Book 7 Chapter 55 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | etac chrutvā vacas tasya keśavasya mahātmanaḥ
subhadrā putraśokārtā vilalāpa suduḥkhitā |
2 | hā putra mama mandāyāḥ kathaṃ saṃyugam etya ha
nidhanaṃ prāptavāṃs tāta pitṛtulyaparākramaḥ |
3 | katham indīvaraśyāmaṃ sudaṃṣṭraṃ cārulocanam
mukhaṃ te dṛśyate vatsa guṇṭhitaṃ raṇareṇunā |
4 | nūnaṃ śūraṃ nipatitaṃ tvāṃ paśyanty anivartinam
suśirogrīvabāhvaṃsaṃ vyūḍhoraskaṃ nirūdaram |
5 | cārūpacitasarvāṅgaṃ svakṣaṃ śastrakṣatācitam
bhūtāni tvā nirīkṣante nūnaṃ candram ivoditam |
6 | śayanīyaṃ purā yasya spardhyāstaraṇasaṃvṛtam
bhūmāv adya kathaṃ śeṣe vipraviddhaḥ sukhocitaḥ |
7 | yo 'nvāsyata purā vīro varastrībhir mahābhujaḥ
katham anvāsyate so 'dya śivābhiḥ patito mṛdhe |
8 | yo 'stūyata purā hṛṣṭaiḥ sūtamāgadhabandibhiḥ
so 'dya kravyādgaṇair ghorair vinadadbhir upāsyate |
9 | pāṇḍaveṣu ca nātheṣu vṛṣṇivīreṣu cābhibho
pāñcāleṣu ca vīreṣu hataḥ kenāsy anāthavat |
10 | atṛptadarśanā putra darśanasya tavānagha
mandabhāgyā gamiṣyāmi vyaktam adya yamakṣayam |
11 | viśālākṣaṃ sukeśāntaṃ cāruvākyaṃ sugandhi ca
tava putra kadā bhūyo mukhaṃ drakṣyāmi nirvraṇam |
12 | dhig balaṃ bhīmasenasya dhik pārthasya dhanuṣmatām
dhig vīryaṃ vṛṣṇivīrāṇāṃ pāñcālānāṃ ca dhig balam |
13 | dhik kekayāṃs tathā cedīn matsyāṃś caivātha sṛñjayān
ye tvā raṇe gataṃ vīraṃ na jānanti nipātitam |
14 | adya paśyāmi pṛthivīṃ śūnyām iva hatatviṣam
abhimanyum apaśyantī śokavyākulalocanā |
15 | svasrīyaṃ vāsudevasya putraṃ gāṇḍīvadhanvanaḥ
kathaṃ tvā virathaṃ vīraṃ drakṣyāmy anyair nipātitam |
16 | hā vīra dṛṣṭo naṣṭaś ca dhanaṃ svapna ivāsi me
aho hy anityaṃ mānuṣyaṃ jalabudbudacañcalam |
17 | imāṃ te taruṇīṃ bhāryāṃ tvadādhibhir abhiplutām
kathaṃ saṃdhārayiṣyāmi vivatsām iva dhenukām |
18 | aho hy akāle prasthānaṃ kṛtavān asi putraka
vihāya phalakāle māṃ sugṛddhāṃ tava darśane |
19 | nūnaṃ gatiḥ kṛtāntasya prājñair api sudurvidā
yatra tvaṃ keśave nāthe saṃgrāme 'nāthavad dhataḥ |
20 | yajvanāṃ dānaśīlānāṃ brāhmaṇānāṃ kṛtātmanām
caritabrahmacaryāṇāṃ puṇyatīrthāvagāhinām |
21 | kṛtajñānāṃ vadānyānāṃ guruśuśrūṣiṇām api
sahasradakṣiṇānāṃ ca yā gatis tām avāpnuhi |
22 | yā gatir yudhyamānānāṃ śūrāṇām anivartinām
hatvārīn nihatānāṃ ca saṃgrāme tāṃ gatiṃ vraja |
23 | gosahasrapradātṝṇāṃ kratudānāṃ ca yā gatiḥ
naiveśikaṃ cābhimataṃ dadatāṃ yā gatiḥ śubhā |
24 | brahmacaryeṇa yāṃ yānti munayaḥ saṃśitavratā
ekapatnyaś ca yāṃ yānti tāṃ gatiṃ vraja putraka |
25 | rājñāṃ sucaritair yā ca gatir bhavati śāśvatī
caturāśramiṇāṃ puṇyaiḥ pāvitānāṃ surakṣitaiḥ |
26 | dīnānukampināṃ yā ca satataṃ saṃvibhāginām
paiśunyāc ca nivṛttānāṃ tāṃ gatiṃ vraja putraka |
27 | vratināṃ dharmaśīlānāṃ guruśuśrūṣiṇām api
amoghātithināṃ yā ca tāṃ gatiṃ vraja putraka |
28 | ṛtukāle svakāṃ patnīṃ gacchatāṃ yā manasvinām
na cānyadārasevīnāṃ tāṃ gatiṃ vraja putraka |
29 | sāmnā ye sarvabhūtāni gacchanti gatamatsarāḥ
nāruṃtudānāṃ kṣamiṇāṃ yā gatis tām avāpnuhi |
30 | madhumāṃsanivṛttānāṃ madād dambhāt tathānṛtāt
paropatāpatyaktānāṃ tāṃ gatiṃ vraja putraka |
31 | hrīmantaḥ sarvaśāstrajñā jñānatṛptā jitendriyāḥ
yāṃ gatiṃ sādhavo yānti tāṃ gatiṃ vraja putraka |
32 | evaṃ vilapatīṃ dīnāṃ subhadrāṃ śokakarśitām
abhyapadyata pāñcālī vairāṭīsahitā tadā |
33 | tāḥ prakāmaṃ ruditvā ca vilapya ca suduḥkhitāḥ
unmattavat tadā rājan visaṃjñā nyapatan kṣitau |
34 | sopacāras tu kṛṣṇas tāṃ duḥkhitāṃ bhṛśaduḥkhitaḥ
siktvāmbhasā samāśvāsya tat tad uktvā hitaṃ vacaḥ |
35 | visaṃjñakalpāṃ rudatīm apaviddhāṃ pravepatīm
bhaginīṃ puṇḍarīkākṣa idaṃ vacanam abravīt |
36 | subhadre mā śucaḥ putraṃ pāñcālyāśvāsayottarām
gato 'bhimanyuḥ prathitāṃ gatiṃ kṣatriyapuṃgavaḥ |
37 | ye cānye 'pi kule santi puruṣā no varānane
sarve te vai gatiṃ yāntu abhimanyor yaśasvinaḥ |
38 | kuryāma tad vayaṃ karma kriyāsuḥ suhṛdaś ca naḥ
kṛtavān yādṛg adyaikas tava putro mahārathaḥ |
39 | evam āśvāsya bhaginīṃ draupadīm api cottarām
pārthasyaiva mahābāhuḥ pārśvam āgād ariṃdamaḥ |
40 | tato 'bhyanujñāya nṛpān kṛṣṇo bandhūṃs tathābhibhūḥ
viveśāntaḥpuraṃ rājaṃs te 'nye jagmur yathālayam |