 | Book 7 Chapter 134
|
| 1 | saṃjaya uvāca
|
| 1 | tathā paruṣitaṃ dṛṣṭvā sūtaputreṇa mātulam
khaḍgam udyamya vegena drauṇir abhyapatad drutam
|
| 2 | aśvatthāmovāca
|
| 2 | karṇa paśya sudurbuddhe tiṣṭhedānīṃ narādhama
eṣa te 'dya śiraḥ kāyād uddharāmi sudurmate
|
| 3 | saṃjaya uvāca
|
| 3 | tam utpatantaṃ vegena rājā duryodhanaḥ svayam
nyavārayan mahārāja kṛpaś ca dvipadāṃ varaḥ
|
| 4 | karṇa uvāca
|
| 4 | śūro 'yaṃ samaraślāghī durmatiś ca dvijādhamaḥ
āsādayatu madvīryaṃ muñcemaṃ kurusattama
|
| 5 | aśvatthāmovāca
|
| 5 | tavaitat kṣamyate 'smābhiḥ sūtātmaja sudurmate
darpam utsiktam etat te phalguno nāśayiṣyati
|
| 6 | duryodhana uvāca
|
| 6 | aśvatthāman prasīdasva kṣantum arhasi mānada
kopaḥ khalu na kartavyaḥ sūtaputre kathaṃ cana
|
| 7 | tvayi karṇe kṛpe droṇe madrarāje 'tha saubale
mahat kāryaṃ samāyattaṃ prasīda dvijasattama
|
| 8 | ete hy abhimukhāḥ sarve rādheyena yuyutsavaḥ
āyānti pāṇḍavā brahmann āhvayantaḥ samantataḥ
|
| 9 | saṃjaya uvāca
|
| 9 | karṇo 'pi rathināṃ śreṣṭhaś cāpam udyamya vīryavān
kauravāgryaiḥ parivṛtaḥ śakro devagaṇair iva
paryatiṣṭhata tejasvī svabāhubalam āśritaḥ
|
| 10 | tataḥ pravavṛte yuddhaṃ karṇasya saha pāṇḍavaiḥ
saṃrabdhasya mahārāja siṃhanādavināditam
|
| 11 | tatas te pāṇḍavā rājan pāñcālāś ca yaśasvinaḥ
dṛṣṭvā karṇaṃ mahābāhum uccaiḥ śabdam athānadan
|
| 12 | ayaṃ karṇaḥ kutaḥ karṇas tiṣṭha karṇa mahāraṇe
yudhyasva sahito 'smābhir durātman puruṣādhama
|
| 13 | anye tu dṛṣṭvā rādheyaṃ krodharaktekṣaṇābruvan
hanyatām ayam utsiktaḥ sūtaputro 'lpacetanaḥ
|
| 14 | sarvaiḥ pārthivaśārdūlair nānenārtho 'sti jīvatā
atyantavairī pārthānāṃ satataṃ pāpapūruṣaḥ
|
| 15 | eṣa mūlaṃ hy anarthānāṃ duryodhanamate sthitaḥ
hatainam iti jalpantaḥ kṣatriyāḥ samupādravan
|
| 16 | mahatā śaravarṣeṇa chādayanto mahārathāḥ
vadhārthaṃ sūtaputrasya pāṇḍaveyena coditāḥ
|
| 17 | tāṃs tu sarvāṃs tathā dṛṣṭvā dhāvamānān mahārathān
na vivyathe sūtaputro na ca trāsam agacchata
|
| 18 | dṛṣṭvā nagarakalpaṃ tam uddhūtaṃ sainyasāgaram
piprīṣus tava putrāṇāṃ saṃgrāmeṣv aparājitaḥ
|
| 19 | sāyakaughena balavān kṣiprakārī mahābalaḥ
vārayām āsa tat sainyaṃ samantād bharatarṣabha
|
| 20 | tatas tu śaravarṣeṇa pārthivās tam avārayan
dhanūṃṣi te vidhunvānāḥ śataśo 'tha sahasraśaḥ
ayodhayanta rādheyaṃ śakraṃ daityagaṇā iva
|
| 21 | śaravarṣaṃ tu tat karṇaḥ pārthivaiḥ samudīritam
śaravarṣeṇa mahatā samantād vyakirat prabho
|
| 22 | tad yuddham abhavat teṣāṃ kṛtapratikṛtaiṣiṇām
yathā devāsure yuddhe śakrasya saha dānavaiḥ
|
| 23 | tatrādbhutam apaśyāma sūtaputrasya lāghavam
yad enaṃ samare yattā nāpnuvanta pare yudhi
|
| 24 | nivārya ca śaraughāṃs tān pārthivānāṃ mahārathaḥ
yugeṣv īṣāsu chatreṣu dhvajeṣu ca hayeṣu ca
ātmanāmāṅkitān bāṇān rādheyaḥ prāhiṇoc chitān
|
| 25 | tatas te vyākulībhūtā rājānaḥ karṇapīḍitāḥ
babhramus tatra tatraiva gāvaḥ śītārditā iva
|
| 26 | hayānāṃ vadhyamānānāṃ gajānāṃ rathināṃ tathā
tatra tatrābhyavekṣāmaḥ saṃghān karṇena pātitān
|
| 27 | śirobhiḥ patitai rājan bāhubhiś ca samantataḥ
āstīrṇā vasudhā sarvā śūrāṇām anivartinām
|
| 28 | hataiś ca hanyamānaiś ca niṣṭanadbhiś ca sarvaśaḥ
babhūvāyodhanaṃ raudraṃ vaivasvatapuropamam
|
| 29 | tato duryodhano rājā dṛṣṭvā karṇasya vikramam
aśvatthāmānam āsādya tadā vākyam uvāca ha
|
| 30 | yudhyate 'sau raṇe karṇo daṃśitaḥ sarvapārthivaiḥ
paśyaitāṃ dravatīṃ senāṃ karṇasāyakapīḍitām
kārttikeyena vidhvastām āsurīṃ pṛtanām iva
|
| 31 | dṛṣṭvaitāṃ nirjitāṃ senāṃ raṇe karṇena dhīmatā
abhiyāty eṣa bībhatsuḥ sūtaputrajighāṃsayā
|
| 32 | tad yathā paśyamānānāṃ sūtaputraṃ mahāratham
na hanyāt pāṇḍavaḥ saṃkhye tathā nītir vidhīyatām
|
| 33 | tato drauṇiḥ kṛpaḥ śalyo hārdikyaś ca mahārathaḥ
pratyudyayus tadā pārthaṃ sūtaputraparīpsayā
|
| 34 | āyāntaṃ dṛśya kaunteyaṃ vṛtraṃ devacamūm iva
pratyudyayau tadā karṇo yathā śakraḥ pratāpavān
|
| 35 | dhṛtarāṣṭra uvāca
|
| 35 | saṃrabdhaṃ phalgunaṃ dṛṣṭvā kālāntakayamopamam
karṇo vaikartanaḥ sūta pratyapadyat kim uttaram
|
| 36 | sa hy aspardhata pārthena nityam eva mahārathaḥ
āśaṃsate ca bībhatsuṃ yuddhe jetuṃ sudāruṇe
|
| 37 | sa tu taṃ sahasā prāptaṃ nityam atyantavairiṇam
karṇo vaikartanaḥ sūta kim uttaram apadyata
|
| 38 | saṃjaya uvāca
|
| 38 | āyāntaṃ pāṇḍavaṃ dṛṣṭvā gajaḥ pratigajaṃ yathā
asaṃbhrāntataraḥ karṇaḥ partyudīyād dhanaṃjayam
|
| 39 | tam āpatantaṃ vegena vaikartanam ajihmagaiḥ
vārayām āsa tejasvī pāṇḍavaḥ śatrutāpanaḥ
|
| 40 | taṃ karṇaḥ śarajālena chādayām āsa māriṣa
vivyādha ca susaṃkruddhaḥ śarais tribhir ajihmagaiḥ
|
| 41 | tasya tal lāghavaṃ pārtho nāmṛṣyata mahābalaḥ
tasmai bāṇāñ śilādhautān prasannāgrān ajihmagān
|
| 42 | prāhiṇot sūtaputrāya triṃśataṃ śatrutāpanaḥ
vivyādha cainaṃ saṃrabdho bāṇenaikena vīryavān
|
| 43 | savye bhujāgre balavān nārācena hasann iva
tasya viddhasya vegena karāc cāpaṃ papāta ha
|
| 44 | punar ādāya tac cāpaṃ nimeṣārdhān mahābalaḥ
chādayām āsa bāṇaughaiḥ phalgunaṃ kṛtahastavat
|
| 45 | śaravṛṣṭiṃ tu tāṃ muktāṃ sūtaputreṇa bhārata
vyadhamac charavarṣeṇa smayann iva dhanaṃjayaḥ
|
| 46 | tau parasparam āsādya śaravarṣeṇa pārthiva
chādayetāṃ maheṣvāsau kṛtapratikṛtaiṣiṇau
|
| 47 | tad adbhutam abhūd yuddhaṃ karṇapāṇḍavayor mṛdhe
kruddhayor vāśitāhetor vanyayor gajayor iva
|
| 48 | tataḥ pārtho maheṣvāso dṛṣṭvā karṇasya vikramam
muṣṭideśe dhanus tasya ciccheda tvarayānvitaḥ
|
| 49 | aśvāṃś ca caturo bhallair anayad yamasādanam
sāratheś ca śiraḥ kāyād aharac chatrutāpanaḥ
|
| 50 | athainaṃ chinnadhanvānaṃ hatāśvaṃ hatasārathim
vivyādha sāyakaiḥ pārthaś caturbhiḥ pāṇḍunandanaḥ
|
| 51 | hatāśvāt tu rathāt tūrṇam avaplutya nararṣabhaḥ
āruroha rathaṃ tūrṇaṃ kṛpasya śarapīḍitaḥ
|
| 52 | rādheyaṃ nirjitaṃ dṛṣṭvā tāvakā bharatarṣabha
dhanaṃjayaśarair nunnāḥ prādravanta diśo daśa
|
| 53 | dravatas tān samālokya rājā duryodhano nṛpa
nivartayām āsa tadā vākyaṃ cedam uvāca ha
|
| 54 | alaṃ drutena vaḥ śūrās tiṣṭhadhvaṃ kṣatriyarṣabhāḥ
eṣa pārthavadhāyāhaṃ svayaṃ gacchāmi saṃyuge
ahaṃ pārthān haniṣyāmi sapāñcālān sasomakān
|
| 55 | adya me yudhyamānasya saha gāṇḍīvadhanvanā
drakṣyanti vikramaṃ pārthāḥ kālasyeva yugakṣaye
|
| 56 | adya madbāṇajālāni vimuktāni sahasraśaḥ
drakṣyanti samare yodhāḥ śalabhānām ivāyatīḥ
|
| 57 | adya bāṇamayaṃ varṣaṃ sṛjato mama dhanvinaḥ
jīmūtasyeva gharmānte drakṣyanti yudhi sainikāḥ
|
| 58 | jeṣyāmy adya raṇe pārthaṃ sāyakair nataparvabhiḥ
tiṣṭhadhvaṃ samare śūrā bhayaṃ tyajata phalgunāt
|
| 59 | na hi madvīryam āsādya phalgunaḥ prasahiṣyati
yathā velāṃ samāsādya sāgaro makarālayaḥ
|
| 60 | ity uktvā prayayau rājā sainyena mahatā vṛtaḥ
phalgunaṃ prati durdharṣaḥ krodhasaṃraktalocanaḥ
|
| 61 | taṃ prayāntaṃ mahābāhuṃ dṛṣṭvā śāradvatas tadā
aśvatthāmānam āsādya vākyam etad uvāca ha
|
| 62 | eṣa rājā mahābāhur amarṣī krodhamūrchitaḥ
pataṃgavṛttim āsthāya phalgunaṃ yoddhum icchati
|
| 63 | yāvan naḥ paśyamānānāṃ prāṇān pārthena saṃgataḥ
na jahyāt puruṣavyāghras tāvad vāraya kauravam
|
| 64 | yāvat phalgunabāṇānāṃ gocaraṃ nādhigacchati
kauravaḥ pārthivo vīras tāvad vāraya taṃ drutam
|
| 65 | yāvat pārthaśarair ghorair nirmuktoragasaṃnibhaiḥ
na bhasmīkriyate rājā tāvad yuddhān nivāryatām
|
| 66 | ayuktam iva paśyāmi tiṣṭhatsv asmāsu mānada
svayaṃ yuddhāya yad rājā pārthaṃ yāty asahāyavān
|
| 67 | durlabhaṃ jīvitaṃ manye kauravyasya kirīṭinā
yudhyamānasya pārthena śārdūleneva hastinaḥ
|
| 68 | mātulenaivam uktas tu drauṇiḥ śastrabhṛtāṃ varaḥ
duryodhanam idaṃ vākyaṃ tvaritaṃ samabhāṣata
|
| 69 | mayi jīvati gāndhāre na yuddhaṃ gantum arhasi
mām anādṛtya kauravya tava nityaṃ hitaiṣiṇam
|
| 70 | na hi te saṃbhramaḥ kāryaḥ pārthasya vijayaṃ prati
aham āvārayiṣyāmi pārthaṃ tiṣṭha suyodhana
|
| 71 | duryodhana uvāca
|
| 71 | ācāryaḥ pāṇḍuputrān vai putravat parirakṣati
tvam apy upekṣāṃ kuruṣe teṣu nityaṃ dvijottama
|
| 72 | mama vā mandabhāgyatvān mandas te vikramo yudhi
dharmarājapriyārthaṃ vā draupadyā vā na vidma tat
|
| 73 | dhig astu mama lubdhasya yatkṛte sarvabāndhavāḥ
sukhārhāḥ paramaṃ duḥkhaṃ prāpnuvanty aparājitāḥ
|
| 74 | ko hi śastrabhṛtāṃ mukhyo maheśvarasamo yudhi
śatrūn na kṣapayec chakto yo na syād gautamīsutaḥ
|
| 75 | aśvatthāman prasīdasva nāśayaitān mamāhitān
tavāstragocare śaktāḥ sthātuṃ devāpi nānagha
|
| 76 | pāñcālān somakāṃś caiva jahi drauṇe sahānugān
vayaṃ śeṣān haniṣyāmas tvayaiva parirakṣitāḥ
|
| 77 | ete hi somakā vipra pāñcālāś ca yaśasvinaḥ
mama sainyeṣu saṃrabdhā vicaranti davāgnivat
|
| 78 | tān vāraya mahābāho kekayāṃś ca narottama
purā kurvanti niḥśeṣaṃ rakṣyamāṇāḥ kirīṭinā
|
| 79 | ādau vā yadi vā paścāt tavedaṃ karma māriṣa
tvam utpanno mahābāho pāñcālānāṃ vadhaṃ prati
|
| 80 | kariṣyasi jagat sarvam apāñcālaṃ kilācyuta
evaṃ siddhābruvan vāco bhaviṣyati ca tat tathā
|
| 81 | na te 'stragocare śaktāḥ sthātuṃ devāḥ savāsavāḥ
kim u pārthāḥ sapāñcālāḥ satyam etad vaco mama
|