Book 7 Chapter 88
1	saṃjaya uvāca
1	prayāte tava sainyaṃ tu yuyudhāne yuyutsayā dharmarājo mahārāja svenānīkena saṃvṛtaḥ prāyād droṇarathaprepsur yuyudhānasya pṛṣṭhataḥ
2	tataḥ pāñcālarājasya putraḥ samaradurmadaḥ prākrośat pāṇḍavānīke vasudānaś ca pārthivaḥ
3	āgacchata praharata drutaṃ viparidhāvata yathā sukhena gaccheta sātyakir yuddhadurmadaḥ
4	mahārathā hi bahavo yatiṣyanty asya nirjaye iti bruvanto vegena samāpetur balaṃ tava
5	vayaṃ pratijigīṣantas tatra tān samabhidrutāḥ tataḥ śabdo mahān āsīd yuyudhānarathaṃ prati
6	prakampyamānā mahatī tava putrasya vāhinī sātvatena mahārāja śatadhābhivyadīryata
7	tasyāṃ vidīryamāṇāyāṃ śineḥ pautro mahārathaḥ sapta vīrān maheṣvāsān agrānīke vyapothayat
8	te bhītā mṛdyamānāś ca pramṛṣṭā dīrghabāhunā āyodhanaṃ jahur vīrā dṛṣṭvā tam atimānuṣam
9	rathair vimathitākṣaiś ca bhagnanīḍaiś ca māriṣa cakrair vimathitaiś chinnair dhvajaiś ca vinipātitaiḥ
10	anukarṣaiḥ patākābhiḥ śirastrāṇaiḥ sakāñcanaiḥ bāhubhiś candanādigdhaiḥ sāṅgadaiś ca viśāṃ pate
11	hastihastopamaiś cāpi bhujagābhogasaṃnibhaiḥ ūrubhiḥ pṛthivī channā manujānāṃ narottama
12	śaśāṅkasaṃnikāśaiś ca vadanaiś cārukuṇḍalaiḥ patitair vṛṣabhākṣāṇāṃ babhau bhārata medinī
13	gajaiś ca bahudhā chinnaiḥ śayānaiḥ parvatopamaiḥ rarājātibhṛśaṃ bhūmir vikīrṇair iva parvataiḥ
14	tapanīyamayair yoktrair muktājālavibhūṣitaiḥ uraśchadair vicitraiś ca vyaśobhanta turaṃgamāḥ gatasattvā mahīṃ prāpya pramṛṣṭā dīrghabāhunā
15	nānāvidhāni sainyāni tava hatvā tu sātvataḥ praviṣṭas tāvakaṃ sainyaṃ drāvayitvā camūṃ bhṛśam
16	tatas tenaiva mārgeṇa yena yāto dhanaṃjayaḥ iyeṣa sātyakir gantuṃ tato droṇena vāritaḥ
17	bharadvājaṃ samāsādya yuyudhānas tu māriṣa nābhyavartata saṃkruddho velām iva jalāśayaḥ
18	nivārya tu raṇe droṇo yuyudhānaṃ mahāratham vivyādha niśitair bāṇaiḥ pañcabhir marmabhedibhiḥ
19	sātyakis tu raṇe droṇaṃ rājan vivyādha saptabhiḥ hemapuṅkhaiḥ śilādhautaiḥ kaṅkabarhiṇavājitaiḥ
20	taṃ ṣaḍbhiḥ sāyakair droṇaḥ sāśvayantāram ārdayat sa taṃ na mamṛṣe droṇaṃ yuyudhāno mahārathaḥ
21	siṃhanādaṃ tataḥ kṛtvā droṇaṃ vivyādha sātyakiḥ daśabhiḥ sāyakaiś cānyaiḥ ṣaḍbhir aṣṭābhir eva ca
22	yuyudhānaḥ punar droṇaṃ vivyādha daśabhiḥ śaraiḥ ekena sārathiṃ cāsya caturbhiś caturo hayān dhvajam ekena bāṇena vivyādha yudhi māriṣa
23	taṃ droṇaḥ sāśvayantāraṃ sarathadhvajam āśugaiḥ tvaran prācchādayad bāṇaiḥ śalabhānām iva vrajaiḥ
24	tathaiva yuyudhāno 'pi droṇaṃ bahubhir āśugaiḥ prācchādayad asaṃbhrāntas tato droṇa uvāca ha
25	tavācāryo raṇaṃ hitvā gataḥ kāpuruṣo yathā yudhyamānaṃ hi māṃ hitvā pradakṣiṇam avartata
26	tvaṃ hi me yudhyato nādya jīvan mokṣyasi mādhava yadi māṃ tvaṃ raṇe hitvā na yāsy ācāryavad drutam
27	sātyakir uvāca
27	dhanaṃjayasya padavīṃ dharmarājasya śāsanāt gacchāmi svasti te brahman na me kālātyayo bhavet
28	saṃjaya uvāca
28	etāvad uktvā śaineya ācāryaṃ parivarjayan prayātaḥ sahasā rājan sārathiṃ cedam abravīt
29	droṇaḥ kariṣyate yatnaṃ sarvathā mama vāraṇe yatto yāhi raṇe sūta śṛṇu cedaṃ vacaḥ param
30	etad ālokyate sainyam āvantyānāṃ mahāprabham asyānantaratas tv etad dākṣiṇātyaṃ mahābalam
31	tadanantaram etac ca bāhlikānāṃ balaṃ mahat bāhlikābhyāśato yuktaṃ karṇasyāpi mahad balam
32	anyonyena hi sainyāni bhinnāny etāni sārathe anyonyaṃ samupāśritya na tyakṣyanti raṇājiram
33	etad antaram āsādya codayāśvān prahṛṣṭavat madhyamaṃ javam āsthāya vaha mām atra sārathe
34	bāhlikā yatra dṛśyante nānāpraharaṇodyatāḥ dākṣiṇātyāś ca bahavaḥ sūtaputrapurogamāḥ
35	hastyaśvarathasaṃbādhaṃ yac cānīkaṃ vilokyate nānādeśasamutthaiś ca padātibhir adhiṣṭhitam
36	etāvad uktvā yantāraṃ brahmāṇaṃ parivarjayan sa vyatīyāya yatrograṃ karṇasya sumahad balam
37	taṃ droṇo 'nuyayau kruddho vikiran viśikhān bahūn yuyudhānaṃ mahābāhuṃ gacchantam anivartinam
38	karṇasya sainyaṃ sumahad abhihatya śitaiḥ śaraiḥ prāviśad bhāratīṃ senām aparyantāṃ sa sātyakiḥ
39	praviṣṭe yuyudhāne tu sainikeṣu druteṣu ca amarṣī kṛtavarmā tu sātyakiṃ paryavārayat
40	tam āpatantaṃ viśikhaiḥ ṣaḍbhir āhatya sātyakiḥ caturbhiś caturo 'syāśvān ājaghānāśu vīryavān
41	tataḥ punaḥ ṣoḍaśabhir nataparvabhir āśugaiḥ sātyakiḥ kṛtavarmāṇaṃ pratyavidhyat stanāntare
42	sa tudyamāno viśikhair bahubhis tigmatejanaiḥ sātvatena mahārāja kṛtavarmā na cakṣame
43	sa vatsadantaṃ saṃdhāya jihmagānalasaṃnibham ākṛṣya rājann ākarṇād vivyādhorasi sātyakim
44	sa tasya dehāvaraṇaṃ bhittvā dehaṃ ca sāyakaḥ sapatrapuṅkhaḥ pṛthivīṃ viveśa rudhirokṣitaḥ
45	athāsya bahubhir bāṇair acchinat paramāstravit samārgaṇaguṇaṃ rājan kṛtavarmā śarāsanam
46	vivyādha ca raṇe rājan sātyakiṃ satyavikramam daśabhir viśikhais tīkṣṇair abhikruddhaḥ stanāntare
47	tataḥ praśīrṇe dhanuṣi śaktyā śaktimatāṃ varaḥ abhyahan dakṣiṇaṃ bāhuṃ sātyakiḥ kṛtavarmaṇaḥ
48	tato 'nyat sudṛḍhaṃ vīro dhanur ādāya sātyakiḥ vyasṛjad viśikhāṃs tūrṇaṃ śataśo 'tha sahasraśaḥ
49	sarathaṃ kṛtavarmāṇaṃ samantāt paryavākirat chādayitvā raṇe 'tyarthaṃ hārdikyaṃ tu sa sātyakiḥ
50	athāsya bhallena śiraḥ sāratheḥ samakṛntata sa papāta hataḥ sūto hārdikyasya mahārathāt tatas te yantari hate prādravaṃs turagā bhṛśam
51	atha bhojas tv asaṃbhrānto nigṛhya turagān svayam tasthau śaradhanuṣpāṇis tat sainyāny abhyapūjayan
52	sa muhūrtam ivāśvasya sadaśvān samacodayat vyapetabhīr amitrāṇām āvahat sumahad bhayam sātyakiś cābhyagāt tasmāt sa tu bhīmam upādravat
53	yuyudhāno 'pi rājendra droṇānīkād viniḥsṛtaḥ prayayau tvaritas tūrṇaṃ kāmbojānāṃ mahācamūm
54	sa tatra bahubhiḥ śūraiḥ saṃniruddho mahārathaiḥ na cacāla tadā rājan sātyakiḥ satyavikramaḥ
55	saṃdhāya ca camūṃ droṇo bhoje bhāraṃ niveśya ca anvadhāvad raṇe yatto yuyudhānaṃ yuyutsayā
56	tathā tam anudhāvantaṃ yuyudhānasya pṛṣṭhataḥ nyavārayanta saṃkruddhāḥ pāṇḍusainye bṛhattamāḥ
57	samāsādya tu hārdikyaṃ rathānāṃ pravaraṃ ratham pāñcālā vigatotsāhā bhīmasenapurogamāḥ vikramya vāritā rājan vīreṇa kṛtavarmaṇā
58	yatamānāṃs tu tān sarvān īṣad vigatacetasaḥ abhitas tāñ śaraugheṇa klāntavāhān avārayat
59	nigṛhītās tu bhojena bhojānīkepsavo raṇe atiṣṭhann āryavad vīrāḥ prārthayanto mahad yaśaḥ