Book 7 Chapter 98 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | duḥśāsanarathaṃ dṛṣṭvā samīpe paryavasthitam
bhāradvājas tato vākyaṃ duḥśāsanam athābravīt |
2 | duḥśāsana rathāḥ sarve kasmād ete pravidrutāḥ
kaccit kṣemaṃ tu nṛpateḥ kaccij jīvati saindhavaḥ |
3 | rājaputro bhavān atra rājabhrātā mahārathaḥ
kimarthaṃ dravase yuddhe yauvarājyam avāpya hi |
4 | svayaṃ vairaṃ mahat kṛtvā pāñcālaiḥ pāṇḍavaiḥ saha
ekaṃ sātyakim āsādya kathaṃ bhīto 'si saṃyuge |
5 | na jānīṣe purā tvaṃ tu gṛhṇann akṣān durodare
śarā hy ete bhaviṣyanti dāruṇāśīviṣopamāḥ |
6 | apriyāṇāṃ ca vacanaṃ pāṇḍaveṣu viśeṣataḥ
draupadyāś ca parikleśas tvanmūlo hy abhavat purā |
7 | kva te mānaś ca darpaś ca kva ca tad vīra garjitam
āśīviṣasamān pārthān kopayitvā kva yāsyasi |
8 | śocyeyaṃ bhāratī senā rājā caiva suyodhanaḥ
yasya tvaṃ karkaśo bhrātā palāyanaparāyaṇaḥ |
9 | nanu nāma tvayā vīra dīryamāṇā bhayārditā
svabāhubalam āsthāya rakṣitavyā hy anīkinī sa tvam adya raṇaṃ tyaktvā bhīto harṣayase parān |
10 | vidrute tvayi sainyasya nāyake śatrusūdana
ko 'nyaḥ sthāsyati saṃgrāme bhīto bhīte vyapāśraye |
11 | ekena sātvatenādya yudhyamānasya cānagha
palāyane tava matiḥ saṃgrāmād dhi pravartate |
12 | yadā gāṇḍīvadhanvānaṃ bhīmasenaṃ ca kaurava
yamau ca yudhi draṣṭāsi tadā tvaṃ kiṃ kariṣyasi |
13 | yudhi phalgunabāṇānāṃ sūryāgnisamatejasām
na tulyāḥ sātyakiśarā yeṣāṃ bhītaḥ palāyase |
14 | yadi tāvat kṛtā buddhiḥ palāyanaparāyaṇā
pṛthivī dharmarājasya śamenaiva pradīyatām |
15 | yāvat phalgunanārācā nirmuktoragasaṃnibhāḥ
nāviśanti śarīraṃ te tāvat saṃśāmya pāṇḍavaiḥ |
16 | yāvat te pṛthivīṃ pārthā hatvā bhrātṛśataṃ raṇe
nākṣipanti mahātmānas tāvat saṃśāmya pāṇḍavaiḥ |
17 | yāvan na krudhyate rājā dharmaputro yudhiṣṭhiraḥ
kṛṣṇaś ca samaraślāghī tāvat saṃśāmya pāṇḍavaiḥ |
18 | yāvad bhīmo mahābāhur vigāhya mahatīṃ camūm
sodarāṃs te na mṛdnāti tāvat saṃśāmya pāṇḍavaiḥ |
19 | pūrvam uktaś ca te bhrātā bhīṣmeṇa sa suyodhanaḥ
ajeyāḥ pāṇḍavāḥ saṃkhye saumya saṃśāmya pāṇḍavaiḥ na ca tat kṛtavān mandas tava bhrātā suyodhanaḥ |
20 | sa yuddhe dhṛtim āsthāya yatto yudhyasva pāṇḍavaiḥ
gaccha tūrṇaṃ rathenaiva tatra tiṣṭhati sātyakiḥ |
21 | tvayā hīnaṃ balaṃ hy etad vidraviṣyati bhārata
ātmārthaṃ yodhaya raṇe sātyakiṃ satyavikramam |
22 | evam uktas tava suto nābravīt kiṃ cid apy asau
śrutaṃ cāśrutavat kṛtvā prāyād yena sa sātyakiḥ |
23 | sainyena mahatā yukto mlecchānām anivartinām
āsādya ca raṇe yatto yuyudhānam ayodhayat |
24 | droṇo 'pi rathināṃ śreṣṭhaḥ pāñcālān pāṇḍavāṃs tathā
abhyadravata saṃkruddho javam āsthāya madhyamam |
25 | praviśya ca raṇe droṇaḥ pāñcālānāṃ varūthinīm
drāvayām āsa yodhān vai śataśo 'tha sahasraśaḥ |
26 | tato droṇo mahārāja nāma viśrāvya saṃyuge
pāṇḍupāñcālamatsyānāṃ pracakre kadanaṃ mahat |
27 | taṃ jayantam anīkāni bhāradvājaṃ tatas tataḥ
pāñcālaputro dyutimān vīraketuḥ samabhyayāt |
28 | sa droṇaṃ pañcabhir viddhvā śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ
dhvajam ekena vivyādha sārathiṃ cāsya saptabhiḥ |
29 | tatrādbhutaṃ mahārāja dṛṣṭavān asmi saṃyuge
yad droṇo rabhasaṃ yuddhe pāñcālyaṃ nābhyavartata |
30 | saṃniruddhaṃ raṇe droṇaṃ pāñcālā vīkṣya māriṣa
āvavruḥ sarvato rājan dharmaputrajayaiṣiṇaḥ |
31 | te śarair agnisaṃkāśais tomaraiś ca mahādhanaiḥ
śastraiś ca vividhai rājan droṇam ekam avākiran |
32 | nihatya tān bāṇagaṇān droṇo rājan samantataḥ
mahājaladharān vyomni mātariśvā vivān iva |
33 | tataḥ śaraṃ mahāghoraṃ sūryapāvakasaṃnibham
saṃdadhe paravīraghno vīraketurathaṃ prati |
34 | sa bhittvā tu śaro rājan pāñcālyaṃ kulanandanam
abhyagād dharaṇīṃ tūrṇaṃ lohitārdro jvalann iva |
35 | tato 'patad rathāt tūrṇaṃ pāñcālyaḥ kulanandanaḥ
parvatāgrād iva mahāṃś campako vāyupīḍitaḥ |
36 | tasmin hate maheṣvāse rājaputre mahābale
pāñcālās tvaritā droṇaṃ samantāt paryavārayan |
37 | citraketuḥ sudhanvā ca citravarmā ca bhārata
tathā citrarathaś caiva bhrātṛvyasanakarṣitāḥ |
38 | abhyadravanta sahitā bhāradvājaṃ yuyutsavaḥ
muñcantaḥ śaravarṣāṇi tapānte jaladā iva |
39 | sa vadhyamāno bahudhā rājaputrair mahārathaiḥ
vyaśvasūtarathāṃś cakre kumārān kupito raṇe |
40 | tathāparaiḥ suniśitair bhallais teṣāṃ mahāyaśāḥ
puṣpāṇīva vicinvan hi sottamāṅgāny apātayat |
41 | te rathebhyo hatāḥ petuḥ kṣitau rājan suvarcasaḥ
devāsure purā yuddhe yathā daiteyadānavāḥ |
42 | tān nihatya raṇe rājan bhāradvājaḥ pratāpavān
kārmukaṃ bhrāmayām āsa hemapṛṣṭhaṃ durāsadam |
43 | pāñcālān nihatān dṛṣṭvā devakalpān mahārathān
dhṛṣṭadyumno bhṛśaṃ kruddho netrābhyāṃ pātayañ jalam abhyavartata saṃgrāme kruddho droṇarathaṃ prati |
44 | tato hā heti sahasā nādaḥ samabhavan nṛpa
pāñcālyena raṇe dṛṣṭvā droṇam āvāritaṃ śaraiḥ |
45 | saṃchādyamāno bahudhā pārṣatena mahātmanā
na vivyathe tato droṇaḥ smayann evānvayudhyata |
46 | tato droṇaṃ mahārāja pāñcālyaḥ krodhamūrchitaḥ
ājaghānorasi kruddho navatyā nataparvaṇām |
47 | sa gāḍhaviddho balinā bhāradvājo mahāyaśāḥ
niṣasāda rathopasthe kaśmalaṃ ca jagāma ha |
48 | taṃ vai tathāgataṃ dṛṣṭvā dhṛṣṭadyumnaḥ parākramī
samutsṛjya dhanus tūrṇam asiṃ jagrāha vīryavān |
49 | avaplutya rathāc cāpi tvaritaḥ sa mahārathaḥ
āruroha rathaṃ tūrṇaṃ bhāradvājasya māriṣa hartum aicchac chiraḥ kāyāt krodhasaṃraktalocanaḥ |
50 | pratyāśvastas tato droṇo dhanur gṛhya mahābalaḥ
śarair vaitastikai rājan nityam āsannayodhibhiḥ yodhayām āsa samare dhṛṣṭadyumnaṃ mahāratham |
51 | te hi vaitastikā nāma śarā āsannayodhinaḥ
droṇasya viditā rājan dhṛṣṭadyumnam avākṣipan |
52 | sa vadhyamāno bahubhiḥ sāyakais tair mahābalaḥ
avaplutya rathāt tūrṇaṃ bhagnavegaḥ parākramī |
53 | āruhya svarathaṃ vīraḥ pragṛhya ca mahad dhanuḥ
vivyādha samare droṇaṃ dhṛṣṭadyumno mahārathaḥ |
54 | tad adbhutaṃ tayor yuddhaṃ bhūtasaṃghā hy apūjayan
kṣatriyāś ca mahārāja ye cānye tatra sainikāḥ |
55 | avaśyaṃ samare droṇo dhṛṣṭadyumnena saṃgataḥ
vaśam eṣyati no rājñaḥ pāñcālā iti cukruśuḥ |
56 | droṇas tu tvarito yuddhe dhṛṣṭadyumnasya sāratheḥ
śiraḥ pracyāvayām āsa phalaṃ pakvaṃ taror iva tatas te pradrutā vāhā rājaṃs tasya mahātmanaḥ |
57 | teṣu pradravamāṇeṣu pāñcālān sṛñjayāṃs tathā
vyadrāvayad raṇe droṇas tatra tatra parākramī |
58 | vijitya pāṇḍupāñcālān bhāradvājaḥ pratāpavān
svaṃ vyūhaṃ punar āsthāya sthiro 'bhavad ariṃdamaḥ na cainaṃ pāṇḍavā yuddhe jetum utsahire prabho |