Book 7 Chapter 53 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | pratijñāte tu pārthena sindhurājavadhe tadā
vāsudevo mahābāhur dhanaṃjayam abhāṣata |
2 | bhrātṝṇāṃ matam ājñāya tvayā vācā pratiśrutam
saindhavaṃ śvo 'smi hanteti tat sāhasatamaṃ kṛtam |
3 | asaṃmantrya mayā sārdham atibhāro 'yam udyataḥ
kathaṃ nu sarvalokasya nāvahāsyā bhavemahi |
4 | dhārtarāṣṭrasya śibire mayā praṇihitāś carāḥ
ta ime śīghram āgamya pravṛttiṃ vedayanti naḥ |
5 | tvayā vai saṃpratijñāte sindhurājavadhe tadā
siṃhanādaḥ savāditraḥ sumahān iha taiḥ śrutaḥ |
6 | tena śabdena vitrastā dhārtarāṣṭrāḥ sasaindhavāḥ
nākasmāt siṃhanādo 'yam iti matvā vyavasthitāḥ |
7 | sumahāñ śabdasaṃpātaḥ kauravāṇāṃ mahābhuja
āsīn nāgāśvapattīnāṃ rathaghoṣaś ca bhairavaḥ |
8 | abhimanyuvadhaṃ śrutvā dhruvam ārto dhanaṃjayaḥ
rātrau niryāsyati krodhād iti matvā vyavasthitāḥ |
9 | tair yatadbhir iyaṃ satyā śrutā satyavatas tava
pratijñā sindhurājasya vadhe rājīvalocana |
10 | tato vimanasaḥ sarve trastāḥ kṣudramṛgā iva
āsan suyodhanāmātyāḥ sa ca rājā jayadrathaḥ |
11 | athotthāya sahāmātyair dīnaḥ śibiram ātmanaḥ
āyāt sauvīrasindhūnām īśvaro bhṛśaduḥkhitaḥ |
12 | sa mantrakāle saṃmantrya sarvā naiḥśreyasīḥ kriyāḥ
suyodhanam idaṃ vākyam abravīd rājasaṃsadi |
13 | mām asau putrahanteti śvo 'bhiyātā dhanaṃjayaḥ
pratijñāto hi senāyā madhye tena vadho mama |
14 | tāṃ na devā na gandharvā nāsuroragarākṣasāḥ
utsahante 'nyathā kartuṃ pratijñāṃ savyasācinaḥ |
15 | te māṃ rakṣata saṃgrāme mā vo mūrdhni dhanaṃjayaḥ
padaṃ kṛtvāpnuyāl lakṣyaṃ tasmād atra vidhīyatām |
16 | atha rakṣā na me saṃkhye kriyate kurunandana
anujānīhi māṃ rājan gamiṣyāmi gṛhān prati |
17 | evam uktas tv avākśīrṣo vimanāḥ sa suyodhanaḥ
śrutvābhiśaptavantaṃ tvāṃ dhyānam evānvapadyata |
18 | tam ārtam abhisaṃprekṣya rājā kila sa saindhavaḥ
mṛdu cātmahitaṃ caiva sāpekṣam idam uktavān |
19 | nāhaṃ paśyāmi bhavatāṃ tathāvīryaṃ dhanurdharam
yo 'rjunasyāstram astreṇa pratihanyān mahāhave |
20 | vāsudevasahāyasya gāṇḍīvaṃ dhunvato dhanuḥ
ko 'rjunasyāgratas tiṣṭhet sākṣād api śatakratuḥ |
21 | maheśvaro 'pi pārthena śrūyate yodhitaḥ purā
padātinā mahātejā girau himavati prabhuḥ |
22 | dānavānāṃ sahasrāṇi hiraṇyapuravāsinām
jaghān ekarathenaiva devarājapracoditaḥ |
23 | samāyukto hi kaunteyo vāsudevena dhīmatā
sāmarān api lokāṃs trīn nihanyād iti me matiḥ |
24 | so 'ham icchāmy anujñātuṃ rakṣituṃ vā mahātmanā
droṇena sahaputreṇa vīreṇa yadi manyase |
25 | sa rājñā svayam ācāryo bhṛśam ākrandito 'rjuna
saṃvidhānaṃ ca vihitaṃ rathāś ca kila sajjitāḥ |
26 | karṇo bhūriśravā drauṇir vṛṣasenaś ca durjayaḥ
kṛpaś ca madrarājaś ca ṣaḍ ete 'sya purogamāḥ |
27 | śakaṭaḥ padmapaś cārdho vyūho droṇena kalpitaḥ
padmakarṇikamadhyasthaḥ sūcīpāśe jayadrathaḥ sthāsyate rakṣito vīraiḥ sindhurāḍ yuddhadurmadaiḥ |
28 | dhanuṣy astre ca vīrye ca prāṇe caiva tathorasi
aviṣahyatamā hy ete niścitāḥ pārtha ṣaḍ rathāḥ etān ajitvā sagaṇān naiva prāpyo jayadrathaḥ |
29 | teṣām ekaikaśo vīryaṃ ṣaṇṇāṃ tvam anucintaya
sahitā hi naravyāghrā na śakyā jetum añjasā |
30 | bhūyaś ca cintayiṣyāmi nītim ātmahitāya vai
mantrajñaiḥ sacivaiḥ sārdhaṃ suhṛdbhiḥ kāryasiddhaye |
31 | arjuna uvāca |
31 | ṣaḍ rathān dhārtarāṣṭrasya manyase yān balādhikān
teṣāṃ vīryaṃ mamārdhena na tulyam iti lakṣaye |
32 | astram astreṇa sarveṣām eteṣāṃ madhusūdana
mayā drakṣyasi nirbhinnaṃ jayadrathavadhaiṣiṇā |
33 | droṇasya miṣataḥ so 'haṃ sagaṇasya vilapyataḥ
mūrdhānaṃ sindhurājasya pātayiṣyāmi bhūtale |
34 | yadi sādhyāś ca rudrāś ca vasavaś ca sahāśvinaḥ
marutaś ca sahendreṇa viśvedevās tathāsurāḥ |
35 | pitaraḥ sahagandharvāḥ suparṇāḥ sāgarādrayaḥ
dyaur viyat pṛthivī ceyaṃ diśaś ca sadigīśvarāḥ |
36 | grāmyāraṇyāni bhūtāni sthāvarāṇi carāṇi ca
trātāraḥ sindhurājasya bhavanti madhusūdana |
37 | tathāpi bāṇair nihataṃ śvo draṣṭāsi raṇe mayā
satyena te śape kṛṣṇa tathaivāyudham ālabhe |
38 | yaś ca goptā maheṣvāsas tasya pāpasya durmateḥ
tam eva prathamaṃ droṇam abhiyāsyāmi keśava |
39 | tasmin dyūtam idaṃ baddhaṃ manyate sma suyodhanaḥ
tasmāt tasyaiva senāgraṃ bhittvā yāsyāmi saindhavam |
40 | draṣṭāsi śvo maheṣvāsān nārācais tigmatejanaiḥ
śṛṅgāṇīva girer vajrair dāryamāṇān mayā yudhi |
41 | naranāgāśvadehebhyo visraviṣyati śoṇitam
patadbhyaḥ patitebhyaś ca vibhinnebhyaḥ śitaiḥ śaraiḥ |
42 | gāṇḍīvapreṣitā bāṇā manonilasamā jave
nṛnāgāśvān videhāsūn kartāraś ca sahasraśaḥ |
43 | yamāt kuberād varuṇād rudrād indrāc ca yan mayā
upāttam astraṃ ghoraṃ vai tad draṣṭāro narā yudhi |
44 | brāhmeṇāstreṇa cāstrāṇi hanyamānāni saṃyuge
mayā draṣṭāsi sarveṣāṃ saindhavasyābhirakṣiṇām |
45 | śaravegasamutkṛttai rājñāṃ keśava mūrdhabhiḥ
āstīryamāṇāṃ pṛthivīṃ draṣṭāsi śvo mayā yudhi |
46 | kravyādāṃs tarpayiṣyāmi drāvayiṣyāmi śātravān
suhṛdo nandayiṣyāmi pātayiṣyāmi saindhavam |
47 | bahv āgaskṛt kusaṃbandhī pāpadeśasamudbhavaḥ
mayā saindhavako rājā hataḥ svāñ śocayiṣyati |
48 | sarvakṣīrānnabhoktāraḥ pāpācārā raṇājire
mayā sarājakā bāṇair nunnā naṃkṣyanti saindhavāḥ |
49 | tathā prabhāte kartāsmi yathā kṛṣṇa suyodhanaḥ
nānyaṃ dhanurdharaṃ loke maṃsyate matsamaṃ yudhi |
50 | gāṇḍīvaṃ ca dhanur divyaṃ yoddhā cāhaṃ nararṣabha
tvaṃ ca yantā hṛṣīkeśa kiṃ nu syād ajitaṃ mayā |
51 | yathā hi lakṣma candre vai samudre ca yathā jalam
evam etāṃ pratijñāṃ me satyāṃ viddhi janārdana |
52 | māvamaṃsthā mamāstrāṇi māvamaṃsthā dhanur dṛḍham
māvamaṃsthā balaṃ bāhvor māvamaṃsthā dhanaṃjayam |
53 | yathā hi yātvā saṃgrāme na jīye vijayāmi ca
tena satyena saṃgrāme hataṃ viddhi jayadratham |
54 | dhruvaṃ vai brāhmaṇe satyaṃ dhruvā sādhuṣu saṃnatiḥ
śrīr dhruvā cāpi dakṣeṣu dhruvo nārāyaṇe jayaḥ |
55 | saṃjaya uvāca |
55 | evam uktvā hṛṣīkeśaṃ svayam ātmānam ātmanā
saṃdideśārjuno nardan vāsaviḥ keśavaṃ prabhum |
56 | yathā prabhātāṃ rajanīṃ kalpitaḥ syād ratho mama
tathā kāryaṃ tvayā kṛṣṇa kāryaṃ hi mahad udyatam |