Book 7 Chapter 18 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | dṛṣṭvā tu saṃnivṛttāṃs tān saṃśaptakagaṇān punaḥ
vāsudevaṃ mahātmānam arjunaḥ samabhāṣata |
2 | codayāśvān hṛṣīkeśa saṃśaptakagaṇān prati
naite hāsyanti saṃgrāmaṃ jīvanta iti me matiḥ |
3 | paśya me 'strabalaṃ ghoraṃ bāhvor iṣvasanasya ca
adyaitān pātayiṣyāmi kruddho rudraḥ paśūn iva |
4 | tataḥ kṛṣṇaḥ smitaṃ kṛtvā pariṇandya śivena tam
prāveśayata durdharṣo yatra yatraicchad arjunaḥ |
5 | babhrāje sa ratho 'tyartham uhyamāno raṇe tadā
uhyamānam ivākāśe vimānaṃ pāṇḍurair hayaiḥ |
6 | maṇḍalāni tataś cakre gatapratyāgatāni ca
yathā śakraratho rājan yuddhe devāsure purā |
7 | atha nārāyaṇāḥ kruddhā vividhāyudhapāṇayaḥ
chādayantaḥ śaravrātaiḥ parivavrur dhanaṃjayam |
8 | adṛśyaṃ ca muhūrtena cakrus te bharatarṣabha
kṛṣṇena sahitaṃ yuddhe kuntīputraṃ dhanaṃjayam |
9 | kruddhas tu phalgunaḥ saṃkhye dviguṇīkṛtavikramaḥ
gāṇḍīvam upasaṃmṛjya tūrṇaṃ jagrāha saṃyuge |
10 | baddhvā ca bhṛkuṭīṃ vaktre krodhasya pratilakṣaṇam
devadattaṃ mahāśaṅkhaṃ pūrayām āsa pāṇḍavaḥ |
11 | athāstram arisaṃghaghnaṃ tvāṣṭram abhyasyad arjunaḥ
tato rūpasahasrāṇi prādurāsan pṛthak pṛthak |
12 | ātmanaḥ pratirūpais tair nānārūpair vimohitāḥ
anyonyam arjunaṃ matvā svam ātmānaṃ ca jaghnire |
13 | ayam arjuno 'yaṃ govinda imau yādavapāṇḍavau
iti bruvāṇāḥ saṃmūḍhā jaghnur anyonyam āhave |
14 | mohitāḥ paramāstreṇa kṣayaṃ jagmuḥ parasparam
aśobhanta raṇe yodhāḥ puṣpitā iva kiṃśukāḥ |
15 | tataḥ śarasahasrāṇi tair vimuktāni bhasmasāt
kṛtvā tad astraṃ tān vīrān anayad yamasādanam |
16 | atha prahasya bībhatsur lalitthān mālavān api
mācellakāṃs trigartāṃś ca yaudheyāṃś cārdayac charaiḥ |
17 | te vadhyamānā vīreṇa kṣatriyāḥ kālacoditāḥ
vyasṛjañ śaravarṣāṇi pārthe nānāvidhāni ca |
18 | tato naivārjunas tatra na ratho na ca keśavaḥ
pratyadṛśyata ghoreṇa śaravarṣeṇa saṃvṛtaḥ |
19 | tatas te labdhalakṣyatvād anyonyam abhicukruśuḥ
hatau kṛṣṇāv iti prītā vāsāṃsy ādudhuvus tadā |
20 | bherīmṛdaṅgaśaṅkhāṃś ca dadhmur vīrāḥ sahasraśaḥ
siṃhanādaravāṃś cogrāṃś cakrire tatra māriṣa |
21 | tataḥ prasiṣvide kṛṣṇaḥ khinnaś cārjunam abravīt
kvāsi pārtha na paśye tvāṃ kaccij jīvasi śatruhan |
22 | tasya taṃ mānuṣaṃ bhāvaṃ bhāvajño 'jñāya pāṇḍavaḥ
vāyavyāstreṇa tair astāṃ śaravṛṣṭim apāharat |
23 | tataḥ saṃśaptakavrātān sāśvadviparathāyudhān
uvāha bhagavān vāyuḥ śuṣkaparṇacayān iva |
24 | uhyamānās tu te rājan bahv aśobhanta vāyunā
praḍīnāḥ pakṣiṇaḥ kāle vṛkṣebhya iva māriṣa |
25 | tāṃs tathā vyākulīkṛtya tvaramāṇo dhanaṃjayaḥ
jaghāna niśitair bāṇaiḥ sahasrāṇi śatāni ca |
26 | śirāṃsi bhallair aharad bāhūn api ca sāyudhān
hastihastopamāṃś corūñ śarair urvyām apātayat |
27 | pṛṣṭhacchinnān vicaraṇān vimastiṣkekṣaṇāṅgulīn
nānāṅgāvayavair hīnāṃś cakārārīn dhanaṃjayaḥ |
28 | gandharvanagarākārān vidhivat kalpitān rathān
śarair viśakalīkurvaṃś cakre vyaśvarathadvipān |
29 | muṇḍatālavanānīva tatra tatra cakāśire
chinnadhvajarathavrātāḥ ke cit ke cit kva cit kva cit |
30 | sottarāyudhino nāgāḥ sapatākāṅkuśāyudhāḥ
petuḥ śakrāśanihatā drumavanta ivācalāḥ |
31 | cāmarāpīḍakavacāḥ srastāntranayanāsavaḥ
sārohās turagāḥ petuḥ pārthabāṇahatāḥ kṣitau |
32 | vipraviddhāsinakharāś chinnavarmarṣṭiśaktayaḥ
pattayaś chinnavarmāṇaḥ kṛpaṇaṃ śerate hatāḥ |
33 | tair hatair hanyamānaiś ca patadbhiḥ patitair api
bhramadbhir niṣṭanadbhiś ca ghoram āyodhanaṃ babhau |
34 | rajaś ca mahad udbhūtaṃ śāntaṃ rudhiravṛṣṭibhiḥ
mahī cāpy abhavad durgā kabandhaśatasaṃkulā |
35 | tad babhau raudrabībhatsaṃ bībhatsor yānam āhave
ākrīḍa iva rudrasya ghnataḥ kālātyaye paśūn |
36 | te vadhyamānāḥ pārthena vyākulāśvarathadvipāḥ
tam evābhimukhāḥ kṣīṇāḥ śakrasyātithitāṃ gatāḥ |
37 | sā bhūmir bharataśreṣṭha nihatais tair mahārathaiḥ
āstīrṇā saṃbabhau sarvā pretībhūtaiḥ samantataḥ |
38 | etasminn antare caiva pramatte savyasācini
vyūḍhānīkas tato droṇo yudhiṣṭhiram upādravat |
39 | taṃ pratyagṛhṇaṃs tvaritā vyūḍhānīkāḥ prahāriṇaḥ
yudhiṣṭhiraṃ parīpsantas tadāsīt tumulaṃ mahat |