Book 7 Chapter 10 | |
1 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
1 | śṛṇu divyāni karmāṇi vāsudevasya saṃjaya
kṛtavān yāni govindo yathā nānyaḥ pumān kva cit |
2 | saṃvardhatā gopakule bālenaiva mahātmanā
vikhyāpitaṃ balaṃ bāhvos triṣu lokeṣu saṃjaya |
3 | uccaiḥśravas tulyabalaṃ vāyuvegasamaṃ jave
jaghāna hayarājaṃ yo yamunāvanavāsinam |
4 | dānavaṃ ghorakarmāṇaṃ gavāṃ mṛtyum ivotthitam
vṛṣarūpadharaṃ bālye bhujābhyāṃ nijaghāna ha |
5 | pralambaṃ narakaṃ jambhaṃ pīṭhaṃ cāpi mahāsuram
muruṃ cācalasaṃkāśam avadhīt puṣkarekṣaṇaḥ |
6 | tathā kaṃso mahātejā jarāsaṃdhena pālitaḥ
vikrameṇaiva kṛṣṇena sagaṇaḥ śātito raṇe |
7 | sunāmā nāma vikrāntaḥ samagrākṣauhiṇīpatiḥ
bhojarājasya madhyastho bhrātā kaṃsasya vīryavān |
8 | baladevadvitīyena kṛṣṇenāmitraghātinā
tarasvī samare dagdhaḥ sasainyaḥ śūrasenarāṭ |
9 | durvāsā nāma viprarṣis tathā paramakopanaḥ
ārādhitaḥ sadāreṇa sa cāsmai pradadau varān |
10 | tathā gāndhārarājasya sutāṃ vīraḥ svayaṃvare
nirjitya pṛthivīpālān avahat puṣkarekṣaṇaḥ |
11 | amṛṣyamāṇā rājāno yasya jātyā hayā iva
rathe vaivāhike yuktāḥ pratodena kṛtavraṇāḥ |
12 | jarāsaṃdhaṃ mahābāhum upāyena janārdanaḥ
pareṇa ghātayām āsa pṛthag akṣauhiṇīpatim |
13 | cedirājaṃ ca vikrāntaṃ rājasenāpatiṃ balī
arghe vivadamānaṃ ca jaghāna paśuvat tadā |
14 | saubhaṃ daityapuraṃ svasthaṃ śālvaguptaṃ durāsadam
samudrakukṣau vikramya pātayām āsa mādhavaḥ |
15 | aṅgān vaṅgān kaliṅgāṃś ca māgadhān kāśikosalān
vatsagargakarūṣāṃś ca puṇḍrāṃś cāpy ajayad raṇe |
16 | āvantyān dākṣiṇātyāṃś ca pārvatīyān daśerakān
kāśmīrakān aurasakān piśācāṃś ca samandarān |
17 | kāmbojān vāṭadhānāṃś ca colān pāṇḍyāṃś ca saṃjaya
trigartān mālavāṃś caiva daradāṃś ca sudurjayān |
18 | nānādigbhyaś ca saṃprāptān vrātān aśvaśakān prati
jitavān puṇḍarīkākṣo yavanāṃś ca sahānugān |
19 | praviśya makarāvāsaṃ yādobhir abhisaṃvṛtam
jigāya varuṇaṃ yuddhe salilāntargataṃ purā |
20 | yudhi pañcajanaṃ hatvā pātālatalavāsinam
pāñcajanyaṃ hṛṣīkeśo divyaṃ śaṅkham avāptavān |
21 | khāṇḍave pārthasahitas toṣayitvā hutāśanam
āgneyam astraṃ durdharṣaṃ cakraṃ lebhe mahābalaḥ |
22 | vainateyaṃ samāruhya trāsayitvāmarāvatīm
mahendrabhavanād vīraḥ pārijātam upānayat |
23 | tac ca marṣitavāñ śakro jānaṃs tasya parākramam
rājñāṃ cāpy ajitaṃ kaṃ cit kṛṣṇeneha na śuśruma |
24 | yac ca tan mahad āścaryaṃ sabhāyāṃ mama saṃjaya
kṛtavān puṇḍarīkākṣaḥ kas tadanya ihārhati |
25 | yac ca bhaktyā prapanno 'ham adrākṣaṃ kṛṣṇam īśvaram
tan me suviditaṃ sarvaṃ pratyakṣam iva cāgamat |
26 | nānto vikramayuktasya buddhyā yuktasya vā punaḥ
karmaṇaḥ śakyate gantuṃ hṛṣīkeśasya saṃjaya |
27 | tathā gadaś ca sāmbaś ca pradyumno 'tha vidūrathaḥ
āgāvaho 'niruddhaś ca cārudeṣṇaś ca sāraṇaḥ |
28 | ulmuko niśaṭhaś caiva jhallī babhruś ca vīryavān
pṛthuś ca vipṛthuś caiva samīko 'thārimejayaḥ |
29 | ete vai balavantaś ca vṛṣṇivīrāḥ prahāriṇaḥ
kathaṃ cit pāṇḍavānīkaṃ śrayeyuḥ samare sthitāḥ |
30 | āhūtā vṛṣṇivīreṇa keśavena mahātmanā
tataḥ saṃśayitaṃ sarvaṃ bhaved iti matir mama |
31 | nāgāyutabalo vīraḥ kailāsaśikharopamaḥ
vanamālī halī rāmas tatra yatra janārdanaḥ |
32 | yam āhuḥ sarvapitaraṃ vāsudevaṃ dvijātayaḥ
api vā hy eṣa pāṇḍūnāṃ yotsyate 'rthāya saṃjaya |
33 | sa yadā tāta saṃnahyet pāṇḍavārthāya keśavaḥ
na tadā pratyanīkeṣu bhavitā tasya kaś cana |
34 | yadi sma kuravaḥ sarve jayeyuḥ sarvapāṇḍavān
vārṣṇeyo 'rthāya teṣāṃ vai gṛhṇīyāc chastram uttamam |
35 | tataḥ sarvān naravyāghro hatvā narapatīn raṇe
kauravāṃś ca mahābāhuḥ kuntyai dadyāt sa medinīm |
36 | yasya yantā hṛṣīkeśo yoddhā yasya dhanaṃjayaḥ
rathasya tasya kaḥ saṃkhye pratyanīko bhaved rathaḥ |
37 | na kena cid upāyena kurūṇāṃ dṛśyate jayaḥ
tasmān me sarvam ācakṣva yathā yuddham avartata |
38 | arjunaḥ keśavasyātmā kṛṣṇo 'py ātmā kirīṭinaḥ
arjune vijayo nityaṃ kṛṣṇe kīrtiś ca śāśvatī |
39 | prādhānyena hi bhūyiṣṭham ameyāḥ keśave guṇāḥ
mohād duryodhanaḥ kṛṣṇaṃ yan na vettīha mādhavam |
40 | mohito daivayogena mṛtyupāśapuraskṛtaḥ
na veda kṛṣṇaṃ dāśārham arjunaṃ caiva pāṇḍavam |
41 | pūrvadevau mahātmānau naranārāyaṇāv ubhau
ekātmānau dvidhābhūtau dṛśyete mānavair bhuvi |
42 | manasāpi hi durdharṣau senām etāṃ yaśasvinau
nāśayetām ihecchantau mānuṣatvāt tu necchataḥ |
43 | yugasyeva viparyāso lokānām iva mohanam
bhīṣmasya ca vadhas tāta droṇasya ca mahātmanaḥ |
44 | na hy eva brahmacaryeṇa na vedādhyayanena ca
na kriyābhir na śastreṇa mṛtyoḥ kaś cid vimucyate |
45 | lokasaṃbhāvitau vīrau kṛtāstrau yuddhadurmadau
bhīṣmadroṇau hatau śrutvā kiṃ nu jīvāmi saṃjaya |
46 | yāṃ tāṃ śriyam asūyāmaḥ purā yātāṃ yudhiṣṭhire
adya tām anujānīmo bhīṣmadroṇavadhena ca |
47 | tathā ca matkṛte prāptaḥ kurūṇām eṣa saṃkṣayaḥ
pakvānāṃ hi vadhe sūta vajrāyante tṛṇāny api |
48 | ananyam idam aiśvaryaṃ loke prāpto yudhiṣṭhiraḥ
yasya kopān maheṣvāsau bhīṣmadroṇau nipātitau |
49 | prāptaḥ prakṛtito dharmo nādharmo mānavān prati
krūraḥ sarvavināśāya kālaḥ samativartate |
50 | anyathā cintitā hy arthā narais tāta manasvibhiḥ
anyathaiva hi gacchanti daivād iti matir mama |
51 | tasmād aparihārye 'rthe saṃprāpte kṛcchra uttame
apāraṇīye duścintye yathābhūtaṃ pracakṣva me |