Book 7 Chapter 144 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | nakulaṃ rabhasaṃ yuddhe nighnantaṃ vāhinīṃ tava
abhyayāt saubalaḥ kruddhas tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt |
2 | kṛtavairau tu tau vīrāv anyonyavadhakāṅkṣiṇau
śaraiḥ pūrṇāyatotsṛṣṭair anyonyam abhijaghnatuḥ |
3 | yathaiva saubalaḥ kṣipraṃ śaravarṣāṇi muñcati
tathaiva nakulo rājañ śikṣāṃ saṃdarśayan yudhi |
4 | tāv ubhau samare śūrau śarakaṇṭakinau tadā
vyarājetāṃ mahārāja kaṇṭakair iva śālmalī |
5 | sujihmaṃ prekṣamāṇau ca rājan vivṛtalocanau
krodhasaṃraktanayanau nirdahantau parasparam |
6 | syālas tu tava saṃkruddho mādrīputraṃ hasann iva
karṇinaikena vivyādha hṛdaye niśitena ha |
7 | nakulas tu bhṛśaṃ viddhaḥ syālena tava dhanvinā
niṣasāda rathopasthe kaśmalaṃ cainam āviśat |
8 | atyantavairiṇaṃ dṛptaṃ dṛṣṭvā śatruṃ tathāgatam
nanāda śakunī rājaṃs tapānte jalado yathā |
9 | pratilabhya tataḥ saṃjñāṃ nakulaḥ pāṇḍunandanaḥ
abhyayāt saubalaṃ bhūyo vyāttānana ivāntakaḥ |
10 | saṃkruddhaḥ śakuniṃ ṣaṣṭyā vivyādha bharatarṣabha
punaś caiva śatenaiva nārācānāṃ stanāntare |
11 | tato 'sya saśaraṃ cāpaṃ muṣṭideśe sa cicchide
dhvajaṃ ca tvaritaṃ chittvā rathād bhūmāv apātayat |
12 | so 'tividdho mahārāja rathopastha upāviśat
taṃ visaṃjñaṃ nipatitaṃ dṛṣṭvā syālaṃ tavānagha apovāha rathenāśu sārathir dhvajinīmukhāt |
13 | tataḥ saṃcukruśuḥ pārthā ye ca teṣāṃ padānugāḥ
nirjitya ca raṇe śatrūn nakulaḥ śatrutāpanaḥ abravīt sārathiṃ kruddho droṇānīkāya māṃ vaha |
14 | tasya tad vacanaṃ śrutvā mādrīputrasya dhīmataḥ
prāyāt tena raṇe rājan yena droṇo 'nvayudhyata |
15 | śikhaṇḍinaṃ tu samare droṇaprepsuṃ viśāṃ pate
kṛpaḥ śāradvato yattaḥ pratyudgacchat suvegitaḥ |
16 | gautamaṃ drutam āyāntaṃ droṇāntikam ariṃdamam
vivyādha navabhir bhallaiḥ śikhaṇḍī prahasann iva |
17 | tam ācāryo mahārāja viddhvā pañcabhir āśugaiḥ
punar vivyādha viṃśatyā putrāṇāṃ priyakṛt tava |
18 | mahad yuddhaṃ tayor āsīd ghorarūpaṃ viśāṃ pate
yathā devāsure yuddhe śambarāmararājayoḥ |
19 | śarajālāvṛtaṃ vyoma cakratus tau mahārathau
prakṛtyā ghorarūpaṃ tad āsīd ghorataraṃ punaḥ |
20 | rātriś ca bharataśreṣṭha yodhānāṃ yuddhaśālinām
kālarātrinibhā hy āsīd ghorarūpā bhayāvahā |
21 | śikhaṇḍī tu mahārāja gautamasya mahad dhanuḥ
ardhacandreṇa ciccheda sajyaṃ saviśikhaṃ tadā |
22 | tasya kruddhaḥ kṛpo rājañ śaktiṃ cikṣepa dāruṇām
svarṇadaṇḍām akuṇṭhāgrāṃ karmāraparimārjitām |
23 | tām āpatantīṃ ciccheda śikhaṇḍī bahubhiḥ śaraiḥ
sāpatan medinīṃ dīptā bhāsayantī mahāprabhā |
24 | athānyad dhanur ādāya gautamo rathināṃ varaḥ
prācchādayac chitair bāṇair mahārāja śikhaṇḍinam |
25 | sa chādyamānaḥ samare gautamena yaśasvinā
vyaṣīdata rathopasthe śikhaṇḍī rathināṃ varaḥ |
26 | sīdantaṃ cainam ālokya kṛpaḥ śāradvato yudhi
ājaghne bahubhir bāṇair jighāṃsann iva bhārata |
27 | vimukhaṃ taṃ raṇe dṛṣṭvā yājñaseniṃ mahāratham
pāñcālāḥ somakāś caiva parivavruḥ samantataḥ |
28 | tathaiva tava putrāś ca parivavrur dvijottamam
mahatyā senayā sārdhaṃ tato yuddham abhūt punaḥ |
29 | rathānāṃ ca raṇe rājann anyonyam abhidhāvatām
babhūva tumulaḥ śabdo meghānāṃ nadatām iva |
30 | dravatāṃ sādināṃ caiva gajānāṃ ca viśāṃ pate
anyonyam abhito rājan krūram āyodhanaṃ babhau |
31 | pattīnāṃ dravatāṃ caiva padaśabdena medinī
akampata mahārāja bhayatrasteva cāṅganā |
32 | rathā rathān samāsādya pradrutā vegavattaram
nyagṛhṇan bahavo rājañ śalabhān vāyasā iva |
33 | tathā gajān prabhinnāṃś ca suprabhinnā mahāgajāḥ
tasminn eva pade yattā nigṛhṇanti sma bhārata |
34 | sādī sādinam āsādya padātī ca padātinam
samāsādya raṇe 'nyonyaṃ saṃrabdhā nāticakramuḥ |
35 | dhāvatāṃ dravatāṃ caiva punar āvartatām api
babhūva tatra sainyānāṃ śabdaḥ sutumulo niśi |
36 | dīpyamānāḥ pradīpāś ca rathavāraṇavājiṣu
adṛśyanta mahārāja maholkā iva khāc cyutāḥ |
37 | sā niśā bharataśreṣṭha pradīpair avabhāsitā
divasapratimā rājan babhūva raṇamūrdhani |
38 | ādityena yathā vyāptaṃ tamo loke praṇaśyati
tathā naṣṭaṃ tamo ghoraṃ dīpair dīptair alaṃkṛtam |
39 | śastrāṇāṃ kavacānāṃ ca maṇīnāṃ ca mahātmanām
antardadhuḥ prabhāḥ sarvā dīpais tair avabhāsitāḥ |
40 | tasmin kolāhale yuddhe vartamāne niśāmukhe
avadhīt samare putraṃ pitā bharatasattama |
41 | putraś ca pitaraṃ mohāt sakhāyaṃ ca sakhā tathā
saṃbandhinaṃ ca saṃbandhī svasrīyaṃ cāpi mātulaḥ |
42 | sve svān pare parāṃś cāpi nijaghnur itaretaram
nirmaryādam abhūd yuddhaṃ rātrau ghoraṃ bhayāvaham |