Book 7 Chapter 141 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | bhūris tu samare rājañ śaineyaṃ rathināṃ varam
āpatantam apāsedhat prapānād iva kuñjaram |
2 | athainaṃ sātyakiḥ kruddhaḥ pañcabhir niśitaiḥ śaraiḥ
vivyādha hṛdaye tūrṇaṃ prāsravat tasya śoṇitam |
3 | tathaiva kauravo yuddhe śaineyaṃ yuddhadurmadam
daśabhir viśikhais tīkṣṇair avidhyata bhujāntare |
4 | tāv anyonyaṃ mahārāja tatakṣāte śarair bhṛśam
krodhasaṃraktanayanau krodhād visphārya kārmuke |
5 | tayor āsīn mahārāja śastravṛṣṭiḥ sudāruṇā
kruddhayoḥ sāyakamucor yamāntakanikāśayoḥ |
6 | tāv anyonyaṃ śarai rājan pracchādya samare sthitau
muhūrtaṃ caiva tad yuddhaṃ samarūpam ivābhavat |
7 | tataḥ kruddho mahārāja śaineyaḥ prahasann iva
dhanuś ciccheda samare kauravyasya mahātmanaḥ |
8 | athainaṃ chinnadhanvānaṃ navabhir niśitaiḥ śaraiḥ
vivyādha hṛdaye tūrṇaṃ tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt |
9 | so 'tividdho balavatā śatruṇā śatrutāpanaḥ
dhanur anyat samādāya sātvataṃ pratyavidhyata |
10 | sa viddhvā sātvataṃ bāṇais tribhir eva viśāṃ pate
dhanuś ciccheda bhallena sutīkṣṇena hasann iva |
11 | chinnadhanvā mahārāja sātyakiḥ krodhamūrchitaḥ
prajahāra mahāvegāṃ śaktiṃ tasya mahorasi |
12 | sa tu śaktyā vibhinnāṅgo nipapāta rathottamāt
lohitāṅga ivākāśād dīptaraśmir yadṛcchayā |
13 | taṃ tu dṛṣṭvā hataṃ śūram aśvatthāmā mahārathaḥ
abhyadhāvata vegena śaineyaṃ prati saṃyuge abhyavarṣac charaugheṇa meruṃ vṛṣṭyā yathāmbudaḥ |
14 | tam āpatantaṃ saṃrabdhaṃ śaineyasya rathaṃ prati
ghaṭotkaco 'bravīd rājan nādaṃ muktvā mahārathaḥ |
15 | tiṣṭha tiṣṭha na me jīvan droṇaputra gamiṣyasi
eṣa tvādya haniṣyāmi mahiṣaṃ skandarāḍ iva yuddhaśraddhām ahaṃ te 'dya vineṣyāmi raṇājire |
16 | ity uktvā roṣatāmrākṣo rākṣasaḥ paravīrahā
drauṇim abhyadravat kruddho gajendram iva kesarī |
17 | rathākṣamātrair iṣubhir abhyavarṣad ghaṭotkacaḥ
rathinām ṛṣabhaṃ drauṇiṃ dhārābhir iva toyadaḥ |
18 | śaravṛṣṭiṃ tu tāṃ prāptāṃ śarair āśīviṣopamaiḥ
śātayām āsa samare tarasā drauṇir utsmayan |
19 | tataḥ śaraśatais tīkṣṇair marmabhedibhir āśugaiḥ
samācinod rākṣasendraṃ ghaṭotkacam ariṃdama |
20 | sa śarair ācitas tena rākṣaso raṇamūrdhani
vyakāśata mahārāja śvāvic chalalito yathā |
21 | tataḥ krodhasamāviṣṭo bhaimaseniḥ pratāpavān
śarair avacakartograir drauṇiṃ vajrāśanisvanaiḥ |
22 | kṣuraprair ardhacandraiś ca nārācaiḥ saśilīmukhaiḥ
varāhakarṇair nālīkais tīkṣṇaiś cāpi vikarṇibhiḥ |
23 | tāṃ śastravṛṣṭim atulāṃ vajrāśanisamasvanām
patantīm upari kruddho drauṇir avyathitendriyaḥ |
24 | suduḥsahāṃ śarair ghorair divyāstrapratimantritaiḥ
vyadhamat sa mahātejā mahābhrāṇīva mārutaḥ |
25 | tato 'ntarikṣe bāṇānāṃ saṃgrāmo 'nya ivābhavat
ghorarūpo mahārāja yodhānāṃ harṣavardhanaḥ |
26 | tato 'strasaṃgharṣakṛtair visphuliṅgaiḥ samantataḥ
babhau niśāmukhe vyoma khadyotair iva saṃvṛtam |
27 | sa mārgaṇagaṇair drauṇir diśaḥ pracchādya sarvataḥ
priyārthaṃ tava putrāṇāṃ rākṣasaṃ samavākirat |
28 | tataḥ pravavṛte yuddhaṃ drauṇirākṣasayor mṛdhe
vigāḍhe rajanīmadhye śakraprahrādayor iva |
29 | tato ghaṭotkaco bāṇair daśabhir drauṇim āhave
jaghānorasi saṃkruddhaḥ kālajvalanasaṃnibhaiḥ |
30 | sa tair abhyāyatair viddho rākṣasena mahābalaḥ
cacāla samare drauṇir vātanunna iva drumaḥ sa moham anusaṃprāpto dhvajayaṣṭiṃ samāśritaḥ |
31 | tato hāhākṛtaṃ sainyaṃ tava sarvaṃ janādhipa
hataṃ sma menire sarve tāvakās taṃ viśāṃ pate |
32 | taṃ tu dṛṣṭvā tathāvastham aśvatthāmānam āhave
pāñcālāḥ sṛñjayāś caiva siṃhanādaṃ pracakrire |
33 | pratilabhya tataḥ saṃjñām aśvatthāmā mahābalaḥ
dhanuḥ prapīḍya vāmena kareṇāmitrakarśanaḥ |
34 | mumocākarṇapūrṇena dhanuṣā śaram uttamam
yamadaṇḍopamaṃ ghoram uddiśyāśu ghaṭotkacam |
35 | sa bhittvā hṛdayaṃ tasya rākṣasasya śarottamaḥ
viveśa vasudhām ugraḥ supuṅkhaḥ pṛthivīpate |
36 | so 'tividdho mahārāja rathopastha upāviśat
rākṣasendraḥ subalavān drauṇinā raṇamāninā |
37 | dṛṣṭvā vimūḍhaṃ haiḍimbaṃ sārathis taṃ raṇājirāt
drauṇeḥ sakāśāt saṃbhrāntas tv apaninye tvarānvitaḥ |
38 | tathā tu samare viddhvā rākṣasendraṃ ghaṭotkacam
nanāda sumahānādaṃ droṇaputro mahābalaḥ |
39 | pūjitas tava putraiś ca sarvayodhaiś ca bhārata
vapuṣā pratijajvāla madhyāhna iva bhāskaraḥ |
40 | bhīmasenaṃ tu yudhyantaṃ bhāradvājarathaṃ prati
svayaṃ duryodhano rājā pratyavidhyac chitaiḥ śaraiḥ |
41 | taṃ bhīmaseno navabhiḥ śarair vivyādha māriṣa
duryodhano 'pi viṃśatyā śarāṇāṃ pratyavidhyata |
42 | tau sāyakair avacchannāv adṛśyetāṃ raṇājire
meghajālasamācchannau nabhasīvendubhāskarau |
43 | atha duryodhano rājā bhīmaṃ vivyādha patribhiḥ
pañcabhir bharataśreṣṭha tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt |
44 | tasya bhīmo dhanuś chittvā dhvajaṃ ca navabhiḥ śaraiḥ
vivyādha kauravaśreṣṭhaṃ navatyā nataparvaṇām |
45 | tato duryodhanaḥ kruddho bhīmasenasya māriṣa
cikṣepa sa śarān rājan paśyatāṃ sarvadhanvinām |
46 | tān nihatya śarān bhīmo duryodhanadhanuścyutān
kauravaṃ pañcaviṃśatyā kṣudrakāṇāṃ samārpayat |
47 | duryodhanas tu saṃkruddho bhīmasenasya māriṣa
kṣurapreṇa dhanuś chittvā daśabhiḥ pratyavidhyata |
48 | athānyad dhanur ādāya bhīmaseno mahābalaḥ
vivyādha nṛpatiṃ tūrṇaṃ saptabhir niśitaiḥ śaraiḥ |
49 | tad apy asya dhanuḥ kṣipraṃ ciccheda laghuhastavat
dvitīyaṃ ca tṛtīyaṃ ca caturthaṃ pañcamaṃ tathā |
50 | āttam āttaṃ mahārāja bhīmasya dhanur ācchinat
tava putro mahārāja jitakāśī madotkaṭaḥ |
51 | sa tadā chidyamāneṣu kārmukeṣu punaḥ punaḥ
śaktiṃ cikṣepa samare sarvapāraśavīṃ śubhām |
52 | aprāptām eva tāṃ śaktiṃ tridhā ciccheda kauravaḥ
paśyataḥ sarvalokasya bhīmasya ca mahātmanaḥ |
53 | tato bhīmo mahārāja gadāṃ gurvīṃ mahāprabhām
cikṣepāvidhya vegena duryodhanarathaṃ prati |
54 | tataḥ sā sahasā vāhāṃs tava putrasya saṃyuge
sārathiṃ ca gadā gurvī mamarda bharatarṣabha |
55 | putras tu tava rājendra rathād dhemapariṣkṛtāt
āplutaḥ sahasā yānaṃ nandakasya mahātmanaḥ |
56 | tato bhīmo hataṃ matvā tava putraṃ mahāratham
siṃhanādaṃ mahac cakre tarjayann iva kauravān |
57 | tāvakāḥ sainikāś cāpi menire nihataṃ nṛpam
tato vicukruśuḥ sarve hā heti ca samantataḥ |
58 | teṣāṃ tu ninadaṃ śrutvā trastānāṃ sarvayodhinām
bhīmasenasya nādaṃ ca śrutvā rājan mahātmanaḥ |
59 | tato yudhiṣṭhiro rājā hataṃ matvā suyodhanam
abhyavartata vegena yatra pārtho vṛkodaraḥ |
60 | pāñcālāḥ kekayā matsyāḥ sṛñjayāś ca viśāṃ pate
sarvodyogenābhijagmur droṇam eva yuyutsayā |
61 | tatrāsīt sumahad yuddhaṃ droṇasyātha paraiḥ saha
ghore tamasi magnānāṃ nighnatām itaretaram |