Book 7 Chapter 100 | |
1 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
1 | kiṃ tasyāṃ mama senāyāṃ nāsan ke cin mahārathāḥ
ye tathā sātyakiṃ yāntaṃ naivāghnan nāpy avārayan |
2 | eko hi samare karma kṛtavān satyavikramaḥ
śakratulyabalo yuddhe mahendro dānaveṣv iva |
3 | atha vā śūnyam āsīt tad yena yātaḥ sa sātyakiḥ
eko vai bahulāḥ senāḥ pramṛdnan puruṣarṣabhaḥ |
4 | kathaṃ ca yudhyamānānām apakrānto mahātmanām
eko bahūnāṃ śaineyas tan mamācakṣva saṃjaya |
5 | saṃjaya uvāca |
5 | rājan senāsamudyogo rathanāgāśvapattimān
tumulas tava sainyānāṃ yugāntasadṛśo 'bhavat |
6 | āhṇikeṣu samūheṣu tava sainyasya mānada
nāsti loke samaḥ kaś cit samūha iti me matiḥ |
7 | tatra devāḥ sma bhāṣante cāraṇāś ca samāgatāḥ
etad antāḥ samūhā vai bhaviṣyanti mahītale |
8 | na caiva tādṛśaḥ kaś cid vyūha āsīd viśāṃ pate
yādṛg jayadrathavadhe droṇena vihito 'bhavat |
9 | caṇḍavātābhipannānāṃ samudrāṇām iva svanaḥ
raṇe 'bhavad balaughānām anyonyam abhidhāvatām |
10 | pārthivānāṃ sametānāṃ bahūny āsan narottama
tvadbale pāṇḍavānāṃ ca sahasrāṇi śatāni ca |
11 | saṃrabdhānāṃ pravīrāṇāṃ samare dṛḍhakarmaṇām
tatrāsīt sumahāñ śabdas tumulo lomaharṣaṇaḥ |
12 | athākrandad bhīmaseno dhṛṣṭadyumnaś ca māriṣa
nakulaḥ sahadevaś ca dharmarājaś ca pāṇḍavaḥ |
13 | āgacchata praharata balavat paridhāvata
praviṣṭāv arisenāṃ hi vīrau mādhavapāṇḍavau |
14 | yathā sukhena gacchetāṃ jayadrathavadhaṃ prati
tathā prakuruta kṣipram iti sainyāny acodayat tayor abhāve kuravaḥ kṛtārthāḥ syur vayaṃ jitāḥ |
15 | te yūyaṃ sahitā bhūtvā tūrṇam eva balārṇavam
kṣobhayadhvaṃ mahāvegāḥ pavanāḥ sāgaraṃ yathā |
16 | bhīmasenena te rājan pāñcālyena ca coditāḥ
ājaghnuḥ kauravān saṃkhye tyaktvāsūn ātmanaḥ priyān |
17 | icchanto nidhanaṃ yuddhe śastrair uttamatejasaḥ
svargārthaṃ mitrakāryārthaṃ nābhyarakṣanta jīvitam |
18 | tathaiva tāvakā rājan prārthayanto mahad yaśaḥ
āryāṃ yuddhe matiṃ kṛtvā yuddhāyaivopatasthire |
19 | tasmiṃs tu tumule yuddhe vartamāne mahābhaye
hatvā sarvāṇi sainyāni prāyāt sātyakir arjunam |
20 | kavacānāṃ prabhās tatra sūryaraśmivicitritāḥ
dṛṣṭīḥ saṃkhye sainikānāṃ pratijaghnuḥ samantataḥ |
21 | tathā prayatamāneṣu pāṇḍaveyeṣu nirbhayaḥ
duryodhano mahārāja vyagāhata mahad balam |
22 | sa saṃnipātas tumulas teṣāṃ tasya ca bhārata
abhavat sarvasainyānām abhāvakaraṇo mahān |
23 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
23 | tathā gateṣu sainyeṣu tathā kṛcchragataḥ svayam
kaccid duryodhanaḥ sūta nākārṣīt pṛṣṭhato raṇam |
24 | ekasya ca bahūnāṃ ca saṃnipāto mahāhave
viśeṣato nṛpatinā viṣamaḥ pratibhāti me |
25 | so 'tyantasukhasaṃvṛddho lakṣmyā lokasya ceśvaraḥ
eko bahūn samāsādya kaccin nāsīt parāṅmukhaḥ |
26 | saṃjaya uvāca |
26 | rājan saṃgrāmam āścaryaṃ tava putrasya bhārata
ekasya ca bahūnāṃ ca śṛṇuṣva gadato 'dbhutam |
27 | duryodhanena sahasā pāṇḍavī pṛtanā raṇe
nalinī dviradeneva samantād vipraloḍitā |
28 | tathā senāṃ kṛtāṃ dṛṣṭvā tava putreṇa kaurava
bhīmasenapurogās taṃ pāñcālāḥ samupādravan |
29 | sa bhīmasenaṃ daśabhir mādrīputrau tribhis tribhiḥ
virāṭadrupadau ṣaḍbhiḥ śatena ca śikhaṇḍinam |
30 | dhṛṣṭadyumnaṃ ca viṃśatyā dharmaputraṃ ca saptabhiḥ
kekayān daśabhir viddhvā draupadeyāṃs tribhis tribhiḥ |
31 | śataśaś cāparān yodhān sadvipāṃś ca rathān raṇe
śarair avacakartograiḥ kruddho 'ntaka iva prajāḥ |
32 | na saṃdadhan vimuñcan vā maṇḍalīkṛtakārmukaḥ
adṛśyata ripūn nighnañ śikṣayāstrabalena ca |
33 | tasya tān nighnataḥ śatrūn hemapṛṣṭhaṃ mahad dhanuḥ
bhallābhyāṃ pāṇḍavo jyeṣṭhas tridhā ciccheda māriṣa |
34 | vivyādha cainaṃ bahubhiḥ samyag astaiḥ śitaiḥ śaraiḥ
varmāṇy āśu samāsādya te bhagnāḥ kṣitim āviśan |
35 | tataḥ pramuditāḥ pārthāḥ parivavrur yudhiṣṭhiram
yathā vṛtravadhe devā mudā śakraṃ maharṣibhiḥ |
36 | atha duryodhano rājā dṛḍham ādāya kārmukam
tiṣṭha tiṣṭheti rājānaṃ bruvan pāṇḍavam abhyayāt |
37 | taṃ tathā vādinaṃ rājaṃs tava putraṃ mahāratham
pratyudyayuḥ pramuditāḥ pāñcālā jayagṛddhinaḥ |
38 | tān droṇaḥ pratijagrāha parīpsan yudhi pāṇḍavam
caṇḍavātoddhutān meghān sajalān acalo yathā |
39 | tatra rājan mahān āsīt saṃgrāmo bhūrivardhanaḥ
rudrasyākrīḍasaṃkāśaḥ saṃhāraḥ sarvadehinām |