvavartata āruroha rathaṃ cāpi sahadevasya māriṣa |
8 | karṇasyāpi rathe vāhān anyān sūto nyayojayat
śaṅkhavarṇān mahāvegān saindhavān sādhuvāhinaḥ |
9 | labdhalakṣyas tu rādheyaḥ pāñcālānāṃ mahārathān
abhyapīḍayad āyastaḥ śarair megha ivācalān |
10 | sā pīḍyamānā karṇena pāñcālānāṃ mahācamūḥ
saṃprādravat susaṃtrastā siṃhenevārditā mṛgī |
11 | patitās turagebhyaś ca gajebhyaś ca mahītale
rathebhyaś ca narās tūrṇam adṛśyanta tatas tataḥ |
12 | dhāvamānasya yodhasya kṣurapraiḥ sa mahāmṛdhe
bāhū ciccheda vai karṇaḥ śiraś caiva sakuṇḍalam |
13 | ūrū ciccheda cānyasya gajasthasya viśāṃ pate
vājipṛṣṭhagatasyāpi bhūmiṣṭhasya ca māriṣa |
14 | nājñāsiṣur dhāvamānā bahavaś ca mahārathāḥ
saṃchinnāny ātmagātrāṇi vāhanāni ca saṃyuge |
15 | te vadhyamānāḥ samare pāñcālāḥ sṛñjayaiḥ saha
tṛṇapraspandanāc cāpi sūtaputraṃ sma menire |
16 | api svaṃ samare yodhaṃ dhāvamānaṃ vicetasaḥ
karṇam evābhyamanyanta tato bhītā dravanti te |
17 | tāny anīkāni bhagnāni dravamāṇāni bhārata
abhyadravad drutaṃ karṇaḥ pṛṣṭhato vikirañ śarān |
18 | avekṣamāṇās te 'nyonyaṃ susaṃmūḍhā vicetasaḥ
nāśaknuvann avasthātuṃ kālyamānā mahātmanā |
19 | karṇenābhyāhatā rājan pāñcālāḥ parameṣubhiḥ
droṇena ca diśaḥ sarvā vīkṣamāṇāḥ pradudruvuḥ |
20 | tato yudhiṣṭhiro rājā svasainyaṃ prekṣya vidrutam
apayāne matiṃ kṛtvā phalgunaṃ vākyam abravīt |
21 | paśya karṇaṃ maheṣvāsaṃ dhanuṣpāṇim avasthitam
niśīthe dāruṇe kāle tapantam iva bhāskaram |
22 | karṇasāyakanunnānāṃ krośatām eṣa nisvanaḥ
aniśaṃ śrūyate pārtha tvadbandhūnām anāthavat |
23 | yathā visṛjataś cāsya saṃdadhānasya cāśugān
paśyāmi jayavikrāntaṃ kṣapayiṣyati no dhruvam |
24 | yad atrānantaraṃ kāryaṃ prāptakālaṃ prapaśyasi
karṇasya vadhasaṃyuktaṃ tat kuruṣva dhanaṃjaya |
25 | evam ukto mahābāhuḥ pārthaḥ kṛṣṇam athābravīt
bhītaḥ kuntīsuto rājā rādheyasyātivikramāt |
26 | evaṃ gate prāptakālaṃ karṇānīke punaḥ punaḥ
bhavān vyavasyatāṃ kṣipraṃ dravate hi varūthinī |
27 | droṇasāyakanunnānāṃ bhagnānāṃ madhusūdana
karṇena trāsyamānānām avasthānaṃ na vidyate |
28 | paśyāmi ca tathā karṇaṃ vicarantam abhītavat
dravamāṇān rathodārān kirantaṃ viśikhaiḥ śitaiḥ |
29 | naitad asyotsahe soḍhuṃ caritaṃ raṇamūrdhani
pratyakṣaṃ vṛṣṇiśārdūla pādasparśam ivoragaḥ |
30 | sa bhavān atra yātvāśu yatra karṇo mahārathaḥ
aham enaṃ vadhiṣyāmi māṃ vaiṣa madhusūdana |
31 | vāsudeva uvāca |
31 | paśyāmi karṇaṃ kaunteya devarājam ivāhave
vicarantaṃ naravyāghram atimānuṣavikramam |
32 | naitasyānyo 'sti samare pratyudyātā dhanaṃjaya
ṛte tvāṃ puruṣavyāghra rākṣasād vā ghaṭotkacāt |
33 | na tu tāvad ahaṃ manye prāptakālaṃ tavānagha
samāgamaṃ mahābāho sūtaputreṇa saṃyuge |
34 | dīpyamānā maholkeva tiṣṭhaty asya hi vāsavī
tvadarthaṃ hi mahābāho raudrarūpaṃ bibharti ca |
35 | ghaṭotkacas tu rādheyaṃ pratyudyātu mahābalaḥ
sa hi bhīmena balinā jātaḥ suraparākramaḥ |
36 | tasminn astrāṇi divyāni rākṣasāny āsurāṇi ca
satataṃ cānurakto vo hitaiṣī ca ghaṭotkacaḥ vijeṣyati raṇe karṇam iti me nātra saṃśayaḥ |
37 | saṃjaya uvāca |
37 | evam uktvā mahābāhuḥ pārthaṃ puṣkaralocanaḥ
ājuhāvātha tad rakṣaḥ tac cāsīt prādur agrataḥ |
38 | kavacī sa śarī khaḍgī sadhanvā ca viśāṃ pate
abhivādya tataḥ kṛṣṇaṃ pāṇḍavaṃ ca dhanaṃjayam abravīt taṃ tadā hṛṣṭas tv ayam asmy anuśādhi mām |
39 | tatas taṃ meghasaṃkāśaṃ dīptāsyaṃ dīptakuṇḍalam
abhyabhāṣata haiḍimbaṃ dāśārhaḥ prahasann iva |
40 | ghaṭotkaca vijānīhi yat tvāṃ vakṣyāmi putraka
prāpto vikramakālo 'yaṃ tava nānyasya kasya cit |
41 | sa bhavān majjamānānāṃ bandhūnāṃ tvaṃ plavo yathā
vividhāni tavāstrāṇi santi māyā ca rākṣasī |
42 | paśya karṇena haiḍimba pāṇḍavānām anīkinī
kālyamānā yathā gāvaḥ pālena raṇamūrdhani |
43 | eṣa karṇo maheṣvāso matimān dṛḍhavikramaḥ
pāṇḍavānām anīkeṣu nihanti kṣatriyarṣabhān |
44 | kirantaḥ śaravarṣāṇi mahānti dṛḍhadhanvinaḥ
na śaknuvanty avasthātuṃ pīḍyamānāḥ śarārciṣā |
45 | niśīthe sūtaputreṇa śaravarṣeṇa pīḍitāḥ
ete dravanti pāñcālāḥ siṃhasyeva bhayān mṛgāḥ |
46 | etasyaivaṃ pravṛddhasya sūtaputrasya saṃyuge
niṣeddhā vidyate nānyas tvad ṛte bhīmavikrama |
47 | sa tvaṃ kuru mahābāho karma yuktam ihātmanaḥ
mātulānāṃ pitṝṇāṃ ca tejaso 'strabalasya ca |
48 | etadarthaṃ hi haiḍimba putrān icchanti mānavāḥ
kathaṃ nas tārayed duḥkhāt sa tvaṃ tāraya bāndhavān |
49 | tava hy astrabalaṃ bhīmaṃ māyāś ca tava dustarāḥ
saṃgrāme yudhyamānasya satataṃ bhīmanandana |
50 | pāṇḍavānāṃ prabhagnānāṃ karṇena śitasāyakaiḥ
majjatāṃ dhārtarāṣṭreṣu bhava pāraṃ paraṃtapa |
51 | rātrau hi rākṣasā bhūyo bhavanty amitavikramāḥ
balavantaḥ sudurdharṣāḥ śūrā vikrāntacāriṇaḥ |
52 | jahi karṇaṃ maheṣvāsaṃ niśīthe māyayā raṇe
pārthā droṇaṃ vadhiṣyanti dhṛṣṭadyumnapurogamāḥ |
53 | keśavasya vacaḥ śrutvā bībhatsur api rākṣasam
abhyabhāṣata kauravya ghaṭotkacam ariṃdamam |
54 | ghaṭotkaca bhavāṃś caiva dīrghabāhuś ca sātyakiḥ
matau me sarvasainyeṣu bhīmasenaś ca pāṇḍavaḥ |
55 | sa bhavān yātu karṇena dvairathaṃ yudhyatāṃ niśi
sātyakiḥ pṛṣṭhagopas te bhaviṣyati mahārathaḥ |
56 | jahi karṇaṃ raṇe śūraṃ sātvatena sahāyavān
yathendras tārakaṃ pūrvaṃ skandena saha jaghnivān |
57 | ghaṭotkaca uvāca |
57 | alam evāsmi karṇāya droṇāyālaṃ ca sattama
anyeṣāṃ kṣatriyāṇāṃ ca kṛtāstrāṇāṃ mahātmanām |
58 | adya dāsyāmi saṃgrāmaṃ sūtaputrāya taṃ niśi
yaṃ janāḥ saṃpravakṣyanti yāvad bhūmir dhariṣyati |
59 | na cātra śūrān mokṣyāmi na bhītān na kṛtāñjalīn
sarvān eva vadhiṣyāmi rākṣasaṃ dharmam āsthitaḥ |
60 | saṃjaya uvāca |
60 | evam uktvā mahābāhur haiḍimbaḥ paravīrahā
abhyayāt tumule karṇaṃ tava sainyaṃ vibhīṣayan |
61 | tam āpatantaṃ saṃkruddhaṃ dīptāsyam iva pannagam
abhyasyan parameṣvāsaḥ pratijagrāha sūtajaḥ |
62 | tayoḥ samabhavad yuddhaṃ karṇarākṣasayor niśi
garjato rājaśārdūla śakraprahrādayor iva |