Book 7 Chapter 20 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | tato yudhiṣṭhiro droṇaṃ dṛṣṭvāntikam upāgatam
mahatā śaravarṣeṇa pratyagṛhṇād abhītavat |
2 | tato halahalāśabda āsīd yaudhiṣṭhire bale
jighṛkṣati mahāsiṃhe gajānām iva yūthapam |
3 | dṛṣṭvā droṇaṃ tataḥ śūraḥ satyajit satyavikramaḥ
yudhiṣṭhiraṃ pariprepsum ācāryaṃ samupādravat |
4 | tata ācāryapāñcālyau yuyudhāte parasparam
vikṣobhayantau tat sainyam indravairocanāv iva |
5 | tataḥ satyajitaṃ tīkṣṇair daśabhir marmabhedibhiḥ
avidhyac chīghram ācāryaś chittvāsya saśaraṃ dhanuḥ |
6 | sa śīghrataram ādāya dhanur anyat pratāpavān
droṇaṃ so 'bhijaghānāśu viṃśadbhiḥ kaṅkapatribhiḥ |
7 | jñātvā satyajitā droṇaṃ grasyamānam ivāhave
vṛkaḥ śaraśatais tīkṣṇaiḥ pāñcālyo droṇam ardayat |
8 | saṃchādyamānaṃ samare droṇaṃ dṛṣṭvā mahāratham
cukruśuḥ pāṇḍavā rājan vastrāṇi dudhuvuś ca ha |
9 | vṛkas tu paramakruddho droṇaṃ ṣaṣṭyā stanāntare
vivyādha balavān rājaṃs tad adbhutam ivābhavat |
10 | droṇas tu śaravarṣeṇa chādyamāno mahārathaḥ
vegaṃ cakre mahāvegaḥ krodhād udvṛtya cakṣuṣī |
11 | tataḥ satyajitaś cāpaṃ chittvā droṇo vṛkasya ca
ṣaḍbhiḥ sasūtaṃ sahayaṃ śarair droṇo 'vadhīd vṛkam |
12 | athānyad dhanur ādāya satyajid vegavattaram
sāśvaṃ sasūtaṃ viśikhair droṇaṃ vivyādha sadhvajam |
13 | sa tan na mamṛṣe droṇaḥ pāñcālyenārdanaṃ mṛdhe
tatas tasya vināśāya satvaraṃ vyasṛjac charān |
14 | hayān dhvajaṃ dhanur muṣṭim ubhau ca pārṣṇisārathī
avākirat tato droṇaḥ śaravarṣaiḥ sahasraśaḥ |
15 | tathā saṃchidyamāneṣu kārmukeṣu punaḥ punaḥ
pāñcālyaḥ paramāstrajñaḥ śoṇāśvaṃ samayodhayat |
16 | sa satyajitam ālakṣya tathodīrṇaṃ mahāhave
ardhacandreṇa ciccheda śiras tasya mahātmanaḥ |
17 | tasmin hate mahāmātre pāñcālānāṃ ratharṣabhe
apāyāj javanair aśvair droṇāt trasto yudhiṣṭhiraḥ |
18 | pāñcālāḥ kekayā matsyāś cedikārūṣakosalāḥ
yudhiṣṭhiram udīkṣanto hṛṣṭā droṇam upādravan |
19 | tato yudhiṣṭhiraprepsur ācāryaḥ śatrupūgahā
vyadhamat tāny anīkāni tūlarāśim ivānilaḥ |
20 | nirdahantam anīkāni tāni tāni punaḥ punaḥ
droṇaṃ matsyād avarajaḥ śatānīko 'bhyavartata |
21 | sūryaraśmipratīkāśaiḥ karmāraparimārjitaiḥ
ṣaḍbhiḥ sasūtaṃ sahayaṃ droṇaṃ viddhvānadad bhṛśam |
22 | tasya nānadato droṇaḥ śiraḥ kāyāt sakuṇḍalam
kṣureṇāpāharat tūrṇaṃ tato matsyāḥ pradudruvuḥ |
23 | matsyāñ jitvājayac cedīn kārūṣān kekayān api
pāñcālān sṛñjayān pāṇḍūn bhāradvājaḥ punaḥ punaḥ |
24 | taṃ dahantam anīkāni kruddham agniṃ yathā vanam
dṛṣṭvā rukmarathaṃ kruddhaṃ samakampanta sṛñjayāḥ |
25 | uttamaṃ hy ādadhānasya dhanur asyāśukāriṇaḥ
jyāghoṣo nighnato 'mitrān dikṣu sarvāsu śuśruve |
26 | nāgān aśvān padātīṃś ca rathino gajasādinaḥ
raudrā hastavatā muktāḥ pramathnanti sma sāyakāḥ |
27 | nānadyamānaḥ parjanyo miśravāto himātyaye
aśmavarṣam ivāvarṣat pareṣāṃ bhayam ādadhat |
28 | sarvā diśaḥ samacarat sainyaṃ vikṣobhayann iva
balī śūro maheṣvāso mitrāṇām abhayaṃkaraḥ |
29 | tasya vidyud ivābhreṣu cāpaṃ hemapariṣkṛtam
dikṣu sarvāsv apaśyāma droṇasyāmitatejasaḥ |
30 | droṇas tu pāṇḍavānīke cakāra kadanaṃ mahat
yathā daityagaṇe viṣṇuḥ surāsuranamaskṛtaḥ |
31 | sa śūraḥ satyavāk prājño balavān satyavikramaḥ
mahānubhāvaḥ kālānte raudrīṃ bhīruvibhīṣaṇām |
32 | kavacormidhvajāvartāṃ martyakūlāpahāriṇīm
gajavājimahāgrāhām asimīnāṃ durāsadām |
33 | vīrāsthiśarkarāṃ raudrāṃ bherīmurajakacchapām
carmavarmaplavāṃ ghorāṃ keśaśaivalaśāḍvalām |
34 | śaraughiṇīṃ dhanuḥsrotāṃ bāhupannagasaṃkulām
raṇabhūmivahāṃ ghorāṃ kurusṛñjayavāhinīm manuṣyaśīrṣapāṣāṇāṃ śaktimīnāṃ gadoḍupām |
35 | uṣṇīṣaphenavasanāṃ niṣkīrṇāntrasarīsṛpām
vīrāpahāriṇīm ugrāṃ māṃsaśoṇitakardamām |
36 | hastigrāhāṃ ketuvṛkṣāṃ kṣatriyāṇāṃ nimajjanīm
krūrāṃ śarīrasaṃghāṭāṃ sādinakrāṃ duratyayām droṇaḥ prāvartayat tatra nadīm antakagāminīm |
37 | kravyādagaṇasaṃghuṣṭāṃ śvaśṛgālagaṇāyutām
niṣevitāṃ mahāraudraiḥ piśitāśaiḥ samantataḥ |
38 | taṃ dahantam anīkāni rathodāraṃ kṛtāntavat
sarvato 'bhyadravan droṇaṃ kuntīputrapurogamāḥ |
39 | tāṃs tu śūrān maheṣvāsāṃs tāvakābhyudyatāyudhāḥ
rājāno rājaputrāś ca samantāt paryavārayan |
40 | tato droṇaḥ satyasaṃdhaḥ prabhinna iva kuñjaraḥ
abhyatītya rathānīkaṃ dṛḍhasenam apātayat |
41 | tato rājānam āsādya praharantam abhītavat
avidhyan navabhiḥ kṣemaṃ sa hataḥ prāpatad rathāt |
42 | sa madhyaṃ prāpya sainyānāṃ sarvāḥ pravicaran diśaḥ
trātā hy abhavad anyeṣāṃ na trātavyaḥ kathaṃ cana |
43 | śikhaṇḍinaṃ dvādaśabhir viṃśatyā cottamaujasam
vasudānaṃ ca bhallena preṣayad yamasādanam |
44 | aśītyā kṣatravarmāṇaṃ ṣaḍviṃśatyā sudakṣiṇam
kṣatradevaṃ tu bhallena rathanīḍād apāharat |
45 | yudhāmanyuṃ catuḥṣaṣṭyā triṃśatā caiva sātyakim
viddhvā rukmarathas tūrṇaṃ yudhiṣṭhiram upādravat |
46 | tato yudhiṣṭhiraḥ kṣipraṃ kitavo rājasattamaḥ
apāyāj javanair aśvaiḥ pāñcālyo droṇam abhyayāt |
47 | taṃ droṇaḥ sadhanuṣkaṃ tu sāśvayantāram akṣiṇot
sa hataḥ prāpatad bhūmau rathāj jyotir ivāmbarāt |
48 | tasmin hate rājaputre pāñcālānāṃ yaśaskare
hata droṇaṃ hata droṇam ity āsīt tumulaṃ mahat |
49 | tāṃs tathā bhṛśasaṃkruddhān pāñcālān matsyakekayān
sṛñjayān pāṇḍavāṃś caiva droṇo vyakṣobhayad balī |
50 | sātyakiṃ cekitānaṃ ca dhṛṣṭadyumnaśikhaṇḍinau
vārdhakṣemiṃ citrasenaṃ senābinduṃ suvarcasam |
51 | etāṃś cānyāṃś ca subahūn nānājanapadeśvarān
sarvān droṇo 'jayad yuddhe kurubhiḥ parivāritaḥ |
52 | tāvakās tu mahārāja jayaṃ labdhvā mahāhave
pāṇḍaveyān raṇe jaghnur dravamāṇān samantataḥ |
53 | te dānavā ivendreṇa vadhyamānā mahātmanā
pāñcālāḥ kekayā matsyāḥ samakampanta bhārata |