Book 7 Chapter 81 | |
1 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
1 | arjune saindhavaṃ prāpte bhāradvājena saṃvṛtāḥ
pāñcālāḥ kurubhiḥ sārdhaṃ kim akurvata saṃjaya |
2 | saṃjaya uvāca |
2 | aparāhṇe mahārāja saṃgrāme lomaharṣaṇe
pāñcālānāṃ kurūṇāṃ ca droṇe dyūtam avartata |
3 | pāñcālā hi jighāṃsanto droṇaṃ saṃhṛṣṭacetasaḥ
abhyavarṣanta garjantaḥ śaravarṣāṇi māriṣa |
4 | tataḥ sutumulas teṣāṃ saṃgrāmo 'vartatādbhutaḥ
pāñcālānāṃ kurūṇāṃ ca ghoro devāsuropamaḥ |
5 | sarve droṇarathaṃ prāpya pāñcālāḥ paṇḍavaiḥ saha
tad anīkaṃ bibhitsanto mahāstrāṇi vyadarśayan |
6 | droṇasya rathaparyantaṃ rathino ratham āsthitāḥ
kampayanto 'bhyavartanta vegam āsthāya madhyamam |
7 | tam abhyagād bṛhatkṣatraḥ kekayānāṃ mahārathaḥ
pravapan niśitān bāṇān mahendrāśanisaṃnibhān |
8 | taṃ tu pratyudiyāc chīghraṃ kṣemadhūrtir mahāyaśāḥ
vimuñcan niśitān bāṇāñ śataśo 'tha sahasraśaḥ |
9 | dhṛṣṭaketuś ca cedīnām ṛṣabho 'tibaloditaḥ
tvarito 'bhyadravad droṇaṃ mahendra iva śambaram |
10 | tam āpatantaṃ sahasā vyāditāsyam ivāntakam
vīradhanvā maheṣvāsas tvaramāṇaḥ samabhyayāt |
11 | yudhiṣṭhiraṃ mahārāja jigīṣuṃ samavasthitam
sahānīkaṃ tato droṇo nyavārayata vīryavān |
12 | nakulaṃ kuśalaṃ yuddhe parākrāntaṃ parākramī
abhyagacchat samāyāntaṃ vikarṇas te sutaḥ prabho |
13 | sahadevaṃ tathāyāntaṃ durmukhaḥ śatrukarśanaḥ
śarair anekasāhasraiḥ samavākirad āśugaiḥ |
14 | sātyakiṃ tu naravyāghraṃ vyāghradattas tv avārayat
śaraiḥ suniśitais tīkṣṇaiḥ kampayan vai muhur muhuḥ |
15 | draupadeyān naravyāghrān muñcataḥ sāyakottamān
saṃrabdhān rathināṃ śreṣṭhān saumadattir avārayat |
16 | bhīmasenaṃ tathā kruddhaṃ bhīmarūpo bhayānakam
pratyavārayad āyāntam ārṣyaśṛṅgir mahārathaḥ |
17 | tayoḥ samabhavad yuddhaṃ nararākṣasayor mṛdhe
yādṛg eva purā vṛttaṃ rāmarāvaṇayor nṛpa |
18 | tato yudhiṣṭhiro droṇaṃ navatyā nataparvaṇām
ājaghne bharataśreṣṭha sarvamarmasu bhārata |
19 | taṃ droṇaḥ pañcaviṃśatyā nijaghāna stanāntare
roṣito bharataśreṣṭha kaunteyena yaśasvinā |
20 | bhūya eva tu viṃśatyā sāyakānāṃ samācinot
sāśvasūtadhvajaṃ droṇaḥ paśyatāṃ sarvadhanvinām |
21 | tāñ śarān droṇamuktāṃs tu śaravarṣeṇa pāṇḍavaḥ
avārayata dharmātmā darśayan pāṇilāghavam |
22 | tato droṇo bhṛśaṃ kruddho dharmarājasya saṃyuge
ciccheda sahasā dhanvī dhanus tasya mahātmanaḥ |
23 | athainaṃ chinnadhanvānaṃ tvaramāṇo mahārathaḥ
śarair anekasāhasraiḥ purayām āsa sarvataḥ |
24 | adṛśyaṃ dṛśya rājānaṃ bhāradvājasya sāyakaiḥ
sarvabhūtāny amanyanta hatam eva yudhiṣṭhiram |
25 | ke cic cainam amanyanta tathā vai vimukhīkṛtam
hṛto rājeti rājendra brāhmaṇena yaśasvinā |
26 | sa kṛcchraṃ paramaṃ prāpto dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ
tyaktvā tat kārmukaṃ chinnaṃ bhāradvājena saṃyuge ādade 'nyad dhanur divyaṃ bhāraghnaṃ vegavattaram |
27 | tatas tān sāyakān sarvān droṇamuktān sahasraśaḥ
ciccheda samare vīras tad adbhutam ivābhavat |
28 | chittvā ca tāñ śarān rājā krodhasaṃraktalocanaḥ
śaktiṃ jagrāha samare girīṇām api dāraṇīm svarṇadaṇḍāṃ mahāghorām aṣṭaghaṇṭāṃ bhayāvahām |
29 | samutkṣipya ca tāṃ hṛṣṭo nanāda balavad balī
nādena sarvabhūtāni trāsayann iva bhārata |
30 | śaktiṃ samudyatāṃ dṛṣṭvā dharmarājena saṃyuge
svasti droṇāya sahasā sarvabhūtāny athābruvan |
31 | sā rājabhujanirmuktā nirmuktoragasaṃnibhā
prajvālayantī gaganaṃ diśaś ca vidiśas tathā droṇāntikam anuprāptā dīptāsyā pannagī yathā |
32 | tām āpatantīṃ sahasā prekṣya droṇo viśāṃ pate
prāduścakre tato brāhmam astram astravidāṃ varaḥ |
33 | tad astraṃ bhasmasāt kṛtvā tāṃ śaktiṃ ghoradarśanām
jagāma syandanaṃ tūrṇaṃ pāṇḍavasya yaśasvinaḥ |
34 | tato yudhiṣṭhiro rājā droṇāstraṃ tat samudyatam
aśāmayan mahāprājño brahmāstreṇaiva bhārata |
35 | vivyādha ca raṇe droṇaṃ pañcabhir nataparvabhiḥ
kṣurapreṇa ca tīkṣṇena cicchedāsya mahad dhanuḥ |
36 | tad apāsya dhanuś chinnaṃ droṇaḥ kṣatriyamardanaḥ
gadāṃ cikṣepa sahasā dharmaputrāya māriṣa |
37 | tām āpatantīṃ sahasā gadāṃ dṛṣṭvā yudhiṣṭhiraḥ
gadām evāgrahīt kruddhaś cikṣepa ca paraṃtapaḥ |
38 | te gade sahasā mukte samāsādya parasparam
saṃgharṣāt pāvakaṃ muktvā sameyātāṃ mahītale |
39 | tato droṇo bhṛśaṃ kruddho dharmarājasya māriṣa
caturbhir niśitais tīkṣṇair hayāñ jaghne śarottamaiḥ |
40 | dhanuś caikena bāṇena cicchedendradhvajopamam
ketum ekena ciccheda pāṇḍavaṃ cārdayat tribhiḥ |
41 | hatāśvāt tu rathāt tūrṇam avaplutya yudhiṣṭhiraḥ
tasthāv ūrdhvabhujo rājā vyāyudho bharatarṣabha |
42 | virathaṃ taṃ samālokya vyāyudhaṃ ca viśeṣataḥ
droṇo vyamohayac chatrūn sarvasainyāni cābhibho |
43 | muñcann iṣugaṇāṃs tīkṣṇāṃl laghuhasto dṛḍhavrataḥ
abhidudrāva rājānaṃ siṃho mṛgam ivolbaṇaḥ |
44 | tam abhidrutam ālokya droṇenāmitraghātinā
hā heti sahasā śabdaḥ pāṇḍūnāṃ samajāyata |
45 | hṛto rājā hṛto rājā bhāradvājena māriṣa
ity āsīt sumahāñ śabdaḥ pāṇḍusainyasya sarvataḥ |
46 | tatas tvaritam āruhya sahadevarathaṃ nṛpaḥ
apāyāj javanair aśvaiḥ kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ |