Book 7 Chapter 66 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | duḥśāsanabalaṃ hatvā savyasācī dhanaṃjayaḥ
sindhurājaṃ parīpsan vai droṇānīkam upādravat |
2 | sa tu droṇaṃ samāsādya vyūhasya pramukhe sthitam
kṛtāñjalir idaṃ vākyaṃ kṛṣṇasyānumate 'bravīt |
3 | śivena dhyāhi māṃ brahman svasti caiva vadasva me
bhavatprasādād icchāmi praveṣṭuṃ durbhidāṃ camūm |
4 | bhavān pitṛsamo mahyaṃ dharmarājasamo 'pi ca
tathā kṛṣṇasamaś caiva satyam etad bravīmi te |
5 | aśvatthāmā yathā tāta rakṣaṇīyas tavānagha
tathāham api te rakṣyaḥ sadaiva dvijasattama |
6 | tava prasādād icchāmi sindhurājānam āhave
nihantuṃ dvipadāṃ śreṣṭha pratijñāṃ rakṣa me vibho |
7 | evam uktas tadācāryaḥ pratyuvāca smayann iva
mām ajitvā na bībhatso śakyo jetuṃ jayadrathaḥ |
8 | etāvad uktvā taṃ droṇaḥ śaravrātair avākirat
sarathāśvadhvajaṃ tīkṣṇaiḥ prahasan vai sasārathim |
9 | tato 'rjunaḥ śaravrātān droṇasyāvārya sāyakaiḥ
droṇam abhyardayad bāṇair ghorarūpair mahattaraiḥ |
10 | vivyādha ca raṇe droṇam anumānya viśāṃ pate
kṣatradharmaṃ samāsthāya navabhiḥ sāyakaiḥ punaḥ |
11 | tasyeṣūn iṣubhiś chittvā droṇo vivyādha tāv ubhau
viṣāgnijvalanaprakhyair iṣubhiḥ kṛṣṇapāṇḍavau |
12 | iyeṣa pāṇḍavas tasya bāṇaiś chettuṃ śarāsanam
tasya cintayatas tv evaṃ phalgunasya mahātmanaḥ droṇaḥ śarair asaṃbhrānto jyāṃ cicchedāśu vīryavān |
13 | vivyādha ca hayān asya dhvajaṃ sārathim eva ca
arjunaṃ ca śarair vīraṃ smayamāno 'bhyavākirat |
14 | etasminn antare pārthaḥ sajjaṃ kṛtvā mahad dhanuḥ
viśeṣayiṣyann ācāryaṃ sarvāstraviduṣāṃ varam mumoca ṣaṭśatān bāṇān gṛhītvaikam iva drutam |
15 | punaḥ sapta śatān anyān sahasraṃ cānivartinām
cikṣepāyutaśaś cānyāṃs te 'ghnan droṇasya tāṃ camūm |
16 | taiḥ samyag astair balinā kṛtinā citrayodhinā
manuṣyavājimātaṅgā viddhāḥ petur gatāsavaḥ |
17 | vidrutāś ca raṇe petuḥ saṃchinnāyudhajīvitāḥ
rathino rathamukhyebhyaḥ sahayāḥ śarapīḍitāḥ |
18 | cūrṇitākṣiptadagdhānāṃ vajrānilahutāśanaiḥ
tulyarūpā gajāḥ petur giryagrāmbudaveśmanām |
19 | petur aśvasahasrāṇi prahatāny arjuneṣubhiḥ
haṃsā himavataḥ pṛṣṭhe vāriviprahatā iva |
20 | rathāśvadvipapattyoghāḥ salilaughā ivādbhutāḥ
yugāntādityaraśmyābhaiḥ pāṇḍavāstaśarair hatāḥ |
21 | taṃ pāṇḍavādityaśarāṃśujālaṃ; kurupravīrān yudhi niṣṭapantam
sa droṇameghaḥ śaravarṣavegaiḥ; prācchādayan megha ivārkaraśmīn |
22 | athātyarthavisṛṣṭena dviṣatām asubhojinā
ājaghne vakṣasi droṇo nārācena dhanaṃjayam |
23 | sa vihvalitasarvāṅgaḥ kṣitikampe yathācalaḥ
dhairyam ālambya bībhatsur droṇaṃ vivyādha patribhiḥ |
24 | droṇas tu pañcabhir bāṇair vāsudevam atāḍayat
arjunaṃ ca trisaptatyā dhvajaṃ cāsya tribhiḥ śaraiḥ |
25 | viśeṣayiṣyañ śiṣyaṃ ca droṇo rājan parākramī
adṛśyam arjunaṃ cakre nimeṣāc charavṛṣṭibhiḥ |
26 | prasaktān patato 'drākṣma bhāradvājasya sāyakān
maṇḍalīkṛtam evāsya dhanuś cādṛśyatādbhutam |
27 | te 'bhyayuḥ samare rājan vāsudevadhanaṃjayau
droṇasṛṣṭāḥ subahavaḥ kaṅkapatraparicchadāḥ |
28 | tad dṛṣṭvā tādṛśaṃ yuddhaṃ droṇapāṇḍavayos tadā
vāsudevo mahābuddhiḥ kāryavattām acintayat |
29 | tato 'bravīd vāsudevo dhanaṃjayam idaṃ vacaḥ
pārtha pārtha mahābāho na naḥ kālātyayo bhavet |
30 | droṇam utsṛjya gacchāmaḥ kṛtyam etan mahattaram
pārthaś cāpy abravīt kṛṣṇaṃ yatheṣṭam iti keśava |
31 | tataḥ pradakṣiṇaṃ kṛtvā droṇaṃ prāyān mahābhujaḥ
parivṛttaś ca bībhatsur agacchad visṛjañ śarān |
32 | tato 'bravīt smayan droṇaḥ kvedaṃ pāṇḍava gamyate
nanu nāma raṇe śatrum ajitvā na nivartase |
33 | arjuna uvāca |
33 | gurur bhavān na me śatruḥ śiṣyaḥ putrasamo 'smi te
na cāsti sa pumāṃl loke yas tvāṃ yudhi parājayet |
34 | saṃjaya uvāca |
34 | evaṃ bruvāṇo bībhatsur jayadrathavadhotsukaḥ
tvarāyukto mahābāhus tat sainyaṃ samupādravat |
35 | taṃ cakrarakṣau pāñcālyau yudhāmanyūttamaujasau
anvayātāṃ mahātmānau viśantaṃ tāvakaṃ balam |
36 | tato jayo mahārāja kṛtavarmā ca sāttvataḥ
kāmbojaś ca śrutāyuś ca dhanaṃjayam avārayan |
37 | teṣāṃ daśasahasrāṇi rathānām anuyāyinām
abhīṣāhāḥ śūrasenāḥ śibayo 'tha vasātayaḥ |
38 | mācellakā lalitthāś ca kekayā madrakās tathā
nārāyaṇāś ca gopālāḥ kāmbojānāṃ ca ye gaṇāḥ |
39 | karṇena vijitāḥ pūrvaṃ saṃgrāme śūrasaṃmatāḥ
bhāradvājaṃ puraskṛtya tyaktātmāno 'rjunaṃ prati |
40 | putraśokābhisaṃtaptaṃ kruddhaṃ mṛtyum ivāntakam
tyajantaṃ tumule prāṇān saṃnaddhaṃ citrayodhinam |
41 | gāhamānam anīkāni mātaṅgam iva yūthapam
maheṣvāsaṃ parākrāntaṃ naravyāghram avārayan |
42 | tataḥ pravavṛte yuddhaṃ tumulaṃ lomaharṣaṇam
anyonyaṃ vai prārthayatāṃ yodhānām arjunasya ca |
43 | jayadrathavadhaprepsum āyāntaṃ puruṣarṣabham
nyavārayanta sahitāḥ kriyā vyādhim ivotthitam |