Book 7 Chapter 130 | |
1 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
1 | tasmin praviṣṭe durdharṣe sṛñjayān amitaujasi
amṛṣyamāṇe saṃrabdhe kā vo 'bhūd vai matis tadā |
2 | duryodhanaṃ tathā putram uktvā śāstrātigaṃ mama
yat prāviśad ameyātmā kiṃ pārthaḥ pratyapadyata |
3 | nihate saindhave vīre bhūriśravasi caiva hi
yad abhyagān mahātejāḥ pāñcālān aparājitaḥ |
4 | kim amanyata durdharṣaḥ praviṣṭe śatrutāpane
duryodhanaś ca kiṃ kṛtyaṃ prāptakālam amanyata |
5 | ke ca taṃ varadaṃ vīram anvayur dvijasattamam
ke cāsya pṛṣṭhato 'gacchan vīrāḥ śūrasya yudhyataḥ ke purastād ayudhyanta nighnataḥ śātravān raṇe |
6 | manye 'haṃ pāṇḍavān sarvān bhāradvājaśarārditān
śiśire kampamānā vai kṛśā gāva ivābhibho |
7 | praviśya sa maheṣvāsaḥ pāñcālān arimardanaḥ
kathaṃ nu puruṣavyāghraḥ pañcatvam upajagmivān |
8 | sarveṣu sainyeṣu ca saṃgateṣu; rātrau sameteṣu mahāratheṣu
saṃloḍyamāneṣu pṛthagvidheṣu; ke vas tadānīṃ matimanta āsan |
9 | hatāṃś caiva viṣaktāṃś ca parābhūtāṃś ca śaṃsasi
rathino virathāṃś caiva kṛtān yuddheṣu māmakān |
10 | katham eṣāṃ tadā tatra pārthānām apalāyinām
prakāśam abhavad rātrau kathaṃ kuruṣu saṃjaya |
11 | saṃjaya uvāca |
11 | rātriyuddhe tadā rājan vartamāne sudāruṇe
droṇam abhyadravan rātrau pāṇḍavāḥ sahasainikāḥ |
12 | tato droṇaḥ kekayāṃś ca dhṛṣṭadyumnasya cātmajān
preṣayan mṛtyulokāya sarvān iṣubhir āśugaiḥ |
13 | tasya pramukhato rājan ye 'vartanta mahārathāḥ
tān sarvān preṣayām āsa paralokāya bhārata |
14 | pramathnantaṃ tadā vīraṃ bhāradvājaṃ mahāratham
abhyavartata saṃkruddhaḥ śibī rājan pratāpavān |
15 | tam āpatantaṃ saṃprekṣya pāṇḍavānāṃ mahāratham
vivyādha daśabhir droṇaḥ sarvapāraśavaiḥ śaraiḥ |
16 | taṃ śibiḥ prativivyādha triṃśatā niśitaiḥ śaraiḥ
sārathiṃ cāsya bhallena smayamāno nyapātayat |
17 | tasya droṇo hayān hatvā sārathiṃ ca mahātmanaḥ
athāsya saśirastrāṇaṃ śiraḥ kāyād apāharat |
18 | kaliṅgānāṃ ca sainyena kaliṅgasya suto raṇe
pūrvaṃ pitṛvadhāt kruddho bhīmasenam upādravat |
19 | sa bhīmaṃ pañcabhir viddhvā punar vivyādha saptabhiḥ
viśokaṃ tribhir ājaghne dhvajam ekena patriṇā |
20 | kaliṅgānāṃ tu taṃ śūraṃ kruddhaṃ kruddho vṛkodaraḥ
rathād ratham abhidrutya muṣṭinābhijaghāna ha |
21 | tasya muṣṭihatasyājau pāṇḍavena balīyasā
sarvāṇy asthīni sahasā prāpatan vai pṛthak pṛthak |
22 | taṃ karṇo bhrātaraś cāsya nāmṛṣyanta mahārathāḥ
te bhīmasenaṃ nārācair jaghnur āśīviṣopamaiḥ |
23 | tataḥ śatrurathaṃ tyaktvā bhīmo dhruvarathaṃ gataḥ
dhruvaṃ cāsyantam aniśaṃ muṣṭinā samapothayat sa tathā pāṇḍuputreṇa balinā nihato 'patat |
24 | taṃ nihatya mahārāja bhīmaseno mahābalaḥ
jayarātarathaṃ prāpya muhuḥ siṃha ivānadat |
25 | jayarātam athākṣipya nadan savyena pāṇinā
talena nāśayām āsa karṇasyaivāgrataḥ sthitam |
26 | karṇas tu pāṇḍave śaktiṃ kāñcanīṃ samavāsṛjat
tatas tām eva jagrāha prahasan pāṇḍunandanaḥ |
27 | karṇāyaiva ca durdharṣaś cikṣepājau vṛkodaraḥ
tām antarikṣe ciccheda śakunis tailapāyinā |
28 | tatas tava sutā rājan bhīmasya ratham āvrajan
mahatā śaravarṣeṇa chādayanto vṛkodaram |
29 | durmadasya tato bhīmaḥ prahasann iva saṃyuge
sārathiṃ ca hayāṃś caiva śarair ninye yamakṣayam durmadas tu tato yānaṃ duṣkarṇasyāvapupluve |
30 | tāv ekaratham ārūḍhau bhrātarau paratāpanau
saṃgrāmaśiraso madhye bhīmaṃ dvāv abhyadhāvatām yathāmbupatimitrau hi tārakaṃ daityasattamam |
31 | tatas tu durmadaś caiva duṣkarṇaś ca tavātmajau
ratham ekaṃ samāruhya bhīmaṃ bāṇair avidhyatām |
32 | tataḥ karṇasya miṣato drauṇer duryodhanasya ca
kṛpasya somadattasya bāhlīkasya ca pāṇḍavaḥ |
33 | durmadasya ca vīrasya duṣkarṇasya ca taṃ ratham
pādaprahāreṇa dharāṃ prāveśayad ariṃdamaḥ |
34 | tataḥ sutau te balinau śūrau duṣkarṇadurmadau
muṣṭināhatya saṃkruddho mamarda caraṇena ca |
35 | tato hāhākṛte sainye dṛṣṭvā bhīmaṃ nṛpābruvan
rudro 'yaṃ bhīmarūpeṇa dhārtarāṣṭreṣu gṛdhyati |
36 | evam uktvāpalāyanta sarve bhārata pārthivāḥ
visaṃjñāvāhayan vāhān na ca dvau saha dhāvataḥ |
37 | tato bale bhṛśalulite niśāmukhe; supūjito nṛpavṛṣabhair vṛkodaraḥ
mahābalaḥ kamalavibuddhalocano; yudhiṣṭhiraṃ nṛpatim apūjayad balī |
38 | tato yamau drupadavirāṭakekayā; yudhiṣṭhiraś cāpi parāṃ mudaṃ yayuḥ
vṛkodaraṃ bhṛśam abhipūjayaṃś ca te; yathāndhake pratinihate haraṃ surāḥ |
39 | tataḥ sutās tava varuṇātmajopamā; ruṣānvitāḥ saha guruṇā mahātmanā
vṛkodaraṃ sarathapadātikuñjarā; yuyutsavo bhṛśam abhiparyavārayan |
40 | tato 'bhavat timiraghanair ivāvṛtaṃ; mahābhaye bhayadam atīva dāruṇam
niśāmukhe baḍavṛkagṛdhramodanaṃ; mahātmanāṃ nṛpavarayuddham adbhutam |