Book 7 Chapter 135 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | duryodhanenaivam ukto drauṇir āhavadurmadaḥ
pratyuvāca mahābāho yathā vadasi kaurava |
2 | priyā hi pāṇḍavā nityaṃ mama cāpi pituś ca me
tathaivāvāṃ priyau teṣāṃ na tu yuddhe kurūdvaha śaktitas tāta yudhyāmas tyaktvā prāṇān abhītavat |
3 | ahaṃ karṇaś ca śalyaś ca kṛpo hārdikya eva ca
nimeṣāt pāṇḍavīṃ senāṃ kṣapayema nṛpottama |
4 | te cāpi kauravīṃ senāṃ nimeṣārdhāt kurūdvaha
kṣapayeyur mahābāho na syāma yadi saṃyuge |
5 | yudhyatāṃ pāṇḍavāñ śaktyā teṣāṃ cāsmān yuyutsatām
tejas tu teja āsādya praśamaṃ yāti bhārata |
6 | aśakyā tarasā jetuṃ pāṇḍavānām anīkinī
jīvatsu pāṇḍuputreṣu tad dhi satyaṃ bravīmi te |
7 | ātmārthaṃ yudhyamānās te samarthāḥ pāṇḍunandanāḥ
kimarthaṃ tava sainyāni na haniṣyanti bhārata |
8 | tvaṃ hi lubdhatamo rājan nikṛtijñaś ca kaurava
sarvātiśaṅkī mānī ca tato 'smān atiśaṅkase |
9 | ahaṃ tu yatnam āsthāya tvadarthe tyaktajīvitaḥ
eṣa gacchāmi saṃgrāmaṃ tvatkṛte kurunandana |
10 | yotsye 'haṃ śatrubhiḥ sārdhaṃ jeṣyāmi ca varān varān
pāñcālaiḥ saha yotsyāmi somakaiḥ kekayais tathā pāṇḍaveyaiś ca saṃgrāme tvatpriyārtham ariṃdama |
11 | adya madbāṇanirdagdhāḥ pāñcālāḥ somakās tathā
siṃhenevārditā gāvo vidraviṣyanti sarvataḥ |
12 | adya dharmasuto rājā dṛṣṭvā mama parākramam
aśvatthāmamayaṃ lokaṃ maṃsyate saha somakaiḥ |
13 | āgamiṣyati nirvedaṃ dharmaputro yudhiṣṭhiraḥ
dṛṣṭvā vinihatān saṃkhye pāñcālān somakaiḥ saha |
14 | ye māṃ yuddhe 'bhiyotsyanti tān haniṣyāmi bhārata
na hi te vīra mucyeran madbāhvantaram āgatāḥ |
15 | evam uktvā mahābāhuḥ putraṃ duryodhanaṃ tava
abhyavartata yuddhāya drāvayan sarvadhanvinaḥ cikīrṣus tava putrāṇāṃ priyaṃ prāṇabhṛtāṃ varaḥ |
16 | tato 'bravīt sakaikeyān pāñcālān gautamīsutaḥ
praharadhvam itaḥ sarve mama gātre mahārathāḥ sthirībhūtāś ca yudhyadhvaṃ darśayanto 'stralāghavam |
17 | evam uktās tu te sarve śastravṛṣṭim apātayan
drauṇiṃ prati mahārāja jalaṃ jaladharā iva |
18 | tān nihatya śarān drauṇir daśa vīrān apothayat
pramukhe pāṇḍuputrāṇāṃ dhṛṣṭadyumnasya cābhibho |
19 | te hanyamānāḥ samare pāñcālāḥ sṛñjayās tathā
parityajya raṇe drauṇiṃ vyadravanta diśo daśa |
20 | tān dṛṣṭvā dravataḥ śūrān pāñcālān sahasomakān
dhṛṣṭadyumno mahārāja drauṇim abhyadravad yudhi |
21 | tataḥ kāñcanacitrāṇāṃ sajalāmbudanādinām
vṛtaḥ śatena śūrāṇāṃ rathānām anivartinām |
22 | putraḥ pāñcālarājasya dhṛṣṭadyumno mahārathaḥ
drauṇim ity abravīd vākyaṃ dṛṣṭvā yodhān nipātitān |
23 | ācāryaputra durbuddhe kim anyair nihatais tava
samāgaccha mayā sārdhaṃ yadi śūro 'si saṃyuge ahaṃ tvāṃ nihaniṣyāmi tiṣṭhedānīṃ mamāgrataḥ |
24 | tatas tam ācāryasutaṃ dhṛṣṭadyumnaḥ pratāpavān
marmabhidbhiḥ śarais tīkṣṇair jaghāna bharatarṣabha |
25 | te tu paṅktīkṛtā drauṇiṃ śarā viviśur āśugāḥ
rukmapuṅkhāḥ prasannāgrāḥ sarvakāyāvadāraṇāḥ madhvarthina ivoddāmā bhramarāḥ puṣpitaṃ drumam |
26 | so 'tividdho bhṛśaṃ kruddhaḥ padākrānta ivoragaḥ
mānī drauṇir asaṃbhrānto bāṇapāṇir abhāṣata |
27 | dhṛṣṭadyumna sthiro bhūtvā muhūrtaṃ pratipālaya
yāvat tvāṃ niśitair bāṇaiḥ preṣayāmi yamakṣayam |
28 | drauṇir evam athābhāṣya pārṣataṃ paravīrahā
chādayām āsa bāṇaughaiḥ samantāl laghuhastavat |
29 | sa chādyamānaḥ samare drauṇinā yuddhadurmadaḥ
drauṇiṃ pāñcālatanayo vāgbhir ātarjayat tadā |
30 | na jānīṣe pratijñāṃ me viprotpattiṃ tathaiva ca
droṇaṃ hatvā kila mayā hantavyas tvaṃ sudurmate tatas tvāhaṃ na hanmy adya droṇe jīvati saṃyuge |
31 | imāṃ tu rajanīṃ prāptām aprabhātāṃ sudurmate
nihatya pitaraṃ te 'dya tatas tvām api saṃyuge neṣyāmi mṛtyulokāyety evaṃ me manasi sthitam |
32 | yas te pārtheṣu vidveṣo yā bhaktiḥ kauraveṣu ca
tāṃ darśaya sthiro bhūtvā na me jīvan vimokṣyase |
33 | yo hi brāhmaṇyam utsṛjya kṣatradharmarato dvijaḥ
sa vadhyaḥ sarvalokasya yathā tvaṃ puruṣādhama |
34 | ity uktaḥ paruṣaṃ vākyaṃ pārṣatena dvijottamaḥ
krodham āhārayat tīvraṃ tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt |
35 | nirdahann iva cakṣurbhyāṃ pārṣataṃ so 'bhyavaikṣata
chādayām āsa ca śarair niḥśvasan pannago yathā |
36 | sa chādyamānaḥ samare drauṇinā rājasattama
sarvapāñcālasenābhiḥ saṃvṛto rathasattamaḥ |
37 | nākampata mahābāhuḥ svadhairyaṃ samupāśritaḥ
sāyakāṃś caiva vividhān aśvatthāmni mumoca ha |
38 | tau punaḥ saṃnyavartetāṃ prāṇadyūtapare raṇe
nivārayantau bāṇaughaiḥ parasparam amarṣiṇau utsṛjantau maheṣvāsau śaravṛṣṭīḥ samantataḥ |
39 | drauṇipārṣatayor yuddhaṃ ghorarūpaṃ bhayānakam
dṛṣṭvā saṃpūjayām āsuḥ siddhacāraṇavātikāḥ |
40 | śaraughaiḥ pūrayantau tāv ākāśaṃ pradiśas tathā
alakṣyau samayudhyetāṃ mahat kṛtvā śarais tamaḥ |
41 | nṛtyamānāv iva raṇe maṇḍalīkṛtakārmukau
parasparavadhe yattau parasparajayaiṣiṇau |
42 | ayudhyetāṃ mahābāhū citraṃ laghu ca suṣṭhu ca
saṃpūjyamānau samare yodhamukhyaiḥ sahasraśaḥ |
43 | tau prayuddhau raṇe dṛṣṭvā vane vanyau gajāv iva
ubhayoḥ senayor harṣas tumulaḥ samapadyata |
44 | siṃhanādaravāś cāsan dadhmuḥ śaṅkhāṃś ca māriṣa
vāditrāṇy abhyavādyanta śataśo 'tha sahasraśaḥ |
45 | tasmiṃs tu tumule yuddhe bhīrūṇāṃ bhayavardhane
muhūrtam iva tad yuddhaṃ samarūpaṃ tadābhavat |
46 | tato drauṇir mahārāja pārṣatasya mahātmanaḥ
dhvajaṃ dhanus tathā chatram ubhau ca pārṣṇisārathī sūtam aśvāṃś ca caturo nihatyābhyadravad raṇe |
47 | pāñcālāṃś caiva tān sarvān bāṇaiḥ saṃnataparvabhiḥ
vyadrāvayad ameyātmā śataśo 'tha sahasraśaḥ |
48 | tataḥ pravivyathe senā pāṇḍavī bharatarṣabha
dṛṣṭvā drauṇer mahat karma vāsavasyeva saṃyuge |
49 | śatena ca śataṃ hatvā pāñcālānāṃ mahārathaḥ
tribhiś ca niśitair bāṇair hatvā trīn vai mahārathān |
50 | drauṇir drupadaputrasya phalgunasya ca paśyataḥ
nāśayām āsa pāñcālān bhūyiṣṭhaṃ ye vyavasthitāḥ |
51 | te vadhyamānāḥ pāñcālāḥ samare saha sṛñjayaiḥ
agacchan drauṇim utsṛjya viprakīrṇarathadhvajāḥ |
52 | sa jitvā samare śatrūn droṇaputro mahārathaḥ
nanāda sumahānādaṃ tapānte jalado yathā |
53 | sa nihatya bahūñ śūrān aśvatthāmā vyarocata
yugānte sarvabhūtāni bhasma kṛtveva pāvakaḥ |
54 | saṃpūjyamāno yudhi kauraveyair; vijitya saṃkhye 'rigaṇān sahasraśaḥ
vyarocata droṇasutaḥ pratāpavān; yathā surendro 'rigaṇān nihatya |