Book 7 Chapter 70 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | praviṣṭayor mahārāja pārthavārṣṇeyayos tadā
duryodhane prayāte ca pṛṣṭhataḥ puruṣarṣabhe |
2 | javenābhyadravan droṇaṃ mahatā nisvanena ca
pāṇḍavāḥ somakaiḥ sārdhaṃ tato yuddham avartata |
3 | tad yuddham abhavad ghoraṃ tumulaṃ lomaharṣaṇam
pāñcālānāṃ kurūṇāṃ ca vyūhasya purato 'dbhutam |
4 | rājan kadā cin nāsmābhir dṛṣṭaṃ tādṛṅ na ca śrutam
yādṛṅ madhyagate sūrye yuddham āsīd viśāṃ pate |
5 | dhṛṣṭadyumnamukhāḥ pārthā vyūḍhānīkāḥ prahāriṇaḥ
droṇasya sainyaṃ te sarve śaravarṣair avākiran |
6 | vayaṃ droṇaṃ puraskṛtya sarvaśastrabhṛtāṃ varam
pārṣatapramukhān pārthān abhyavarṣāma sāyakaiḥ |
7 | mahāmeghāv ivodīrṇau miśravātau himātyaye
senāgre viprakāśete rucire rathabhūṣite |
8 | sametya tu mahāsene cakratur vegam uttamam
jāhnavīyamune nadyau prāvṛṣīvolbaṇodake |
9 | nānāśastrapurovāto dvipāśvarathasaṃvṛtaḥ
gadāvidyun mahāraudraḥ saṃgrāmajalado mahān |
10 | bhāradvājāniloddhūtaḥ śaradhārāsahasravān
abhyavarṣan mahāraudraḥ pāṇḍusenāgnim uddhatam |
11 | samudram iva gharmānte vivān ghoro mahānilaḥ
vyakṣobhayad anīkāni pāṇḍavānāṃ dvijottamaḥ |
12 | te 'pi sarvaprayatnena droṇam eva samādravan
bibhitsanto mahāsetuṃ vāryoghāḥ prabalā iva |
13 | vārayām āsa tān droṇo jalaughān acalo yathā
pāṇḍavān samare kruddhān pāñcālāṃś ca sakekayān |
14 | athāpare 'pi rājānaḥ parāvṛtya samantataḥ
mahābalā raṇe śūrāḥ pāñcālān anvavārayan |
15 | tato raṇe naravyāghraḥ pārṣataḥ pāṇḍavaiḥ saha
saṃjaghānāsakṛd droṇaṃ bibhitsur arivāhinīm |
16 | yathaiva śaravarṣāṇi droṇo varṣati pārṣate
tathaiva śaravarṣāṇi dhṛṣṭadyumno 'bhyavarṣata |
17 | sanistriṃśapurovātaḥ śaktiprāsarṣṭisaṃvṛtaḥ
jyāvidyuc cāpasaṃhrādo dhṛṣṭadyumnabalāhakaḥ |
18 | śaradhārāśmavarṣāṇi vyasṛjat sarvatodiśam
nighnan rathavarāśvaughāṃś chādayām āsa vāhinīm |
19 | yaṃ yam ārchac charair droṇaḥ pāṇḍavānāṃ rathavrajam
tatas tataḥ śarair droṇam apākarṣata pārṣataḥ |
20 | tathā tu yatamānasya droṇasya yudhi bhārata
dhṛṣṭadyumnaṃ samāsādya tridhā sainyam abhidyata |
21 | bhojam eke nyavartanta jalasaṃdham athāpare
pāṇḍavair hanyamānāś ca droṇam evāpare 'vrajan |
22 | sainyāny aghaṭayad yāni droṇas tu rathināṃ varaḥ
vyadhamac cāpi tāny asya dhṛṣṭadyumno mahārathaḥ |
23 | dhārtarāṣṭrās tridhābhūtā vadhyante pāṇḍusṛñjayaiḥ
agopāḥ paśavo 'raṇye bahubhiḥ śvāpadair iva |
24 | kālaḥ saṃgrasate yodhān dhṛṣṭadyumnena mohitān
saṃgrāme tumule tasminn iti saṃmenire janāḥ |
25 | kunṛpasya yathā rāṣṭraṃ durbhikṣavyādhitaskaraiḥ
drāvyate tadvad āpannā pāṇḍavais tava vāhinī |
26 | arkaraśmiprabhinneṣu śastreṣu kavaceṣu ca
cakṣūṃṣi pratihanyante sainyena rajasā tathā |
27 | tridhābhūteṣu sainyeṣu vadhyamāneṣu pāṇḍavaiḥ
amarṣitas tato droṇaḥ pāñcālān vyadhamac charaiḥ |
28 | mṛdnatas tāny anīkāni nighnataś cāpi sāyakaiḥ
babhūva rūpaṃ droṇasya kālāgner iva dīpyataḥ |
29 | rathaṃ nāgaṃ hayaṃ cāpi pattinaś ca viśāṃ pate
ekaikeneṣuṇā saṃkhye nirbibheda mahārathaḥ |
30 | pāṇḍavānāṃ tu sainyeṣu nāsti kaś cit sa bhārata
dadhāra yo raṇe bāṇān droṇacāpacyutāñ śitān |
31 | tat pacyamānam arkeṇa droṇasāyakatāpitam
babhrāma pārṣataṃ sainyaṃ tatra tatraiva bhārata |
32 | tathaiva pārṣatenāpi kālyamānaṃ balaṃ tava
abhavat sarvato dīptaṃ śuṣkaṃ vanam ivāgninā |
33 | vadhyamāneṣu sainyeṣu droṇapārṣatasāyakaiḥ
tyaktvā prāṇān paraṃ śaktyā prāyudhyanta sma sainikāḥ |
34 | tāvakānāṃ pareṣāṃ ca yudhyatāṃ bharatarṣabha
nāsīt kaś cin mahārāja yo 'tyākṣīt saṃyugaṃ bhayāt |
35 | bhīmasenaṃ tu kaunteyaṃ sodaryāḥ paryavārayan
viviṃśatiś citraseno vikarṇaś ca mahārathaḥ |
36 | vindānuvindāv āvantyau kṣemadhūrtiś ca vīryavān
trayāṇāṃ tava putrāṇāṃ traya evānuyāyinaḥ |
37 | bāhlīkarājas tejasvī kulaputro mahārathaḥ
sahasenaḥ sahāmātyo draupadeyān avārayat |
38 | śaibyo govāsano rājā yodhair daśaśatāvaraiḥ
kāśyasyābhibhuvaḥ putraṃ parākrāntam avārayat |
39 | ajātaśatruṃ kaunteyaṃ jvalantam iva pāvakam
madrāṇām īśvaraḥ śalyo rājā rājānam āvṛṇot |
40 | duḥśāsanas tv avasthāpya svam anīkam amarṣaṇaḥ
sātyakiṃ prayayau kruddhaḥ śūro rathavaraṃ yudhi |
41 | svakenāham anīkena saṃnaddhakavacāvṛtaḥ
catuḥśatair maheṣvāsaiś cekitānam avārayam |
42 | śakunis tu sahānīko mādrīputram avārayat
gāndhārakaiḥ saptaśataiś cāpaśaktiśarāsibhiḥ |
43 | vindānuvindāv āvantyau virāṭaṃ matsyam ārchatām
prāṇāṃs tyaktvā maheṣvāsau mitrārthe 'bhyudyatau yudhi |
44 | śikhaṇḍinaṃ yājñaseniṃ rundhānam aparājitam
bāhlikaḥ pratisaṃyattaḥ parākrāntam avārayat |
45 | dhṛṣṭadyumnaṃ ca pāñcālyaṃ krūraiḥ sārdhaṃ prabhadrakaiḥ
āvantyaḥ saha sauvīraiḥ kruddharūpam avārayat |
46 | ghaṭotkacaṃ tathā śūraṃ rākṣasaṃ krūrayodhinam
alāyudho 'dravat tūrṇaṃ kruddham āyāntam āhave |
47 | alambusaṃ rākṣasendraṃ kuntibhojo mahārathaḥ
sainyena mahatā yuktaḥ kruddharūpam avārayat |
48 | saindhavaḥ pṛṣṭhatas tv āsīt sarvasainyasya bhārata
rakṣitaḥ parameṣvāsaiḥ kṛpaprabhṛtibhī rathaiḥ |
49 | tasyāstāṃ cakrarakṣau dvau saindhavasya bṛhattamau
drauṇir dakṣiṇato rājan sūtaputraś ca vāmataḥ |
50 | pṛṣṭhagopās tu tasyāsan saumadattipurogamāḥ
kṛpaś ca vṛṣasenaś ca śalaḥ śalyaś ca durjayaḥ |
51 | nītimanto maheṣvāsāḥ sarve yuddhaviśāradāḥ
saindhavasya vidhāyaivaṃ rakṣāṃ yuyudhire tadā |