Book 7 Chapter 15 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | tad balaṃ sumahad dīrṇaṃ tvadīyaṃ prekṣya vīryavān
dadhāraiko raṇe pāṇḍūn vṛṣaseno 'stramāyayā |
2 | śarā daśa diśo muktā vṛṣasenena māriṣa
vicerus te vinirbhidya naravājirathadvipān |
3 | tasya dīptā mahābāṇā viniśceruḥ sahasraśaḥ
bhānor iva mahābāho grīṣmakāle marīcayaḥ |
4 | tenārditā mahārāja rathinaḥ sādinas tathā
nipetur urvyāṃ sahasā vātanunnā iva drumāḥ |
5 | hayaughāṃś ca rathaughāṃś ca gajaughāṃś ca samantataḥ
apātayad raṇe rājañ śataśo 'tha sahasraśaḥ |
6 | dṛṣṭvā tam evaṃ samare vicarantam abhītavat
sahitāḥ sarvarājānaḥ parivavruḥ samantataḥ |
7 | nākulis tu śatānīko vṛṣasenaṃ samabhyayāt
vivyādha cainaṃ daśabhir nārācair marmabhedibhiḥ |
8 | tasya karṇātmajaś cāpaṃ chittvā ketum apātayat
taṃ bhrātaraṃ parīpsanto draupadeyāḥ samabhyayuḥ |
9 | karṇātmajaṃ śaravrātaiś cakruś cādṛśyam añjasā
tān nadanto 'bhyadhāvanta droṇaputramukhā rathāḥ |
10 | chādayanto mahārāja draupadeyān mahārathān
śarair nānāvidhais tūrṇaṃ parvatāñ jaladā iva |
11 | tān pāṇḍavāḥ pratyagṛhṇaṃs tvaritāḥ putragṛddhinaḥ
pāñcālāḥ kekayā matsyāḥ sṛñjayāś codyatāyudhāḥ |
12 | tad yuddham abhavad ghoraṃ tumulaṃ lomaharṣaṇam
tvadīyaiḥ pāṇḍuputrāṇāṃ devānām iva dānavaiḥ |
13 | evam uttamasaṃrambhā yuyudhuḥ kurupāṇḍavāḥ
parasparam udīkṣantaḥ parasparakṛtāgasaḥ |
14 | teṣāṃ dadṛśire kopād vapūṃṣy amitatejasām
yuyutsūnām ivākāśe patatrivarabhoginām |
15 | bhīmakarṇakṛpadroṇadrauṇipārṣatasātyakaiḥ
babhāse sa raṇoddeśaḥ kālasūryair ivoditaiḥ |
16 | tadāsīt tumulaṃ yuddhaṃ nighnatām itaretaram
mahābalānāṃ balibhir dānavānāṃ yathā suraiḥ |
17 | tato yudhiṣṭhirānīkam uddhūtārṇavanisvanam
tvadīyam avadhīt sainyaṃ saṃpradrutamahāratham |
18 | tat prabhagnaṃ balaṃ dṛṣṭvā śatrubhir bhṛśam arditam
alaṃ drutena vaḥ śūrā iti droṇo 'bhyabhāṣata |
19 | tataḥ śoṇahayaḥ kruddhaś caturdanta iva dvipaḥ
praviśya pāṇḍavānīkaṃ yudhiṣṭhiram upādravat |
20 | tam avidhyac chitair bāṇaiḥ kaṅkapatrair yudhiṣṭhiraḥ
tasya droṇo dhanuś chittvā taṃ drutaṃ samupādravat |
21 | cakrarakṣaḥ kumāras tu pāñcālānāṃ yaśaskaraḥ
dadhāra droṇam āyāntaṃ veleva saritāṃ patim |
22 | droṇaṃ nivāritaṃ dṛṣṭvā kumāreṇa dvijarṣabham
siṃhanādaravo hy āsīt sādhu sādhv iti bhāṣatām |
23 | kumāras tu tato droṇaṃ sāyakena mahāhave
vivyādhorasi saṃkruddhaḥ siṃhavac cānadan muhuḥ |
24 | saṃvārya tu raṇe droṇaḥ kumāraṃ vai mahābalaḥ
śarair anekasāhasraiḥ kṛtahasto jitaklamaḥ |
25 | taṃ śūram āryavratinam astrārthakṛtaniśramam
cakrarakṣam apāmṛdnāt kumāraṃ dvijasattamaḥ |
26 | sa madhyaṃ prāpya senāyāḥ sarvāḥ paricaran diśaḥ
tava sainyasya goptāsīd bhāradvājo ratharṣabhaḥ |
27 | śikhaṇḍinaṃ dvādaśabhir viṃśatyā cottamaujasam
nakulaṃ pañcabhir viddhvā sahadevaṃ ca saptabhiḥ |
28 | yudhiṣṭhiraṃ dvādaśabhir draupadeyāṃs tribhis tribhiḥ
sātyakiṃ pañcabhir viddhvā matsyaṃ ca daśabhiḥ śaraiḥ |
29 | vyakṣobhayad raṇe yodhān yathāmukhyān abhidravan
abhyavartata saṃprepsuḥ kuntīputraṃ yudhiṣṭhiram |
30 | yugaṃdharas tato rājan bhāradvājaṃ mahāratham
vārayām āsa saṃkruddhaṃ vātoddhūtam ivārṇavam |
31 | yudhiṣṭhiraṃ sa viddhvā tu śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ
yugaṃdharaṃ ca bhallena rathanīḍād apāharat |
32 | tato virāṭadrupadau kekayāḥ sātyakiḥ śibiḥ
vyāghradattaś ca pāñcālyaḥ siṃhasenaś ca vīryavān |
33 | ete cānye ca bahavaḥ parīpsanto yudhiṣṭhiram
āvavrus tasya panthānaṃ kirantaḥ sāyakān bahūn |
34 | vyāghradattaś ca pāñcālyo droṇaṃ vivyādha mārgaṇaiḥ
pañcāśadbhiḥ śitai rājaṃs tata uccukruśur janāḥ |
35 | tvaritaṃ siṃhasenas tu droṇaṃ viddhvā mahāratham
prāhasat sahasā hṛṣṭas trāsayan vai yatavratam |
36 | tato visphārya nayane dhanurjyām avamṛjya ca
talaśabdaṃ mahat kṛtvā droṇas taṃ samupādravat |
37 | tatas tu siṃhasenasya śiraḥ kāyāt sakuṇḍalam
vyāghradattasya cākramya bhallābhyām aharad balī |
38 | tān pramṛdya śaravrātaiḥ pāṇḍavānāṃ mahārathān
yudhiṣṭhirasamabhyāśe tasthau mṛtyur ivāntakaḥ |
39 | tato 'bhavan mahāśabdo rājan yaudhiṣṭhire bale
hṛto rājeti yodhānāṃ samīpasthe yatavrate |
40 | abruvan sainikās tatra dṛṣṭvā droṇasya vikramam
adya rājā dhārtarāṣṭraḥ kṛtārtho vai bhaviṣyati āgamiṣyati no nūnaṃ dhārtarāṣṭrasya saṃyuge |
41 | evaṃ saṃjalpatāṃ teṣāṃ tāvakānāṃ mahārathaḥ
āyāj javena kaunteyo rathaghoṣeṇa nādayan |
42 | śoṇitodāṃ rathāvartāṃ kṛtvā viśasane nadīm
śūrāsthicayasaṃkīrṇāṃ pretakūlāpahāriṇīm |
43 | tāṃ śaraughamahāphenāṃ prāsamatsyasamākulām
nadīm uttīrya vegena kurūn vidrāvya pāṇḍavaḥ |
44 | tataḥ kirīṭī sahasā droṇānīkam upādravat
chādayann iṣujālena mahatā mohayann iva |
45 | śīghram abhyasyato bāṇān saṃdadhānasya cāniśam
nāntaraṃ dadṛśe kaś cit kaunteyasya yaśasvinaḥ |
46 | na diśo nāntarikṣaṃ ca na dyaur naiva ca medinī
adṛśyata mahārāja bāṇabhūtam ivābhavat |
47 | nādṛśyata tadā rājaṃs tatra kiṃ cana saṃyuge
bāṇāndhakāre mahati kṛte gāṇḍīvadhanvanā |
48 | sūrye cāstam anuprāpte rajasā cābhisaṃvṛte
nājñāyata tadā śatrur na suhṛn na ca kiṃ cana |
49 | tato 'vahāraṃ cakrus te droṇaduryodhanādayaḥ
tān viditvā bhṛśaṃ trastān ayuddhamanasaḥ parān |
50 | svāny anīkāni bībhatsuḥ śanakair avahārayat
tato 'bhituṣṭuvuḥ pārthaṃ prahṛṣṭāḥ pāṇḍusṛñjayāḥ pāñcālāś ca manojñābhir vāgbhiḥ sūryam ivarṣayaḥ |
51 | evaṃ svaśibiraṃ prāyāj jitvā śatrūn dhanaṃjayaḥ
pṛṣṭhataḥ sarvasainyānāṃ mudito vai sakeśavaḥ |
52 | masāragalvarkasuvarṇarūpyair; vajrapravālasphaṭikaiś ca mukhyaiḥ
citre rathe pāṇḍusuto babhāse; nakṣatracitre viyatīva candraḥ |