Book 7 Chapter 129 | |
1 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
1 | yat tadā prāviśat pāṇḍūn ācāryaḥ kupito vaśī
uktvā duryodhanaṃ samyaṅ mama śāstrātigaṃ sutam |
2 | praviśya vicarantaṃ ca raṇe śūram avasthitam
kathaṃ droṇaṃ maheṣvāsaṃ pāṇḍavāḥ paryavārayan |
3 | ke 'rakṣan dakṣiṇaṃ cakram ācāryasya mahātmanaḥ
ke cottaram arakṣanta nighnataḥ śātravān raṇe |
4 | nṛtyan sa rathamārgeṣu sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ
dhūmaketur iva kruddhaḥ kathaṃ mṛtyum upeyivān |
5 | saṃjaya uvāca |
5 | sāyāhne saindhavaṃ hatvā rājñā pārthaḥ sametya ca
sātyakiś ca maheṣvāso droṇam evābhyadhāvatām |
6 | tathā yudhiṣṭhiras tūrṇaṃ bhīmasenaś ca pāṇḍavaḥ
pṛthak camūbhyāṃ saṃsaktau droṇam evābhyadhāvatām |
7 | tathaiva nakulo dhīmān sahadevaś ca durjayaḥ
dhṛṣṭadyumnaḥ śatānīko virāṭaś ca sakekayaḥ matsyāḥ śālveyasenāś ca droṇam eva yayur yudhi |
8 | drupadaś ca tathā rājā pāñcālair abhirakṣitaḥ
dhṛṣṭadyumnapitā rājan droṇam evābhyavartata |
9 | draupadeyā maheṣvāsā rākṣasaś ca ghaṭotkacaḥ
sasenās te 'bhyavartanta droṇam eva mahādyutim |
10 | prabhadrakāś ca pāñcālāḥ ṣaṭsahasrāḥ prahāriṇaḥ
droṇam evābhyavartanta puraskṛtya śikhaṇḍinam |
11 | tathetare naravyāghrāḥ pāṇḍavānāṃ mahārathāḥ
sahitāḥ saṃnyavartanta droṇam eva dvijarṣabham |
12 | teṣu śūreṣu yuddhāya gateṣu bharatarṣabha
babhūva rajanī ghorā bhīrūṇāṃ bhayavardhinī |
13 | yodhānām aśivā raudrā rājann antakagāminī
kuñjarāśvamanuṣyāṇāṃ prāṇāntakaraṇī tadā |
14 | tasyāṃ rajanyāṃ ghorāyāṃ nadantyaḥ sarvataḥ śivāḥ
nyavedayan bhayaṃ ghoraṃ sajvālakavalair mukhaiḥ |
15 | ulūkāś cāpy adṛśyanta śaṃsanto vipulaṃ bhayam
viśeṣataḥ kauravāṇāṃ dhvajinyām atidāruṇam |
16 | tataḥ sainyeṣu rājendra śabdaḥ samabhavan mahān
bherīśabdena mahatā mṛdaṅgānāṃ svanena ca |
17 | gajānāṃ garjitaiś cāpi turaṅgāṇāṃ ca heṣitaiḥ
khuraśabdanipātaiś ca tumulaḥ sarvato 'bhavat |
18 | tataḥ samabhavad yuddhaṃ saṃdhyāyām atidāruṇam
droṇasya ca mahārāja sṛñjayānāṃ ca sarvaśaḥ |
19 | tamasā cāvṛte loke na prājñāyata kiṃ cana
sainyena rajasā caiva samantād utthitena ha |
20 | narasyāśvasya nāgasya samasajjata śoṇitam
nāpaśyāma rajo bhaumaṃ kaśmalenābhisaṃvṛtāḥ |
21 | rātrau vaṃśavanasyeva dahyamānasya parvate
ghoraś caṭacaṭāśabdaḥ śastrāṇāṃ patatām abhūt |
22 | naiva sve na pare rājan prājñāyanta tamovṛte
unmattam iva tat sarvaṃ babhūva rajanīmukhe |
23 | bhaumaṃ rajo 'tha rājendra śoṇitena praśāmitam
śātakaumbhaiś ca kavacair bhūṣaṇaiś ca tamo 'bhyagāt |
24 | tataḥ sā bhāratī senā maṇihemavibhūṣitā
dyaur ivāsīt sanakṣatrā rajanyāṃ bharatarṣabha |
25 | gomāyubaḍasaṃghuṣṭā śaktidhvajasamākulā
dāruṇābhirutā ghorā kṣveḍitotkruṣṭanāditā |
26 | tato 'bhavan mahāśabdas tumulo lomaharṣaṇaḥ
samāvṛṇvan diśaḥ sarvā mahendrāśaninisvanaḥ |
27 | sā niśīthe mahārāja senādṛśyata bhāratī
aṅgadaiḥ kuṇḍalair niṣkaiḥ śastraiś caivāvabhāsitā |
28 | tatra nāgā rathāś caiva jāmbūnadavibhūṣitāḥ
niśāyāṃ pratyadṛśyanta meghā iva savidyutaḥ |
29 | ṛṣṭiśaktigadābāṇamusalaprāsapaṭṭiśāḥ
saṃpatanto vyadṛśyanta bhrājamānā ivāgnayaḥ |
30 | duryodhanapurovātāṃ rathanāgabalāhakām
vāditraghoṣastanitāṃ cāpavidyuddhvajair vṛtām |
31 | droṇapāṇḍavaparjanyāṃ khaḍgaśaktigadāśanim
śaradhārāstrapavanāṃ bhṛśaṃ śītoṣṇasaṃkulām |
32 | ghorāṃ vismāpanīm ugrāṃ jīvitacchidam aplavām
tāṃ prāviśann atibhayāṃ senāṃ yuddhacikīrṣavaḥ |
33 | tasmin rātrimukhe ghore mahāśabdaninādite
bhīrūṇāṃ trāsajanane śūrāṇāṃ harṣavardhane |
34 | rātriyuddhe tadā ghore vartamāne sudāruṇe
droṇam abhyadravan kruddhāḥ sahitāḥ pāṇḍusṛñjayāḥ |
35 | ye ye pramukhato rājan nyavartanta mahātmanaḥ
tān sarvān vimukhāṃś cakre kāṃś cin ninye yamakṣayam |