Book 7 Chapter 22 | |
1 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
1 | sarveṣām eva me brūhi rathacihnāni saṃjaya
ye droṇam abhyavartanta kruddhā bhīmapurogamāḥ |
2 | saṃjaya uvāca |
2 | ṛśyavarṇair hayair dṛṣṭvā vyāyacchantaṃ vṛkodaram
rajatāśvas tataḥ śūraḥ śaineyaḥ saṃnyavartata |
3 | darśanīyās tu kāmbojāḥ śukapatraparicchadāḥ
vahanto nakulaṃ śīghraṃ tāvakān abhidudruvuḥ |
4 | kṛṣṇās tu meghasaṃkāśāḥ sahadevam udāyudham
bhīmavegā naravyāghram avahan vātaraṃhasaḥ |
5 | hemottamapraticchannair hayair vātasamair jave
abhyavartanta sainyāni sarvāṇy eva yudhiṣṭhiram |
6 | rājñas tv anantaraṃ rājā pāñcālyo drupado 'bhavat
jātarūpamayacchatraḥ sarvaiḥ svair abhirakṣitaḥ |
7 | lalāmair haribhir yuktaiḥ sarvaśabdakṣamair yudhi
rājñāṃ madhye maheṣvāsaḥ śāntabhīr abhyavartata |
8 | taṃ virāṭo 'nvayāt paścāt saha śūrair mahārathaiḥ
kekayāś ca śikhaṇḍī ca dhṛṣṭaketus tathaiva ca svaiḥ svaiḥ sainyaiḥ parivṛtā matsyarājānam anvayuḥ |
9 | te tu pāṭalapuṣpāṇāṃ samavarṇā hayottamāḥ
vahamānā vyarājanta matsyasyāmitraghātinaḥ |
10 | hāridrasamavarṇās tu javanā hemamālinaḥ
putraṃ virāṭarājasya satvarāḥ samudāvahan |
11 | indragopakavarṇais tu bhrātaraḥ pañca kekayāḥ
jātarūpasamābhāsaḥ sarve lohitakadhvajāḥ |
12 | te hemamālinaḥ śūrāḥ sarve yuddhaviśāradāḥ
varṣanta iva jīmūtāḥ pratyadṛśyanta daṃśitāḥ |
13 | āmapātranibhākārāḥ pāñcālyam amitaujasam
dāntās tāmrāruṇā yuktāḥ śikhaṇḍinam udāvahan |
14 | tathā dvādaśasāhasrāḥ pāñcālānāṃ mahārathāḥ
teṣāṃ tu ṣaṭ sahasrāṇi ye śikhaṇḍinam anvayuḥ |
15 | putraṃ tu śiśupālasya narasiṃhasya māriṣa
ākrīḍanto vahanti sma sāraṅgaśabalā hayāḥ |
16 | dhṛṣṭaketuś ca cedīnām ṛṣabho 'tibaloditaḥ
kāmbojaiḥ śabalair aśvair abhyavartata durjayaḥ |
17 | bṛhatkṣatraṃ tu kaikeyaṃ sukumāraṃ hayottamāḥ
palāladhūmavarṇābhāḥ saindhavāḥ śīghram āvahan |
18 | mallikākṣāḥ padmavarṇā bāhlijātāḥ svalaṃkṛtāḥ
śūraṃ śikhaṇḍinaḥ putraṃ kṣatradevam udāvahan |
19 | yuvānam avahan yuddhe krauñcavarṇā hayottamāḥ
kāśyasyābhibhuvaḥ putraṃ sukumāraṃ mahāratham |
20 | śvetās tu prativindhyaṃ taṃ kṛṣṇagrīvā manojavāḥ
yantuḥ preṣyakarā rājan rājaputram udāvahan |
21 | sutasomaṃ tu yaṃ dhaumyāt pārthaḥ putram ayācata
māṣapuṣpasavarṇās tam avahan vājino raṇe |
22 | sahasrasomapratimā babhūvuḥ; pure kurūṇām udayendunāmni
tasmiñ jātaḥ somasaṃkrandamadhye; yasmāt tasmāt sutasomo 'bhavat saḥ |
23 | nākuliṃ tu śatānīkaṃ śālapuṣpanibhā hayāḥ
ādityataruṇaprakhyāḥ ślāghanīyam udāvahan |
24 | kāñcanapratimair yoktrair mayūragrīvasaṃnibhāḥ
draupadeyaṃ naravyāghraṃ śrutakarmāṇam āvahan |
25 | śrutakīrtiṃ śrutanidhiṃ draupadeyaṃ hayottamāḥ
ūhuḥ pārthasamaṃ yuddhe cāṣapatranibhā hayāḥ |
26 | yam āhur adhyardhaguṇaṃ kṛṣṇāt pārthāc ca saṃyuge
abhimanyuṃ piśaṅgās taṃ kumāram avahan raṇe |
27 | ekas tu dhārtarāṣṭrebhyaḥ pāṇḍavān yaḥ samāśritaḥ
taṃ bṛhanto mahākāyā yuyutsum avahan raṇe |
28 | palālakāṇḍavarṇās tu vārdhakṣemiṃ tarasvinam
ūhuḥ sutumule yuddhe hayā hṛṣṭāḥ svalaṃkṛtāḥ |
29 | kumāraṃ śitipādās tu rukmapatrair uraśchadaiḥ
saucittim avahan yuddhe yantuḥ preṣyakarā hayāḥ |
30 | rukmapṛṣṭhāvakīrṇās tu kauśeyasadṛśā hayāḥ
suvarṇamālinaḥ kṣāntāḥ śreṇimantam udāvahan |
31 | rukmamālādharāḥ śūrā hemavarṇāḥ svalaṃkṛtāḥ
kāśirājaṃ hayaśreṣṭhāḥ ślāghanīyam udāvahan |
32 | astrāṇāṃ ca dhanurvede brāhme vede ca pāragam
taṃ satyadhṛtim āyāntam aruṇāḥ samudāvahan |
33 | yaḥ sa pāñcālasenānīr droṇam aṃśam akalpayat
pārāvatasavarṇāśvā dhṛṣṭadyumnam udāvahan |
34 | tam anvayāt satyadhṛtiḥ saucittir yuddhadurmadaḥ
śreṇimān vasudānaś ca putraḥ kāśyasya cābhibho |
35 | yuktaiḥ paramakāmbojair javanair hemamālibhiḥ
bhīṣayanto dviṣatsainyaṃ yamavaiśravaṇopamāḥ |
36 | prabhadrakās tu pāñcālāḥ ṣaṭ sahasrāṇy udāyudhāḥ
nānāvarṇair hayaśreṣṭhair hemacitrarathadhvajāḥ |
37 | śaravrātair vidhunvantaḥ śatrūn vitatakārmukāḥ
samānamṛtyavo bhūtvā dhṛṣṭadyumnaṃ samanvayuḥ |
38 | babhrukauśeyavarṇās tu suvarṇavaramālinaḥ
ūhur aglānamanasaś cekitānaṃ hayottamāḥ |
39 | indrāyudhasavarṇais tu kuntibhojo hayottamaiḥ
āyāt suvaśyaiḥ purujin mātulaḥ savyasācinaḥ |
40 | antarikṣasavarṇās tu tārakācitritā iva
rājānaṃ rocamānaṃ te hayāḥ saṃkhye samāvahan |
41 | karburāḥ śitipādās tu svarṇajālaparicchadāḥ
jārāsaṃdhiṃ hayaśreṣṭhāḥ sahadevam udāvahan |
42 | ye tu puṣkaranālasya samavarṇā hayottamāḥ
jave śyenasamāś citrāḥ sudāmānam udāvahan |
43 | śaśalohitavarṇās tu pāṇḍurodgatarājayaḥ
pāñcālyaṃ gopateḥ putraṃ siṃhasenam udāvahan |
44 | pāñcālānāṃ naravyāghro yaḥ khyāto janamejayaḥ
tasya sarṣapapuṣpāṇāṃ tulyavarṇā hayottamāḥ |
45 | māṣavarṇās tu javanā bṛhanto hemamālinaḥ
dadhipṛṣṭhāś candramukhāḥ pāñcālyam avahan drutam |
46 | śūrāś ca bhadrakāś caiva śarakāṇḍanibhā hayāḥ
padmakiñjalkavarṇābhā daṇḍadhāram udāvahan |
47 | bibhrato hemamālāś ca cakravākodarā hayāḥ
kosalādhipateḥ putraṃ sukṣatraṃ vājino 'vahan |
48 | śabalās tu bṛhanto 'śvā dāntā jāmbūnadasrajaḥ
yuddhe satyadhṛtiṃ kṣaimim avahan prāṃśavaḥ śubhāḥ |
49 | ekavarṇena sarveṇa dhvajena kavacena ca
aśvaiś ca dhanuṣā caiva śuklaiḥ śuklo nyavartata |
50 | samudrasenaputraṃ tu sāmudrā rudratejasam
aśvāḥ śaśāṅkasadṛśāś candradevam udāvahan |
51 | nīlotpalasavarṇās tu tapanīyavibhūṣitāḥ
śaibyaṃ citrarathaṃ yuddhe citramālyāvahan hayāḥ |
52 | kalāyapuṣpavarṇās tu śvetalohitarājayaḥ
rathasenaṃ hayaśreṣṭhāḥ samūhur yuddhadurmadam |
53 | yaṃ tu sarvamanuṣyebhyaḥ prāhuḥ śūrataraṃ nṛpam
taṃ paṭaccarahantāraṃ śukavarṇāvahan hayāḥ |
54 | citrāyudhaṃ citramālyaṃ citravarmāyudhadhvajam
ūhuḥ kiṃśukapuṣpāṇāṃ tulyavarṇā hayottamāḥ |
55 | ekavarṇena sarveṇa dhvajena kavacena ca
dhanuṣā rathavāhaiś ca nīlair nīlo 'bhyavartata |
56 | nānārūpai ratnacitrair varūthadhvajakārmukaiḥ
vājidhvajapatākābhiś citraiś citro 'bhyavartata |
57 | ye tu puṣkarapatrasya tulyavarṇā hayottamāḥ
te rocamānasya sutaṃ hemavarṇam udāvahan |
58 | yodhāś ca bhadrakārāś ca śaradaṇḍānudaṇḍajāḥ
śvetāṇḍāḥ kukkuṭāṇḍābhā daṇḍaketum udāvahan |
59 | āṭarūṣakapuṣpābhā hayāḥ pāṇḍyānuyāyinām
avahan rathamukhyānām ayutāni caturdaśa |
60 | nānārūpeṇa varṇena nānākṛtimukhā hayāḥ
rathacakradhvajaṃ vīraṃ ghaṭotkacam udāvahan |
61 | suvarṇavarṇā dharmajñam anīkasthaṃ yudhiṣṭhiram
rājaśreṣṭhaṃ hayaśreṣṭhāḥ sarvataḥ pṛṣṭhato 'nvayuḥ varṇaiś coccāvacair divyaiḥ sadaśvānāṃ prabhadrakāḥ |
62 | te yattā bhīmasenena sahitāḥ kāñcanadhvajāḥ
pratyadṛśyanta rājendra sendrā iva divaukasaḥ |
63 | atyarocata tān sarvān dhṛṣṭadyumnaḥ samāgatān
sarvāṇy api ca sainyāni bhāradvājo 'tyarocata |